Gironda (departament)

Gironda
Administracion
País	França
Region	Novèla Aquitània
Creacion del departament	4 de març de 1790
Capluòc (Prefectura)	Bordèu
Sosprefecturas	Arcaishon Blaye Lengon L'Esparra Liborna
President del conselh departamental	Jean-Luc Gleyze (PS)
Prefècte	Étienne Guyot
Coda INSEE	33
Còdi ISO 3166-2	FR-33
Còdi Eurostat NUTS-3	FR612
Demografia
Gentilici	Girondins
Populacion	1 654 970 ab. (2021)
Densitat	166 ab./km2
Geografia
Coordinadas	44° 50′ 14″ nòrd, 0° 35′ 12″ oèst
Superficia	9 975 km2
Subdivisions
Arrondiments	6
Circonscripcions legislativas	12
Cantons	33
Intercomunalitats	28
Comunas	535
Ligams
Sit web	gironde.fr

Gironda (/ʒiʁɔ̃d/ ) es un departament francés situat dins lo Sud-oèst de França, en region Novèla Aquitània.

Aquel departament deu son nom a l'estuari de Gironda que pren naissença après la confluéncia de Dordonha e de Garona al bèc d'Ambès, en aval de Bordèu, qu'es sa prefectura aital coma la de la region Novèla Aquitània. De 1793 a 1795, s'apelava departament del Bèc-d'Ambès.

Gironda es lo mai vast departament de França metropolitana (9 975,60 km²) e lo segond plus vast après Guaiana (83 846 km²).

L'INSEE e la Pòsta li atribuïsson lo còdi 33.

Istòria

Abans Roma

Juli Cesar, dins sos Comentaris sus la Guèrra de las Gàllias, remarca que çò que cartografia el meteis jol tèrme de « Gàllia aquitana » es compausat de pòbles a las costumas e costumas mai pròchas dels ibèrs que de cèltas (al Nòrd : Gallés e Bèlgas, respectivament despartits dins çò que nomme « Gàllia celtica » — grosso modo futura Gàllia lionesa — e Gàllia belgique ; sens parlar al Sud dels cèltas d'Ibérie — Bérons, Vaccéens... — aital coma de Celtibères).

Se poiriá agir d'Ibèrs residuals, quitament en partida refugiats, en seguida de la conquista romana de la peninsula Iberica jol còp de las guèrras punicas. Perque se sap que l'aira aquitana, aquitanique, aquitanienne o encara vasconique correspond a una region ont se parla alara de lengas proto-bascas : es probablament una sola e quitament varietat de lengas, que parlan los pòbles recensats per Roma.

Se conservèron lors parlars malgrat la romanizacion, es perque una partida d'entre eles s'alia amb l'Urbs pendent la guèrra de las Gàllias. Naturalament, entornejats dels cèltas galleses, dels cèltas d'Ibérie e dels Celtibères, ne coneisson d'influéncias almens materialas e tecnicas.

Sus Gironda en particular se trobavan las Médules, dont lo nom s'ausís totjorn dins Medòc.

Romanizacion

Per controlar la region, alara dominada pels Santons de l'actual Santonge al Nòrd, Roma depòrta sul territòri dels aliats galleses, clients dels Eduens : los Bituriges Vivisques. Es l'epòca del desvolopament de « Bordèu », alara nommada Burdigala.

Epòca feudala

Dominacion visigòta pendent la nauta feudalitat.

Reflús de las lengas vasconiques

Malgrat que los visigòts poguèren pas jamai dominar lo territòri de l'actual país basc, es pendent aquela primièra feudalitat que refluïguèron los parlars proto-basques de l'ensemble de la Vascònia, jol còp de las guèrras amb los francs puèi de Moros.

Epòca contemporanèa

Lo decret decidissent la division de França en 83 departaments es votat per l'Amassada constituenta lo 22 de decembre de 1789 e precisat pel decret del 15 de genièr de 1790. Lo departament de Gironda, creat a partir d'una partida de las ancianas províncias de Guiana e Gasconha, primièr amb lo nom de departament del bordalés dins lo decret del 16 de febrièr de 1790 puèi amb son nom definitiu dins lo decret de l'Assemblada nacionala del 26 de febrièr de 1790, en 32^e posicion dels 83 departaments. Es compausat de sèt districtes, dont los capluòcs son Vasats, Blaye, Bordèu, Cadilhac, Lesparre, Liborna e La Rèula, e son amassada se ten a Bordèu.

• 
  Carta de Gironda en 1792.
• 
  Atlàs nacional, 1792.
• 
  Atlàs nacional, 1792.
• 
  Carta de Gironda en 2006.

Carta de Gironda en 1790.

Lo departament de Gironda es famós « departament del Bèc-d'Ambès » entre brumari an II (novembre de 1793) e germinal an III (abril de 1795). Lo nom del departament èra alara connotat al grop parlamentari dels girondins.

Gironda es compausada de tres entitats distintas, amb un eretatge istoric que lor es net :

• Bordèu e sa pròcha region ;
• una partida de Landas de Gasconha (Medòc, País de Bug, Landas de Bordèu, lo Bazadais e la Nauta-Landa-Girondina) ;
• la Guiana girondina (Libournais, Entre doas Mars, etc.).

Entre 1789 e 1850, la partida occidentala del departament èra cobèrta de landas mal drenadas (sus mai o mens 60 % a 70 % de l'espaci). Aquela landa èra entretenguda per cremada per tal de provesir en noiridura los tropèls grands de motons, susvelhats per de pastors montats sus d'escaças  ; l'usatge d'aquestas permetiá de complir mai aisidament de grandas distàncias (15 a 20 quilomètres per jorn), tot en susvelhant lo tropèl. Abans 1857, data de la lei d'assaniment e de mesa en cultura de Landas de Gasconha, lo regim agropastoral es generalizat : posa sa fòrça dins lo liure usatge dels comunals majoritaris. Puèi la sistematizacion de las plantacions de pins esplechats per lor resina (gemmage) e lor fusta, acompanhada de la venda dels comunals pendent la segonda mitat del XIX^e sègle, a completament modificat lo paisatge e l'economia de la mitat del departament.

Après lo còp d'estat del 2 de decembre de 1851 de Napoleon III, Gironda fa partida dels departaments plaçats en estat de sèti per tal de parar a tot soslevament massís, mas manca d'una centena d'opausants son fin finala arrestats.

A la fin de la Segonda Guèrra Mondiala, las FFI del departament comptan 2 705 membres.

