Nauta Garona

Nauta Garona
Administracion
País	França
Region	Occitània
Creacion del departament	4 de març de 1790
Capluòc (Prefectura)	Tolosa
Sosprefecturas	Murèth Sent Gaudenç
President del conselh departamental	Sebastian Vincini (PS)
Prefècte	Pierre-André Durand
Coda INSEE	31
Còdi ISO 3166-2	FR-31
Còdi Eurostat NUTS-3	FR623
Demografia
Gentilici	Naut-Garonenc
Populacion	1 434 367 ab. (2021)
Densitat	227 ab./km2
Geografia
Coordinadas	43° 26′ nòrd, 1° 08′ es
Superficia	6 309 km2
Subdivisions
Arrondiments	3
Circonscripcions legislativas	10
Cantons	27
Intercomunalitats	17
Comunas	586
Ligams
Sit web	haute-garonne.fr

Nauta Garona (/ot.ga.ʁɔn/ ; en occitan : Nauta Garona ; en gascon : Hauta Garona) es un departament situat dins Lengadòc e en Gasconha dins la region Occitània. Sa prefectura es la vila de Tolosa, qu'es tanben lo capluòc de la region Occitània. Sos abitants son apelats los Naut-Garonencs. L'INSEE e la Pòsta li atribuïsson lo còdi 31.

Un primièr departament de Nauta Garona a existit de 1790 a 1808, qu'englobava egalament l'ancian arrondiment de Castèlsarrasin, abans la creacion del departament de Tarn e Garona.

Lo departament compta 1 434 367 abitants segon lo darrièr recensament de 2021.

Istòria

Lo departament es estat creat a la Revolucion francesa, lo 4 de març de 1790 en aplicacion de la lei del 22 de decembre de 1789, a partir d'una partida de la província de Lengadòc. Èra mai vast qu'ara perque englobava l'arrondiment de Castèlsarrasin que foguèt transferit al departament de Tarn e Garona, pendent sa creacion en 1808. Èran los corses de Tarn e del Tescou que ne dessenhavan lo limit. La partida gascona se limita a la dependéncia sosprefectorala de Sent Gaudenç. La partida lengadociana englòba las dependéncias sosprefectoralas de Murèth e las de la prefectura Tolosa.

Carta del departament de Nauta Garona 1790

Nauta Garona e las províncias e païses qu'ocupavan son territòri abans la Revolucion :

• Lengadòc
Gasconha :
• Armanhac
• Comenge
• Rivière-Verdun
• Nebosan

Al 1^er genièr de 2016 la region Miègjorn-Pirenèus, a la quala apartenissiá lo departament, fusiona amb la region Lengadòc-Rosselhon per venir la novèla region administrativa Occitània.

En 2018, l'idèa de dividir lo departament al profièch de Tolosa Metropòli a suscitat la polemica.

Emblèmas

Blason

Blasonnement : « De golas a la crotz cléchée, voidada e pommetée de dotze pèças d'aur, acantonada de quatre otelles d'argent adorsadas e pausadas en sautoir. » Comentaris : la crotz occitana per Lengadòc, los otelles adorsadas per Comenge.

Aquelas armas son estadas prepausadas per Robert Louis, mas jamai adoptadas.

Politica e administracion

Tendéncias politicas e resultats

Lo departament de Nauta Garona, per tradicion establida de longa tòca, es un departament largament orientat a esquèrra , del moment que s'agís d'elegir dels deputats, dels senators o dels conselhièrs departamentals.

Dins l'esquèrra, la predominança del Partit socialista es establida dempuèi de longas annadas. Pasmens, en 2017, amb las eleccions presidencialas e legislativas, lo departament vei lo partit La Republica ne marcha emportar 9 de las 10 circonscripcions legislativas del departament, aital coma las eleccions presidencialas. Lo partit La França insosmesa a egalament fach de plan bons resultats en Nauta Garona, l'un dels melhors resultats nacionals, sustot a Tolosa.

A títol d'exemple, pendent l'eleccion presidenciala de 2017, al nivèl departamental, al primièr torn, es Emmanuel Macron (LREM) qu'es arribat en cap amb 26,43 % de las voses, seguit per Jean-Luc Mélenchon (LFI) amb 23,69 %, puèi seguit de luènh per Marine Le Pen (FN) amb 16,71 % de las voses, e enfin per François Fillon (LR) amb 16,49 % de las voses.

