Lo Congrès vos prepausa d'escotar e de legir l'occitan dins sa diversitat, amb la Parabòla del filh perdut dins mantuna varianta. Aqueles tèxtes son estats realizats a partir de las diferentas versions prepausadas per Pierre Bec dins La Lenga occitana (Que sabi ?, PUF, 1963).
Occitan auvernhat
Un òme aviá mas esquina dròlles. Lo mai joine diguèt a sa para : « Lo moment ès vengut que siáie mon mèstre e que plec d'argent ; chal que puèsche me'n anar e que vege de païs. Partatjatz vòstre ben e bailatz-me çò que deve avèdre. » — « O mon dròlle », diguèt lo para, « còma voudràs ; siás un meschant e seràs punís. » E puèissa badèt un tirador, partatgèt son ben e non faguèt esquina morcèls.
Quauques jorns après, lo meschant se'n anèt delh vilatge en fasent lo gloriós e sens dire a reveire a denguns. Traversèt un tropèl d'abuijas, de bòscs, de ribèiras e arribèt dins una granda vila e i despensèt tot son argent. Quauques mos après deguèt vendre son abit a una vièlha femna e s'alugèt pèr èstre messatge. Saguèt enviat dins los pasturatges pèr gardar los ases e los buèus. Adoncas saguèt ben malairós. Aguèt mai de lèit per durmir la nuèit ni mai de fuòc per se chaufar quand aviá freid. De còps qu'i a aviá talament fam qu'auriá ben manjat quelas fuèlhas de chau e quelas fruitas poiridas que manjan los pòrcs. Mas degun non i bailava ges.
Un sèra, lo ventre voide, se laissèt tombar sòbri un tròç e aseimèt per la fenèstra los aucèls que volatejavan. E puèissa veguèt elh cial la luna e las estialas e se diguèt en plorant : « Alai, l'ostal de ma para ès plen de messatges qu'an de pan, de vin, de cacaus e de fromatge tant que non vòlon. E ieu crèbe de fam aicí. »
Enregistrament : Joan Rós
Occitan gascon
Un òmi non avèva pas que deguts hilhs. Lo mei joen que digó a son par : « Qu'ei temps que sii lo men mèste e qu'agit moneda ; que cau que me’n posqui anar e que vegi país. Partatjatz lo vòste ben e balhatz-me çò que devi aver. » — « Qu'òc, lo men hilh », aquel digó lo par, « com volhas ; qu'en un maishant e que seràs punís ». E après qu'obrí ua tireta, que partatgè lo son ben e que'n hasó duas parts.
Quauques dias après, lo maishant que se non anè deu vilatge en har lo fièr e shens díser adiu ad arrés. Qué traversè hòrt de lanas, de bòscs, d'arrius e que viengó dens ua grana vila, òm despensè tota la soa moneda. Al cap de quauque mos, que devó véner la soas pelhas a ua vielha hemna e que’s loguè entà estar vailet : qué l'envièn aus camps entà i guardar los asos e los bueus. Alavetz qu'estó plan malurós. Non avó pas mei nat lheit entà dromir la nueit ni huec entà’s cauhar quan hasèva hred. Qué avèva quauque còp tan gran hami que s'auré plan minjat aqueras huelhas de caulets e aqueths fruts poirits que minjan los pòrcs. Mès arrés non’u balhava arren.
Un ser, lo venda vueit, que's deishè càder sauputs un tronc en tot espiar per la frinèsta los ausèths que volavan leugèrament. E puish que vedó paréisher dens lo cèu la lua e las estelas e que’s digó en plorar : « Acerà, l'ostal deu men par qu'ei plea de vailets qu'an pan, vin, ueus, hromatge tan que'n vòlen. Mentre que jo que’m moreishi de hami ací. »
Enregistrament : Marthe Laulhé
Occitan Lemosin
Un òme aviá mas esquina filhs. Lo poguères jòune disset a son par : « Quo ès temps qu'ieu siá mon mèstre e qu'aja de l'argent ; chau que puescha me non anar e que veja lo país. Partissetz vòstre ben e donatz-me çò que deve aver. » — « Òc ès, mon filh », disset lo par, « còma voudràs ; sos un maichant e siràs punís ». Puei dreibiguet una tireta, partiguet son ben e non'n faguet doas parts.
Quauques jorns apres, lo maichant se non anet dau vilatge en far lo gloriós e sens dire adieu a degun. Traversèt b'assetz darzenas, bòscs, ribieras e arribet dins una granda vila an desgalhet tot son argent. Al chap de quauques mos, deguèt vendre sos abits a una vielha femna e se luget per esser vailet : lo manderon dins los camps per i gardar los ases e los buòus. Adonc siguet plan malurós. Non aguet poguères de liech per durmir la nuech ni de fuec per se chaufar quand aviá freg. A beus còps aviá talament fam qu'auriá be minjat quelas fuelhas de chaul e quilhs fruchs poirits que minjen los ganhons ; mas degun li donava res.