Fins al 1^er genièr de 2016 Gironda fasiá partida de l'anciana region Aquitània.

Pendent l'estiu 2022, Gironda patís de nombroses fuòcs de bòsques, dont dos importants a La Tèsta e a Landiràs.

Eraldic

Blasonnement : Gironné d'argent e d'azur d'uèch pèças, al cap de golas cargat d'un leopard d'aur, armat e lampassé d'azur. Comentaris : lo blason es estat concebut cap a 1950 per l'eraldista Robert Louis e a pas, actualament, cap d'existéncia oficiala. Lo gironné es parlant. Lo cap es a las armas de l'anciana província de Guiana, lo leopard d'Aquitània datant del XIIe sègle rampèla pas en res la possession anglesa mas renvia a las armas de la primièra familha ducala d'Aquitània qu'èra d'un autre costat familha comtala de Peitau. Es lo leon de las armas d'aquela familha que se retròba sus lors ancianas possessions. A aquel títol, Alienòr d'Aquitània portava ja aquelas armas abans son maridatge amb lo futur rei d'Anglatèrra e lo basculament dins l'orbita anglesa d'Aquitània.

Politic

Ostalariá de prefectura de Gironda al quartièr de Mériadeck a Bordèu.

De longa tòca, lo departament de Gironda es estat marcat per la confrontacion, mai o mens equilibrada, entre l'esquèrra (singularament lo PS) e la drecha, e sustot lo corrent gaullista dempuèi las debutas de la Cinquena Republica.

Aquela confrontacion es fondada en particular sus l'organizacion politica de cada corrent, lo Partit socialista avent tendéncia a amassar a l'entorn d'el las jaças intermediàrias, los miègs obrièrs e d'unes dels miègs rurals, mentre que la drecha dispausa de posicions fòrtas dins la borgesiá d'afars de Bordèu, dins lo mièg de la viticultura sul Libournais, de las jaças retiradas aisidas plan presentas sul bacin d'Arcaishon.

Una forma de despartiment dels poders locals s'es atal organizada : fins a sa desfacha istorica de 2020, la drecha gerís pendent seissanta ans la vila de Bordèu, e dispausa durablament de sètis de deputat del centre-vila de Bordèu, malgrat qualques desfachas suspresas a l'escasença, de sas banlègas aisidas e d'Arcaishon, mentre que l'esquèrra obten la predominança dins tota la rèsta del departament, exercissent per aquí la quita presidéncia del conselh general, la de la comunautat urbana de Bordèu venguda Metropòli e deten durablament la majoritat dels elegits al conselh regional d'Aquitània.

Politica nacionala

Pendent las consultas nacionalas, l'esquèrra obten en general la majoritat dels sufragis.

Lo departament a votat majoritàriament per François Mitterrand en 1974, en 1981 e en 1988, Lionel Jospin en 1995, Ségolène Royal en 2007, François Hollande en 2012, aital coma per Emmanuel Macron en 2017.

Conselh departamental

Partida	Sigla		Elegits	Grops
Majoritat (50 sètis)
Partit socialista		PS	34	Majoritat departamentala - PS e Aparentats
Divèrses esquèr		DVG	4
Plaça publica		PP	1
Euròpa Ecologia Los Verds		EÉLV	8	Majoritat departamentala - EÉLV
Partit comunista francés		PCF	3	Majoritat departamentala - Partit comunista francés
Oposicion (16 sètis)
Los Republicans		LR	6	Gironda Avenidor
Divèrs drecha		DVD	5
Agir		Agir	2
Modèm		Modèm	1
Union dels democratas e independents		UDI	2	Sans etiqueta
President del Conselh departamental
Jean-Luc Gleyze (PS)

Geografia

Donadas geograficas generalas

Gironda fa partida de la region Novèla Aquitània. Es limitròfa dels departaments de Landas, d'Òlt e Garona, de Dordonha e de la Charenta Maritima.

Limits departamentals

Los limits del departament son definits per la corba envolopa dels limits^[pas clar] de las comunas qu'o compausan. Mas davant las nombrosas imprecisions d'aqueles limits comunals, un obrador grand d'elaboracion d'un cadastre general de França es engatjat jol Primièr Empèri. La lei del 15 de setembre de 1807, relativa al budgèt de l'Estat e tornada sus l'iniciativa de Martin Michel Charles Gaudin, ministre de las finanças, es considerada coma fondatritz del cadastre parcelari francés. Una campanha de pagelatge sistematic de tot lo territòri francés es atal lançada en 1808 e s'acaba en 1850. La vila de Bordèu es en particular cadastrée en 1820. Cap de modificacion es pas venguda afectar los limits del departament dempuèi la creacion del còdi oficial geografic en 1943.

Superficia

Operator	Annada	Superficia (en km2)
INSEE	2018	9 975,60
IGN - RGC	2015	10 016
IGN - Admin Express	2018	10 374,53
OpenStreetMap	2018	10 083,36

Amb près de 10 000 km² de superficia, Gironda es lo mai vast departament de la França metropolitana e lo segond de la França entièra. Fixada a 9 975,60 km² per l'INSEE, la valor d'aquela superficia pòt variar segon lo mòde de mesura adoptat.

La superficia d'una division administrativa es l'aira de l'ensemble de las susfàcias cadastrées o non cadastrées situadas a l'interior dels limits de la division, l'unitat elementària de division essent la comuna. Aquela superficia vària donc segon lo nivèl de precision d'aqueles limits comunals (e donc del nivèl de precision del cadastre) e segon lo mòde de calcul o de projeccion cartografica, mas tanben segon lo produch cartografic numeric utilizat puèi que dos produches cadastraux numerics oficials existisson : aquel establit per la DGI (operator istoric per establir lo cadastre) e aquel difusat per l'IGN (operator novèl qu'a vist son ròtle d'intégrateur de donadas geograficas afortit dempuèi 2001).

Fins en 2016, la referéncia en matèria de donadas ligadas a las divisions administrativas francesas èra lo repertòri geografic de las comunas (RGC), produch per l'IGN, contenent en particular la superficia de cada comuna. Aquela donada, fornida annalament per l'INSEE , correspond a la superficia avalorada en 1975 pel servici del cadastre de la Direccion generala dels impòstes, corregida de las modificacions comunalas intervengudas dempuèi 1975. Aquela susfàcia « fiscala » correspond pas forçadament a la superficia geografica de la comuna. Dins aquel encastre, la superficia del departament s'establís, segon l'INSEE, en 2018 a 9 975,60 km². Per contra la soma de las superficias de las diferentas comunas del departament, figurant dins lo RGC, s'establissiá en 2015 a 10 016 km².