Pasmens, entre 1971 e 2008, las eleccions municipalas son estadas emportadas per la drecha a Tolosa, aital coma a Murèth, sosprefectura, e dins qualques autras vilas de l'aglomeracion tolosana.

Las eleccions municipalas de 2008 an mes fin a aquela situacion paradoxala amb l'eleccion sustot de Pierre Cohen (PS) a la maison comuna de Tolosa. Pasmens, l'eleccion d'un cònsol màger novèl de drecha, Jean-Luc Moudenc, al cap de la prefectura departamentala pendent las eleccions municipalas de 2014, relança aquela situacion.

Geografia

Carta de Nauta Garona.

Situacion

Nauta Garona fa partida de la region Occitània. Essent plan "estirada", es limitròfa de nombroses departaments : Arièja al sud-èst, Aude a l'èst, Tarn al nòrd-èst, la Tarn e Garona al nòrd, Gèrs a l'oèst, Pirenèus Nauts al sud-oèst e enfin Espanha al sud, al limit de Catalonha (costat èst) e d'Aragon (costat oèst).

Lo departament constituís pas una region istorica de França. Es una division administrativa formada de divèrses tròces de Lengadòc e de Gasconha essencialament.

Nauta Garona mesura, del nòrd al sud, 144,5 km, çò qu'en fach l'un dels departaments franceses mai longs.

Una region montanhosa al sud del departament fa partida del massís pirenenc. Una primièra plana, mai al nòrd, s'espandís de Montrejau fins a Sent Martòri, ont Garona s'escor bordada al sud-èst pels costals de Comenge. La granda plana tolosana, après Sent Martòri, s'espandís sus tot lo nòrd del departament. A Tolosa, la plana es bordada a l'oèst per las sèrras de la Lomagne, a l'èst pels costals de Lauragués.

Lo nòrd del departament es plan urbanizat e dens, amb sustot Tolosa e son aira urbana, mentre que lo sud èst fòrça mai rural e plan pauc densément poblat, sustot a causa del relèu important dels Pirenèus.

• Paisatges de Nauta Garona :
• 
  Aurinh, dins lo nòrd-èst.
• 
  Hrancasau, al pè dels Pirenèus, dins lo sud.
• 
  Los Pirenèus (sud-oèst) vistas dempuèi Mons (nòrd-èst).
• 
  Lo pòrt de Balès dins lo sud-oèst.

Ponches extrèms

• Nòrd : Lo Bòrn
• Sud : Òu
• Oèst : Lecussan
• Èst : Revèl

Reparticion de la populacion

La reparticion de la populacion en Nauta Garona es fòrça inegala : lo nòrd èst plan dens, mentre que lo sud l'es fòrça mens. A títol d'exemple, l'arrondiment de Tolosa, al nòrd, amb 410 abitants al km² es près de 12 còps mai dens que l'arrondiment de Sent Gaudenç, al sud, amb 36 abitants al km².

Aquela inegalitat se retròba egalament al nivèl del nombre d'abitants. D'unas comunas naut-garonencas son dins las mai pobladas de França, quand d'autras son dins las mens pobladas del país :

Las 5 comunas las mai pobladas son totas situadas dins l'aglomeracion tolosana. S'agís de :

• Tolosa (504 078 abitants, 4^e al nivèl nacional) ;
• Colomèrs (40 159 ab.) ;
• Tornafuèlha (29 439 ab.) ;
• Blanhac (26 466 ab.).
• Paredon (25 060 ab.) ;

A contrario, las comunas mens poblats son totas al sud del departament. S'agís de :

• Caubós (4 ab.) ;
• Trebòns de Luishon (8 ab.) ;
• Borg de Guelh (10 ab.) ;
• Baren (12 ab.) ;
• Cirès (14 ab.).