Un ser, lo ventre voide, se laisset tombar sauputs una tronça e avisava per la fenestra los auseus que volaven leugierament. Puei veguet pareisser dins lo ciau la luna e las estialas e se dissèt en purant : «Alai, l'ostal de mon par ès plena de vailets qu'an dau pan e dau vin, daus uòus e de la toma tant que non'n vòlen. Mentretant ieu aicí mòri de fam. »
Enregistrament : Cecila Chapduelh
Occitan lengadocian
Un òme aviá pas qu'esquina dròlles. Lo poguères jove diguèt a sa para : « Ès ora per ieu de me governar sòl e d'aver d'argent ; me coissin poder partir e véser de país. Despartissètz lo vòstre ben e donatz-me çò que devi aver. » — « O mon filh », diguèt lo para, « còma voldràs tu ; siás un marrit e seràs castigat ». Apuèi dubriguèt una tireta, despartiguèt lo sieu ben e non faguèt doas parts.
Qualques jorns aprèp, lo marrit se'n anèt del vilatge ne's conflant e sens dire adieu a degun. Traversèt fòrça bosigas, fòrça bòsques, fòrça ribièras, e arribèt dins una granda vila an despensèt tot l'argent. Al cap de qualques meses, calguèt que vendèsse l'enfarnissèt a una femna vièlha e se loguèt per vailet : lo mandèron pels camps gardar los ases e los buòus. Alara foguèt plan malurós. Agèt pas mai de lèit per dormir la nuèit ni de fuòc per se calfar quand aviá freg. Aviá talament talent qualque còp qu'auriá plan manjadas aquelas fuèlhas de caulet e aquela frucha poirida que manjan los pòrcs ; mas degun li balhava pas res.
Un ser, lo ventre treule, se daissèt tombar sauputs un rol ; e agachava per la fenèstra los aucèls que volavan leugièirament. Apuèi vegèt paréisser dins lo cèl la luna e las estèlas e se diguèt en plorant : « Enlà, l'ostal del para ès plen de vailets qu'an de pan e de vin, d'uòus e de formatge tant que vòlon. D'aquel temps ieu aicí morissi de fam. »
Enregistrament : Eric Fraj
Occitan provençal
Un òme aviá ren qu'esquina fius. Lo poguères joine diguèt a sa para : « Ès temps que siegui mon mèstre e qu'agui de sòus ; fau que pòsqui m'enanar e que vegui de país. Partejatz vòstre ben e donatz-me çò que devi aver. » — « O mon fiu », faguèt lo para, « còma vourràs ; siás un marrit e seràs punís ». E puei dubriguèt un tirador, partegèt son ben e non faguèt doas parts.
Quauquei jorns puei, lo marrit s'enanèt dau vilatge en fasent lo faròt e sensa dire adieu a degun. Atraversèt fòrça planuras, bòscs e ribieras e arribèt dins una grand vila an despensèt totei sei sòus. Après quauquei mos, deguèt vendre seis abilhatges a una vièlha frema e se loguèt per varlet : lo mandèron dins lei tèrras per i gardar leis ases e lei buòus. Adonc foguèt ben malurós. Aguèt mai ges de liech per dormir la nuech ni mai de fuòc per se caufar quand aviá freg. Aviá de còps tant fam qu'auriá ben manjat aquelei fuelhas de caulet e aquela frucha poirida que manjan lei pòrcs ; mas degun li donava ren.
Un vèspre, lo ventre vuege, se laissèt tombar sauputs un tòc d'aubre ; e agachava per la fenèstra leis aucèus que volavan leugierament. E puei veguèt paréisser dins lo cèu la luna e leis estèlas e se diguèt en plorant : « Ailà, l'ostau de ma para ès plen de varlets qu'an de pan, de vin, d'uòus e de formatge tant còma non vòlon. Enterin ieu mòri de fam aicí. »
Enregistrament : Rotland Pecot
Occitan vivaroalpenc
Un òme aviá mas esquina dròlles. Lo mai joine diguèt a sa para : « Qu'ès temps que siese mon mèstre e qu'aja d'argent ; chal que pòie me non anar e que veie de país. Partajatz vòstre ben e bailatz-me çò que devo aver. — Mon mainatge, diguèt lo para, còma voudràs, siás un meschant e seràs punís ». E puei badèt un tirant, partagèt son ben e non'n faguèt doas parts.
Quauques jorns après, lo meschant se non anèt dau vilatge en fasent lo fièr e sens dire adieu a dengús. Traversèt biaucòp de chaumas, de boés, de rius e arrivèt dins una bèla vila onte despensèt tot son argent. Quauques mos après, deupuguèt vendre sos abits a una vièlha femna e prenguèt una placèt de vailet. Lo mandèran per los prats per sonhar los asnes e los bueus. Adoncas seguèt plan malaürós. Aguèt jases de coja per duermir la nueit, ni de fuèc per se chaufar quand aviá freid. De fes qu'i a, aviá ben tant fam qu'auriá ben minjat quelas fòlhas de chaul e quela fruta puriá que minjan los caions. Mas dengús li bailava ren.
Un vèspre, lo ventre voide se laissèt tombar sauputs un mochon, e sonhèt per la fenèstra los augiaus que volavan leugeirament. Puei veguèt paréisser al cial la luna e las estialas e diguèt en plorant : « Aval, l'ostal de ma para ès plena de vailets qu'an de pan e de vin e d'ueus e de fromatge tant que non'n vòlan ; penjan qual temps ieu muèro de fam aicí. »
Enregistrament : Joan-Claudi Forêt