Dempuèi 2016, lo RGC es estat remplaçat per las basas de donadas en licéncia dobèrta Geofla® e Admin Express, de las basas de donadas a pichona escala dedicadas a de cartografias estatisticas e tematicas a la granularité de la comuna, a saber a d'escalas vesinas del 1 : 1 000 000. En genièr de 2018, la superficia del departament de Gironda, calculada per SIG sus la basa de las donadas Admin Express projectadas dins lo sistèma Lambert 93, s'establiguèt a 10 374,53 km².

L'utilizacion del decopatge administratiu al nivèl comunal eissit d'OpenStreetMap , produch dins sa majoritat granda a partir del cadastre, a una escala mai granda que la de Géofla o Admin Express, abotiguèt a una superficia de 10 083,36 km².

Donadas geofisicas

Lo departament de Gironda culmina al soman de sèrra de Samazeuilh sus la comuna de Corts, al sud-èst del departament, al limit amb Òlt e Garona a 167 m d'altitud.

Idrografia

Lo departament de Gironda es traversat per Dordonha e Garona que se rejonhon al bèc d'Ambès per formar l'estuari de Gironda. Long de 75 quilomètres e larg de 12 quilomètres a sa boca, es lo mai vast estuari d'Euròpa, cobrissent una superficia de 635 km².

Gironda es fòrça somesa a las marèas que remontan plan en amont dins l'estuari (fins a 150 km de la boca) : Cassulh sus Garona, Castilhon de Dordonha sus Dordonha. Pendent las marèas grandas, lo fenomèn del mascaret pòt subrevenir.

• 
  L'estuari de Gironda es classat pargue natural marin e apartenís a la ret Natura 2000. La riba esquèrra fa partida del pargue natural regional del Medòc. Cobrissent una superficia de 635 km², es lo mai vast estuari d'Euròpa.

Entitats paysagères

Carta de las « Païses » del departament de Gironda.

Lo territòri s'estructura en quatre entitats distintas :

• lo litoral, ont son dispersadas qualques estacions balneàrias plan animadas en estiu. Las dunas del litoral son estadas fixadas per l'òme al XIX^e sègle. La Còsta d'Argent es reputada pel surf ;
• lo bòsc, cobrissent la mitat oèst del departament. Aquel bòsc es estat en partida plantat al XIX^e sègle per tal d'assecar las tèrras palunosas, çò que marquèt la fin del sistèma agro-pastoral, largament espandit dins Landas a aquela epòca. S'i practicarà lo gemmage fins a la fin del XX^e sègle ;
• lo bordalés es una region viticòla ont se retròba las espleitacions grandas que fan la reputacion mondiala dels vins de Bordèu ;
• lo Bazadais, estructurat a l'entorn de la vila de Vasats. Sens reala produccion viticòla, es un país de polyculture ; produccion de milh, tabat, tomatas, espargues e elevatge de la raça bazadaise, aital coma de plantacions de fustas. Las tradicions gasconas i son plan ancoradas. Es lo país de Clamenç V, papa gascon per excelléncia. Es dins aquel país que se tròba lo mai grand nombre de monuments istorics de Gironda : la catedrala de Vasats (patrimòni mondial de l'Unesco), los castèls de Roquetaillade, de Malle, de Casanava, de Budòs, de Fargas, de Vilandraut, la collegiala d'Usèste .

Una majoritat oèst e sud del departament fa partida de Gasconha e abriga una partida granda del bòsc de Landas de Gasconha. Gironda benefícia d'una plan longa faciada costièra de 126 km sus l'ocean Atlantic, de la poncha de Grèu al sud del bacin d'Arcaishon.

La Còsta d'Argent, lo cordon dunaire e lo bòsc de Landas a Hortin-Plaja.

Lo litoral girondin s'es obèrt al torisme balneari, sustot a l'entorn del bacin d'Arcaishon. Las principalas estacions balneàrias son de nòrd al sud :

• Solac ;
• Montalivet ;
• Hortin ;
• Carcan ;
• La Canau ;
• Lo Pòrge ;
• Endarnòs ;
• Lèja-Lo Horet ;
• Arcaishon ;
• Lo Pilat.

La duna del Pilat es una de las principalas atraccions toristicas del litoral girondin. Mai nauta duna d'Euròpa, apartenís a la ret dels Sits Grands de França.

• Paisatges de Gironda :
• 
  Marais de Braud-et-Saint-Louis, al nòrd.
• 
  Carrelet de Sent Cristòli. Al luènh los bauces de Meschers-sus-Gironda, al nòrd.
• 
  Vinhal d'Eyrans , al nòrd.
• 
  Lo Cap Ferret dins lo sud-oèst.

Climat

Lo climat de Gironda es un climat temperat de tip oceanic, amb d'ivèrns relativament doces e dels estius cauds.

Las precipitacions son plan despartidas sus las sasons amb un maximum en novembre e decembre. L'estiu, son degudas generalament a d'aigacis auratjoses. Lo litoral girondin benefícia de l'influéncia de l'ocean Atlantic çò qu'adocís los ivèrns e refresca los estius. Atal, las còstas coneisson pas que rarament de las temperaturas al dejós de 0 coma al dessús de 30 gras Celsius. La preséncia de l'estuari de Gironda protegís los vinhals del Medòc e del Blayais del calimàs e del gèl.

Lo departament a conegut de temperaturas extrèmas amb coma recòrds a Bordèu -16,4 lo 16 de genièr de 1985 e 41,2 lo 23 de julhet de 2019. Los inventaris de l'estacion meteorologica de Bordèu-Merinhac (a 47 mètres d'altitud) son representatius del climat de Gironda.