Superficia

La superficia de Nauta Garona es de 6 309 km². Mas aquí encara, se remarca d'immensas disparitats dins lo departament. La comuna mai vasta es Tolosa amb sos 118,3 km². Mas la prefectura departamentala se plaça pas qu'a la 118^e posicion del classament nacional. Las comunas mens vastas son :

• Trebòns de Luishon (0,83 km², 43^e mai pichona comuna de França) ;
• Pesuga (1,24 km²) ;
• Fontbausard (1,32 km²).

Administratiu

Cantons de Nauta Garona en 2015

Lo departament es constituït de tres arrondiments : Murèth, Sent Gaudenç e Tolosa. Aqueles tres arrondiments regropan 27 cantons. L'arrondiment de Tolosa es lo que dispausa del mai de cantons amb 21 cantons eles meteisses devesits en 225 comunas. L'arrondiment de Murèth es compausat de 6 cantons eles meteisses devesits en 126 comunas. Enfin, l'arrondiment de Sent Gaudenç conten 3 cantons e 235 comunas.

Nauta Garona es dividida en 586 comunas plan eterogenèas. Lo sud possedís de nombrosas comunas ruralas mentre que lo nòrd pròche de Tolosa es constituït essencialament de comunas urbanizadas quitament plan urbanizadas, mas tanben de comunas mens densas, sustot al nòrd-oèst del departament.

Paisatges

A l'oèst, se tròban los païses de Gasconha e de Lomagne (en Gasconha egalament) mentre qu'a l'èst se tròban los païses del Volvestre e de Lauragués. Lo paisatge es constituït de sèrras doças e de costals eissits d'ancians platèls.

Los Pirenèus demòran totjorn visibles cap al sud del departament coma una barrièra naturala. Aquela cadena de montanha, longa de 22 km dins lo departament, es lo ponch culminant del departament. De nombroses pics s'auçan a mai de 3 000 m. Lo pic Perdiguère a 3 222 m es lo ponch culminant del departament. Aquela region de montanha es apelada Luishonés e conten mantuna val coma la d'Òu .

Lo bòsc essencialament de fulhoses ocupa 89 000 ectaras. La zòna montanhòla es constituïda en majoritat de fags mentre que la plana e lo pèmont son dominats pel casse e lo píbol. Los grands ensembles forestièrs son localizats en montanha mentre que los bòsques, bosquets e bòsques ocupan la plana. Lo bòsc de Bouconne es lo bòsc de plana la mai vasta s'espandissent sus 2 000 ectaras a l'oèst de Tolosa. Al nòrd-èst de Tolosa se tròba un autre bòsc important, la de Buzet, s'espandissent sus 1 000 ectaras. D'espacis boscoses de píbols e de sauses bordejan Garona e asseguran un ecosistèma fluvial albergant de nombrosas espècias animalas e vegetalas. Aquel poblament assegura tanben la fixacion de las ribas del fluvi.

Idrografia

Idrologia de Nauta Garona

Lo departament es traversat pel cors superior del fluvi Garona que li balha son nom. Los contorns del departament seguisson l'orientacion del fluvi. Lo fluvi dintra en França a Hòs, puèi passa a Montrejau, a Sent Gaudenç, a Casèras, a Murèth, al centre de Tolosa, e a Granada abans de quitar lo departament. Garona travèrsa lo departament sus una longor pròcha de 200 quilomètres. D'èst en oèst, la canal del Miègjorn e la canal laterala a Garona travèrsan lo departament de Nauta Garona. Garona cor lo departament en traversant tres zònas geograficas distintas.

Climat

Lo climat de Nauta Garona es un climat temperat a las influéncias oceanicas e mediterranèas amb d'ivèrns moderats dins la plana e mai freges dins lo sud, aital coma de fòrtas calors l'estiu dins la plana seguidas d'autons plan ensolelhats. Las primas son en revenge plujosas.

Lo climat es tanben marcat pel vent d'autan dins la plana tolosana, e de nombroses auratges en estiu.

Transpòrts

Tolosa es un important caireforc autoroutier e ferroviari. La Vila Rose possedís un periferic a 2x3 vias sovent embotelhat, la gara mai frequentada d'Occitània e lo seisen aeropòrt francés.

Economia

L'economia de Nauta Garona pausa sus l'industria aeronautica e espaciala, après aver conegut una importanta aviada agricòla gràcias al blat e al pastèl. Pasmens, dins lo departament, l'agricultura garda una part importanta, sustot dins l'extrèm nòrd e lo sud del departament.