Inventari climatologic de Gironda (Aeropòrt de Bordèu-Merinhac)

Mes	jan.	fév.	març	abril	mai	junh	jui.	agost	basse.	oct.	nov.	déc.	annada
Temperatura minimala mejana (°C)	3,1	3,3	5,4	7,4	11	14,1	15,8	15,7	12,9	10,4	6,1	3,8	9,1
Temperatura mejana (°C)	6,6	7,5	10,3	12,4	16,1	19,3	21,4	21,4	18,5	14,9	9,9	7,2	13,8
Temperatura maximala mejana (°C)	10,1	11,7	15,1	17,3	21,2	24,5	26,9	27,1	24	19,4	13,7	10,5	18,5
Recòrd de freg (°C) data del recòrd	−16,4 1985	−15,2 1956	−9,9 1971	−5,3 1929	−1,8 1938	2,5 1938	4,8 1922	1,5 1924	−1,8 1928	−5,3 1936	−12,3 1921	−13,4 1938	−16,4 1985
Recòrd de calor (°C) data del recòrd	20,2 1993	26,2 1926	27,7 1981	31,1 2005	35,4 1922	39,2 2011	41,2 2019	40,7 2003	37 1987	32,2 1921	26,7 2015	22,5 1989	41,2 2019
Nombre de jorns amb gèl	7,8	6,8	2,5	0	0	0	0	0	0	0	1,3	7,9	26,4
Ensoleillement (h)	96 114	,9 169	,7 182	,1 217	,4 238	,7 248	,5 242	,3 202	,7 147	,2	94,4	81,8	2 035,4
Precipitacions (mm)	87,3	71,7	65,3	78,2	80	62,2	49,9	56	84,3	93,3	110,2	105,7	944,1
Recòrd de pluèja en 24 h (mm)	52,2	81,7	51	49	59	56,8	50	87,6	79	67	49,2	59,6	87,6
Umiditat relativa (%)	88	84	78	76	77	76	75	76	79	85	87	88	80,8
Nombre de jorns amb nèu	1	0,8	0,2	0	0	0	0	0	0	0	0,2	0,8	3
Nombre de jorns d'auratge	1	1	0,8	2,1	4,2	4,3	4,8	5	3,6	1,6	1,2	1	30,6
Nombre de jorns amb bruma	8,7	5,3	5	3,8	2,9	2,8	3	3,8	7	8,9	9	9,2	69,4

Font : [1], [2]

Economia

• Lo departament es lo primièr crompaire francés de pesticidas : 3 527 000 tonas en 2020

Demografia

Los abitants de Gironda son los Girondins. La demografia de Gironda es caracterizada per una fòrta densitat e una populacion en creissença contunha dempuèi los primièrs recensaments.

En 2021, lo departament comptava 1 654 970 abitants, en aumentacion de 6,88 % respècte a 2015 (França fòra Maiòta : +1,84 %).

Evolucion de la populacion  [ modificar ]

1791	1801	1806	1821	1826	1831	1836	1841	1846
-	502 723 522	371 522	041	538 151 554	025	555 809 568	034	602 444

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (1)

1851	1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891
614 387 640	757 667	193 701	855 705	149 735	242 748	703 775	845 793	528

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (2)

1896	1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946
809 902 821	131 823	925 829	095	819 128 827	973 852	768 850	567 858	381

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (3)

1954	1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2011
896 517 935	448	1 009 390	1 061 480	1 127 546	1 213 499	1 287 334	1 393 758	1 463 662

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (4)

2016	2021	-	-	-	-	-	-	-
1 566 679	1 654 970	-	-	-	-	-	-	-

(Fonts : SPLAF - populacion totala del departament dempuèi sa creacion fins en 1962 − puèi basa INSEE − populacion sens dobles comptes de 1968 a 2006 puèi populacion municipala a partir de 2006.)

Istograma de l'evolucion demografica

En catòrze ans, de 1999 a 2013, la populacion de Gironda s'es acrescuda de mai de 218 000 personas, siá mai o mens 15 600 /an. Mas aquel ritme de creissença vària fòrça, de l'una a l'autre de las 535 comunas del departament.

La densitat de populacion de Gironda, 154,3 ab./km² en 2021, despassa la de França (106,5 ab./km²).

Comunas las mai pobladas

Lista de las quinze comunas las mai pobladas del departament

Nom	Còdi INSEE	Intercomunalitat	Superficia (km2)	Populacion (darrièra pop. legala)	Densitat (ab./km2)	Modificar
Bordèu	33063	Bordèu Metropòli	49,36	261 804 (2021)	5 304
Merinhac	33281	Bordèu Metropòli	48,17	75 729 (2021)	1 572
Peçac	33318	Bordèu Metropòli	38,82	66 760 (2021)	1 720
Talença	33522	Bordèu Metropòli	8,35	45 225 (2021)	5 416
Vilanava d'Ornon	33550	Bordèu Metropòli	21,26	40 500 (2021)	1 905
Sent Medard de Jalas	33449	Bordèu Metropòli	85,28	32 538 (2021)	382
Begla	33039	Bordèu Metropòli	9,96	30 813 (2021)	3 094
Senon	33119	Bordèu Metropòli	5,52	26 778 (2021)	4 851
La Tèsta de Buc	33529	CA Bacin d'Arcaishon Sud	180,20	26 556 (2021)	147
Gradinhan	33192	Bordèu Metropòli	15,77	25 835 (2021)	1 638
Liborna	33243	CA del Libournais	20,63	24 557 (2021)	1 190
Aisinas	33162	Bordèu Metropòli	12,01	24 374 (2021)	2 029
Lo Boscat	33069	Bordèu Metropòli	5,28	24 339 (2021)	4 610
Larmont	33249	Bordèu Metropòli	7,36	23 291 (2021)	3 165
Gujan-Mestràs	33199	CA Bacin d'Arcaishon Sud	53,99	22 399 (2021)	415

Cultura

Espòrts

Clubs d'espòrt

L'estadi Chaban-Delmas a aculhit los Girondins de Bordèu (fotbòl) de 1938 a 2015 abans d'aculhir l'Union Bordèu Begla (rugbi de XV).

L'estadi Matmut Atlantic a Bordèu pendent lo Campionat d'Euròpa de fotbòl 2016.

• Los Girondins de Bordèu evoluan en Liga 2 de fotbòl
• Lo Fotbòl Club Liborna evolua en Regional 1, Grop C de la Liga de fotbòl Novèla Aquitània
• Lo club de Villa Primrose evolua en 1^re division de tenís
• L'Union Bordèu Begla evolua en Campionat de França de rugbi Top 14
• La Merinhac Andbòl evolua en D2 d'andbòl
• Lo Club atletic béglais andbòl evolua en D2 d'andbòl
• Lo SA Merinhac evolua en 1^re division femenina de hòquei sus pelena e en Nacionala 1 femenina e masculina de rink hòquei
• L'Union esportiva Coutras evolua en Nacionala 1 femenina e masculina de rink hòquei
• L'Estadi Bordalés ASPTT (rugbi de XV) evolua en 1^re division de rugbi femenin
• L'Ententa esportiva Bruges Blancafòrt evolua en D2 de rugbi femenin
• Lo Joves de Sant-Augustin Bordèu Metropòli evolua en Campionat de França de basquet de Nacionala masculina 1
• Lo Girondins de Bordèu HBC evolua en Campionat de França d'andbòl masculin de Pro D2
• Los Bordèus Bombers evoluan en 1^re division de fotbòl australian
• Los Boxers de Bordèu evoluan en D1 de hòquei sus glaç masculin
• Lo Club atletic Bordèu Begla Gironda evolua en D1 de rugbi masculin.
• Los Devils de Senon evoluan en D4 de fotbòl american
• Los Cangorós de Peçac evoluan en D2 de fotbòl american
• Las Pantèras de Peçac evoluan en Flor (D1) de beisbòl e en 1^er de softball
• Los Pitcher's de Pinuelh evoluan en division 2 de beisbòl
• Los Leons de bordèus evoluan en D2 de fotbòl american

Eveniments esportius

Lo Maraton del Medòc, considerat coma « lo mai long del mond ».

• Lo Jumping internacional de Blaye
• Lo La Canau Pro, competicion de surf
• Lo Decastar, competicion d'atletisme (decatlon)
• Lo Jumping internacional de Bordèu
• Los Campionats del mond de ciclisme sus pista 2006
• Los Campionats del mond de ciclisme sus pista 1998
• Lo Prèmi Grand del Sud-oèst
• Lo Maraton del Medòc
• Lo Trans Aq'
• lo Torn de Gironda
• Lo Maraton de Bordèu Metropòli

Animacions esportivas

Un centre CAP33 a Montalivet.

En associacion amb lo departament de Gironda, los centres CAP33 prepausan gratuitament a las familhas e als individuals de mai de 15 ans de nombrosas activitats esportivas e de lésers pendent las vacanças escolaras : espòrts collectius, aqüatics, de raqueta, de plaja, de remesa en forma, dança, iòga...

De torneges son organizats e dels estagis pagants son prepausats a las personas desirant se perfeccionar dins una disciplina.

Lengas

Gironda (Gironda en occitan) coneis doas lengas tradicionalas :

• l'occitan es la lenga tradicionala de quasi tota Gironda. I es parlat jos tres formas dialectalas : lo gascon parlat sus la mai granda partida del territòri : Bazadais, Nauta Landa Girondina, País de Bug, Medòc, bordalés, Entre doas Mars ; lo lengadocian dins lo Nòrd-èst de l'Entre doas Mars e l'Èst del Libournais ; enfin lo lemosin a Puynormand.
  Lo gascon, en Gironda, compren mantuna varianta locala :
  • Bordalés : gascon caracterizat per un -b- intervocalic, un subjontiu en -e, pro francizat… ; s'i pòt restacar los parlars del Bourgeais, Cubzagais, Fronsadais, Libournais…
  • Sud-Medòc, Bacin : gascon caracterizat per un -d- intervocalic, un imperfach en -è e un -w- intervocalic…
  • Bazadais e region de Sent Macari : gascon caracterizat per las conjugasons en -o- (preterit/subj. passat), o a- prostetic, -s- intervocalic, -w- intervocalic, abséncia de -n- intervocalic…

bordalés : Lo dròlle li fedèva/hadèva beure la harina/farina abans qu'i angusse (Lou drolle li fédèbe/adèbe béwre la harine/farina abann qu'i angusse) ;

País de Bug : Lo dròlle li hadè búver la harina abans qu'i angussi (Lou drolle li hadè buwe la harine awann qu'i angussi) ;

Bazadais : Lo dròlle li hasèva béver la haria abans qu'i angossi (Lou drolle li hasèwe béwe la hariye awann qu'i angoussi).

• lo peitavin-santongés dins sa varianta santongesa, que fa partida del grop d'oïl, es parlat dins tres territòris mai pichons :
  • dins una franja al nòrd-èst del departament que se crida lo país Gabay o la Granda Gavacheria. Compren Blaye, Guîtres e Coutras,
  • dins una enclava en domeni gascon que se crida la Pichona Gavacheria o Gavacheria de Montsegur, constituïda d'una quinzena de comunas a l'entorn del borg de Montsegur, dins l'Entre doas Mars e la val del Dropt.
  • al cap de la poncha de Grèu, al Verdon.

Lo francés, lenga oficiala nacionala, es parlat per l'ensemble de la populacion. Utilizat per las flors dempuèi l'Edat Mejana, s'es impausat amb l'unificacion lingüistica de França promoguda per la III^e Republica. Es d'ara enlà la lenga de comunicacion de l'ensemble de la populacion girondina.

Lo Sarmonèir (òc) es un jornal en lenga occitana que tracta d'actualitat en Gironda.

Patrimòni

Castèls

• Lo « varrolh de l'estuari » constituït per Vauban : ciutadèla de Blaye, fòrt Medòc e fòrt Paté.
• Castèl de Ròca Talhada, de La Brèda, de Langoiran, de Rausan, de Vairas, de Cadilhac, dich « de Ducs d'Epernon », de Casanava, del Bolh, Guiraud, de La Ribèira, de Vilandraut, Margaux, Beychevelle, del Còs d'Estournel, de Guilleragues, de Monbadon, de Fargas, de Blancafòrt, de Sémignan, del Taillan, de Mongenan, de Malle, dels Jaubertes, del Hamel, de Tastes, de Cadilhac de Fronçadés, de Vertulh, de La Marca, de Luganhac, de Boirac-Segur, de Geniçac, del Puch de Gençac, castrum de Pomièrs, etc.
• Torre de l'Onor (L'Esparra), torre del Roy (Sant-Emilion).

Fars

• Far de Cordouan
• Far de Grèu
• Far de Richard
• Far de Patiras
• Far de Hortin
• Far del cap Ferret

• 
  Far de Cordouan a marèa nauta.
• 
  Far de Cordouan a marèa bassa.
• 
  Far de Grèu al Verdon-sus-Mar.
• 
  Far de Richard a Jau-Dinhac e Hloirac.
• 
  Far del Cap-Ferret.

Vilas

• La vila de Bordèu, mai vast amassa urban classat sus la lista del patrimòni mondial de l'UNESCO
• La vila de Sent Milion, patrimòni de l'Unesco dempuèi 1999.
• La vila de Paulhac, mai longa faciada fluviala sus l'estuari de Gironda.
• Sent Macari, Rions, La Rèula, Vasats, Gençac, Pujols, Castèl Mauron, Castilhon de Dordonha, Borg, Solac.
• Bastidas de Blasimont, Cadilhac, Creon, Liborna, Montsegur, Pelagrua, Sauvatèrra de Guiana, Senta Fe La Granda.

• 
  Cais de Bordèu a la broa de Garona e plaça de la Borsa.
• 
  Cais de Bordèu e basilica Sant Miquèl.
• 
  Citat medievala de Sent Milion dominada per la glèisa monolit.
• 
  Cais de Paulhac a la broa de Gironda e pòrt de plasença.

Abadiás e priorats

• Abadiás de Vertulh, La Seuva Majora-Màger, Guîtres, Sent Fèrmer, Sant Pèire-de-Eila, Santa Crotz de Bordèu, Blasimont, Fontguilhem, Faizé, lo Rible, Bonlieu, Cornemps, Plaine Selve.
• Priorat de La Rèula, priorat de Cayac a Gradinhan.
• Basilicas de Vardelais, Solac, Arcaishon.
• Pelegrinatge a Montuzet.
• Commanderies de Benon, Ròcabruna, Sallebruneau, Montarouch, Vila Martin, etc.

Glèisas remarcablas

• Bordèu : catedrala Sant Andrieu, basilica Sant Miquèl, basilica Sant-Seurin, abadiala Santa Crotz, glèisa Saint-Paul, Glèisa Sant Pèire de Bordèu, Glèisa Sant-Ferdinand de Bordèu, Glèisa Sant Loís-de las-Chartrons, Glèisa del Sacrat-Còr, Glèisa Notre-Dame de Bordèu, Glèisa Sant Alòi de Bordèu.
• Catedrala de Vasats.
• Glèisa monolit de Sant-Emilion.
• Priorat de Sent Macari.
• Las tres glèisas de la comuna de Montagne.
• Las glèisas de Baion, Sent Estèfe, Petit-Palais-et-Cornemps, Vius Lugo, Sent Vivian de Medòc, La Marca, Cars, Sent Andriu de Cubzac, Barçac, Pont Daurat, Notre-Dame-de las-Passas d'Arcaishon.
• Ermitatge de Larmont.
• Capèla de Condat a Liborna e Capèla Santa Maria-del-Cap a Lèja-Lo Horet, etc.

Autres

• L'estela del 45^e parallèl sul costal de Montalon a Sent Andriu de Cubzac.
• Ponch d'interseccion entre lo meridian de Greenwich e lo 45^e parallèl nòrd (longitud 0°, latitud 45°N), a egala distància del pòl Nòrd e de l'eqüator .
• Citat Frugès de Peçac.
• Pont medieval de Pont Daurat sus la Bassana.

Cinèma

Salles de cinèma

Gironda es l'un dels departaments amb lo mai d'ecrans de cinèma en França, just darrièr París e las Bocas de Ròse, amb 47 salas de cinèma. Lo departament es lo primièr de França en tèrmes de comunas equipadas, amb 44 comunas dispausant d'almens una sala. Se lo departament es particularament plan dotat en multiplexes, sustot sul territòri de la metropòli bordalesa, los cinèmas independents son pas en rèsta, amb una estructura locala, l'associacion dels cinèmas de proximitat de Gironda, que regropa trenta salas, e mai en zònas ruralas, a l'entorn d'una volontat de gardar una vida cinematografica locala activa.

Filmatges

Lo departament egalament de nombroses filmatges de films. Gironda concentra 60% dels filmatges de tota la region Novèla Aquitània, amb quasi un filmatge per jorn, majoritàriament a Bordèu . La vila amb son arquitectura haussmannienne, es sovent utilizat coma dobladura de París.

Eveniments culturals

Mantuna manifestacion culturala se debana en Gironda : Festenal internacional del cinèma al femenin de Bordèu, Festenal de cortmetratge Copat Cor de Bordèu, Festenal europèu del cortmetratge de Bordèu, Escala del libre, Fest'arts, Festenal internacional de cinèma Cinémascience de Bordèu, Festenal del film d'animacion de Begla, Festenal internacional del film d'istòria de Peçac, Festenal internacional del film independent de Bordèu, Festenal del film de Paulhac, Festenal dels Nauts de Garona, Lira en Pòcha, Festenal Musicacité, Musik a Pila, Nuèchs atipicas, Obrís la Votz, La Part dels àngels (festenal), Reggae Sun Ska Festenal, Los Rendètz-vos de Tèrras Nòvas, Los Rics Oras de La Rèula, Festenal Vivacitat, Festenal ODP, etc.

Patrimòni natural

Vista aeriana de la duna del Pilat al sud del bacin d'Arcaishon.

Vista aeriana del bèc d'Ambès ont confluïsson Garona e Dordonha per formar l'estuari de Gironda.

• Duna del Pilat
• Duna de l'Amélie
• Bacin d'Arcaishon e Pargue natural marin del bacin d'Arcaishon
• Pargue natural marin de l'estuari de Gironda e de la mar de las Canals
• Resèrva ornitologica del Teich
• Resèrva naturala nacionala del Banc-d'Arguin
• Resèrva naturala nacionala de l'estanh de Cousseau
• Resèrva naturala nacionala de las dunas e paluns de Hortin
• Resèrva naturala nacionala de las paluns de Bruges
• Resèrva naturala nacionala dels prats salats d'Arès e de Lèja-Lo Horet
• Resèrva naturala nacionala geologica de Saucats e la Brède
• Marais del Verdon
• Laguna de Contaut
• Marais de Sossan
• Domeni de Cèrtas
• Los lacs médocains (Hortin-Carcan, La Canau)
• Bec d'Ambès
• Lagunas del Gat-Mòrt
• Vals del Ciron e de la Leyre
• Cornissa de l'estuari
• Roselières de l'estuari
• Illas de l'estuari
• Poncha de Grèu

Musèus

La Ciutat del Vin sus la riba esquèrra de Garona a Bordèu.

• Musèus de Bordèu
• Ecomusèu de Vertulh
• Ecomusèu del Libournais
• Musèu municipal de Vasats
• Musèu d'Art religiós de Vardelais
• Jardin de la Lampresa
• Centre François-Mauriac
• Ostal Lillet

Torisme

Lo departament a obtengut en 2024 la tresena plaça del classament GreenGo de « l'ecoresponsabilitat » pel torisme duradís, darrièr Ardecha e Finistèrra.

Residéncias segondàrias

Segon lo recensament general de la populacion del 1^er genièr de 2008, 8,8 % dels lotjaments disponibles dins lo departament èran de residéncias segondàrias.

Aquel tablèu indica las principalas comunas de Gironda dont las residéncias segondàrias e ocasionalas despassan 10 % dels lotjaments totals en 2008 :

Vila	Populacion SDC	Lotjaments (nombre)	Residéncias segondàrias (nombre)	Residéncias segondàrias (%)
Graian e l'Espitau	1 090	2 442	1 860	76,16
La Canau	4 381	8 691	6 525	75,08
Vendais-Montalivet	2 167	4 385	3 223	73,49
Carcan	2 139	3 818	2 781	72,84
Solac	2 714	4 869	3 499	71,87
Lèja-Lo Horet	7 396	10 594	7 013	66,20
Hortin	2 767	3 494	2 062	59,03
Arcaishon	11 789	16 368	9 213	56,29
Lo Verdon	1 357	1 832	1 010	55,11
Lo Pòrge	2 360	2 074	1 051	50,65
Vençac	790 637		247	38,78
Endarnòs	10 793	8 349	2 834	33,95
Arès	5 520	4 137	1 291	31,22
Sent Vivian de Medòc	1 513	1 110 345		31,08
Lenton	6 064	3 963	1 126	28,41
La Tèsta de Buc (Pyla-sus-mar)	24 384	14 999	3 517	23,45
Gujan-Mestràs	18 461	10 314	1 740	16,87

• Font INSEE, chifras al 1^er genièr de 2008.

Girondins celèbras

Nascuts en Gironda

• Marcel Amont (1929-2023), cantaire e actor, nascut a Bordèu.
• Jean Anouilh (1910-1987), autor dramatic, nascut a Bordèu.
• Alain Aslan (1930-2014), escultor, nascut a Larmont.
• Denis Barthe (1963-), bateire del grop Noir Désir, nascut a Talença.
• Pey Berland (1370-1458), òme de Glèisa francés e arquevesque de Bordèu.
• Arnaud Berquin (1747-1791), es un escrivan, dramaturg e pedagòg, nascut a Bordèu.
• Robert Boulin (1920-1979), òme politic, nascut a Vilandraut.
• José Bové (1953-), òme politic e altermondialista, nascut a Talença
• Fernand de Brinon (1885-1947), avocat, jornalista e òme politic, nascut a Liborna.
• Matthieu Chalmé (1980-), fotbolaire nascut a Bruges.
• Clamenç V (v. 1264-1314), papa, nascut près de Vilandraut.
• René Clément (1913-1996), cineasta, nascut a Bordèu.
• Georges Coulonges (1923-2003), escrivan e scenarista, nascut a La Canau.
• Julien Courbet (1965-), jornalista, animator-productor de television e de ràdio, nascut a Aisinas.
• Jacques-Yves Cousteau (1910-1997), explorator oceanografic, nascut a Sent Andriu de Cubzac ont pausa dempuèi 1997.
• Boris Cyrulnik, psicanalista, psicològ e escrivan, nascut lo 26 de julhet de 1937 a Bordèu.
• Danielle Darrieux (1917-2017), actritz, nascuda a Bordèu.
• Danielle Bonel, (1919-2012), actritz francesa, secretària e confidenta de la cantaira Édith Piaf, nascuda a Arcaishon.
• Sophie Davant (1963-) es una animatritz de television nascuda a Bordèu.
• Bob Denard (1929-2007), mercenari francés.
• Maurice Dubois (1869-1944), pintre, nascut a Bordèu e mòrt a Prenhac.
• Louis Ducos del Hauron (1837-1920), inventor dins lo domeni de la fotografia, nascut a Lengon.
• Lilly Daché (1898-1989), modista francesa installada als Estats Units, nascuda a Begla.
• Christophe Dugarry (1972-), fotbolaire, nascut a Larmont.
• Jacques Duvigneau (1833-1902), òme politic, president del conselh general de Gironda de 1893 a 1901, deputat de Gironda de 1892 a 1898, nascut e mòrt a Audenja.
• Jacques Ellul (1912-1994), professor d'istòria del drech, sociològ, teologian protestant, nascut a Bordèu e mòrt a Peçac.
• Robert Escarpit (1918-2000), universitari, escrivan, jornalista, nascut a Sent Macari e mòrt a Lengon.
• Jean Eustache (1938-1981), realizator, nascut a Peçac.
• Jean-Marc Furlan (1957-), fotbolaire e entrainaire de fotbòl, nascut a Senta Fe La Granda.
• Pierre Garmendia, (1924-2016), òme politic francés nascut a Bordèu.
• Alain Giresse (1952-), fotbolaire internacional e entrainaire de fotbòl, nascut a Langoiran.
• Marie Laforêt (1939-2019), cantaira e actritz nascuda a Solac.
• Serge Lama (1943-), cantaire, nascut a Bordèu.
• Pierre Larquey (1884-1962), actor nascut a Senac.
• William Leymergie (1947-), animator e jornalista nascut a Liborna.
• Max Linder nascut Gabriel Leuvielle (1883-1925), actor realizator de borlesc, nascut a Sent Lobés.
• Philippe Madrelle (1937-2019), òme politic, nascut a Saint-Seurin-de-Cursac.
• Noël Mamère (1948-), nascut a Liborna e cònsol màger de Begla.
• Adrien Marquet (1884-1955), òme politic, nascut e mòrt a Bordèu dont foguèt lo cònsol màger (1925-1944).
• François Mauriac (1885-1970), escrivan e jornalista, nascut a Bordèu.
• Benjamin Millepied (1977-), dançaire e coregraf nascut a Bordèu.
• Ugo Mola (1973-), jogaire e entrainaire de rugbi de XV, nascut a Senta Fe La Granda.
• Édouard Molinaro (1928-2013), cineasta, nascut a Bordèu.
• Charles de Secondat, baron de Montesquieu (1689-1755), pensaire politic, filosòfa e escrivan, nascut a La Brèda.
• Christian Morin (1945-), clarinetista, òme de ràdio, de television e actor, nascut a Bordèu.
• Pierre Palmade (1968-), umorista, nascut a Bordèu.
• los fraires Pereire : Émile (1800-1875) e Isaac (1806-1880), financièrs, entrepreneires e òmes politics, nascuts a Bordèu.
• Michèle Perrein (1929-2010), romancièra nascuda e mòrta a La Rèula.
• Élisée Reclus (1830-1905), geograf, membre de l'Internacionala socialista, nascut a Senta Fe La Granda.
• Odilon Redon (1840-1916), pintre, dessenhaire e gravaire, nascut a Bordèu.
• Henri Sauguet, (1901-1989), compositor francés nascut a Bordèu.
• Hortense Schneider (1833-1920), cantatritz, nascuda a Bordèu.
• Barbara Schulz (1972-), actritz, nascuda a Talença.
• Jean-Baptiste Sanfourche (1831-), arquitècte francés nascut a Senac (Gironda)
• Jean-Jacques Sempé (1932-), dessenhaire, nascut a Bordèu.
• Michel Slitinsky (1925-2012), escrivan, istorian de la Resisténcia, nascut a Bordèu.
• Yvette Roudy, ministre socialista (1929-), nascut a Peçac.
• Jacques Valade (1930-), òme politic, nascut a Bordèu.
• Mathieu Valbuena (1984-), fotbolaire, nascut a Bruges.
• Antoine Verdié (1779-1820), poèta occitan prolific, nascut e mòrt a Bordèu.
• Henri-Pierre Vermis (1980-), jogaire de rugbi de XV, nascut a Lengon).
• Stéphane Bellenger diguèt « Cadilhac », musician, cantaire, nascut a Cadilhac.

Avent un rapòrt amb Gironda

• Alienòr d'Aquitània (1122 o 1124-1204), reina de França, puèi reina consòrt d'Anglatèrra.
• Bertrand Cantat (1964-), cantaire del grop Noir Désir, grop de ròck originari de Bordèu.
• Jacques Chaban-Delmas (1915-2000), deputat-cònsol màger de Bordèu (1947-1995), Primièr ministre (1969-1972), president de l'Assemblada nacionala (1958-1969, 1978-1981 puèi 1986-1988).
• Xavier Darcos, ancian cònsol màger de Peirigús, ministra de l'Educacion nacionala de mai de 2007 a junh de 2009
• Xavier de Gaulle (1887-1955), resistissent, engenhaire civil de las Minas, consolessa a Genèva, mòrt a Bordèu.
• Alain Juppé (1945-), òme d'Estat, cònsol màger de Bordèu de 1995 a 2004 e de 2006 a 2019, membre del Conselh constitucional.
• Estève de La Boetiá (1530-1563), escrivan umanista e poèta, mòrt a Germignan (comuna del Taillan-Medòc).
• Gaston Marchou, istorian, jornalista e escrivan d'origina bordalesa, a viscut a Cambas en Gironda dont foguèt lo cònsol màger.
• Albert Fossey-François (1909-1958), Compagnon de la Libération lòctenent-coronèl francés mòrt a Vilanava d'Ornon.
• Gilbert Mitterrand (1949-), òme politic, cònsol màger de Liborna de 1989 a 2011.
• Pierre Molinier (1900-1976), pintre e fotograf, defuntat per suicidi a Bordèu.
• Miquèl de Montanha (1533-1592), nascut e mòrt en Dordonha, pensaire e òme politic de la Renaissença foguèt cònsol màger de Bordèu.
• Alain Rousset (1951-), òme politic, èx-candidat socialista a la maison comuna de Bordèu en 2008, president de la region Aquitània dempuèi 2004.
• Antonin Magne, (1904-1983), ciclista sus rota francés es defuntat a Arcaishon.
• Toulouse-Lautrec, (1864-1901), pintre nascut a Albi, pausa a Vardelais ont es defuntat al Châreau Malromé.
• Peter Warr (1938-2010), ancian director esportiu de l'escudariá de Formula 1 Team Lòtus, i visquèt abans sa mòrt en 2010.
• Virginie Hériot (1890-1932), vescomtessa e navigatora francesa es defuntada a Arcaishon.

Veire tanben

Articles connèxes

• Departament francés
• Conselh departamental de Gironda
• Lista de ponts de Gironda
• Landas de Gasconha
• Lista d'intercomunalitats de Gironda
• Lista de deputats de Gironda
• Lista de senators de Gironda
• Lista de prefèctes de Gironda
• Arrondiments de Gironda
• Lista de comunas de Gironda
• Lista d'ancianas comunas de Gironda
• Lista de films virats dins lo departament de Gironda
• Volontaris nacionals de Gironda pendent la Revolucion
• Transpòrts dins Gironda

Fonts

• Sit del recensament de l'INSEE, chifras a l'8 de març de 1999.
• Estimacions del recensament intermediari de l'INSEE, chifras al 1^er julhet de 2005.
• François Jouannet, Estatistica del departament de Gironda (monografia imprimida), París, P. Dupont e Comp. ;
  • tòm I : libre I - Topografia, II - Meteorologia, III - Produches naturals, IV - Populacion, V - Istòria ; 1837, 429 p. ; [lira en linha] ;
  • tòm II, 1^re partida : libre V - Divisions administrativas, VI - Agricultura ; 1839, 411 p. ; [lira en linha] ;
  • tòm II, 2^e partida : libre VII - Instruccion publica, VIII - Establiments de caritat, IX - Administracion ; 1843, 458 p. ; [lira en linha] ;
  • tòm « ensag complementari », per Pierre Gustave Brunet e Léonce de Lamothe, 1847, 164 p.

Bibliografia

• Collectiu, Gironda, edicions del Bastion, 1989.
• Jean-François Ratonnat, La vida d'un còp èra en Gironda, edicions Sud-oèst, 1994.
• Serge Legrand-Vall e Jean-Noël Mouret, Gironda, edicions Oèst-França, colleccion Itineraris de descobèrtas, 2015.

Ligams extèrns

• Notícias d'autoritat :

  • VIAF
  • BnF (donadas)
  • IdRef
  • LCCN
  • GND
  • Israël
  • Tchéquie
  • WorldCat
• Notícias dins de diccionaris o enciclopèdias generalistas :

  • Britannica
  • Larousse
  • Estòr norske leksikon
• Ressorsa relativa a la geografia :
  • INSEE (departaments)
• Ressorsa relativa a la musica :
  • MusicBrainz
• Prefectura de Gironda
• Conselh departamental de Gironda
• Estatistica generala de Gironda ; Biografia (tòm 3, partida 1) per Édouard Feret, 1889, 628 p.