Industria

L'industria en Nauta Garona es principalament centrada a l'entorn del pòl tolosan, amb coma fèrre de lança l'aeronautica e l'espaci. S'i tròba sustot d'unas cadenas d'assemblatge d'Airbus , d'importants sits d'EADS dins lo domeni espacial, lo CNES, d'autres constructors coma ATR. L'aglomeracion tolosana abriga egalament dempuèi la fin de 2010 lo campus de l'Oncopôle de Tolosa, qu'amassa industrials de la farmacia e cercaires publics dins un ensemble unic.

Lo departament es pas pasmens pas estalviat per las barraduras d'usinas, coma la barradura de l'usina Molex de Vilamur de Tarn, dins lo nòrd del departament, en 2009.

Agricultura

Lo sector agricòla en Nauta Garona es majoritàriament representat per las culturas grandas amb sustot la produccion de milh irrigat, aital coma de virasolelh o de cerealas a palha coma lo blat. Las principalas espleitacions agricòlas se situan dins las zònas pauc densas del departament, coma lo nord-oèst o lo sud de Nauta Garona.

Sector terciari

Fret

Al nòrd de l'aglomeracion tolosana (Castèthnau d'Estretasfonts) se tròba Eurocentre, un pòl multimodal de 300 ectaras situat a 19 km, siá 15 minutas per autorota, de la plataforma aeroportuària de Tolosa-Blanhac. En combinant ralh-rota-autorota, aquela plataforma es un dels tot primièrs pòls logistics d'Euròpa del Sud per sa talha e la qualitat de sos amainatjaments.

Eurocentre regropa amb mai de cent entrepresas d'un centre rotièr peses pesucs, d'un faissèl ferroviari de recepcion entièrament automatizat, d'una dintrada dirècta de trens complèts, d'un pargue immobiliari locatiu GEMFI de 4 × 30 000 m² de bastiments, d'un centre de vida (ostalariás, restaurant, pòst, etc.) e del Terminal Maritim de Tolosa : novèl pòrt sec de l'autoritat portuària de Barcelona sus 20 ectaras. En efièch, lo Terminal Maritim de Tolosa (TMT) es un concèpte novèl de pòrt interior qu'a per mira de facilitar lo comèrci maritim internacional. Es egalament una iniciativa estrategica del pòrt de Barcelona dont l'objectiu es de far en mena que lo pòrt siá present de longa sus aquel mercat. Aquela iniciativa ofrís als entrepreneires del sud de França mai de 300 linhas maritimas regularas passant a Barcelona e que religan quasi totas las regions economicas del mond. Serà compausat d'82 000 m² d'entrepaus logistics, 4 200 m² de burèus, 64 000 m² de parcatge e 34 000 m² dedicats al TMT.

Demografia

Los abitants de Nauta Garona son los Naut-Garonencs.

En 2021, lo departament comptava 1 434 367 abitants, en aumentacion de 7,43 % respècte a 2015 (França fòra Maiòta : +1,84 %).. La part dels joves es pro importanta amb 55 % de mens de 40 ans e demest eles 16 % entre 20 e 29 ans. Aquò s'explica pel fach que Tolosa es una granda metropòli regionala e un pòl universitari. La prefectura e principala vila del departament es Tolosa, situada al centre de la partida mai poblada del departament. Lo Sud del departament es mens poblat e es egalament conegut amb lo nom de Comenge.

Evolucion de la populacion  [ modificar ]

1791	1801	1806	1821	1826	1831	1836	1841	1846
-	339 574 367	551 391	118 407	016	427 856 454	727 468	153 481	938

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (1)

1851	1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891
481 610 481	247 484	081	493 777 479	362 477	730 478	009	481 169 472	383

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (2)

1896	1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946
459 377 448	481 442	065	432 126 424	582 431	505 441	799 458	647 512	260

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (3)

1954	1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2011
525 669 594	633 690	712 777	431 824	501 925	962	1 046 338	1 186 330	1 260 226

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (4)

2016	2021	-	-	-	-	-	-	-
1 348 183	1 434 367	-	-	-	-	-	-	-

(Fonts : SPLAF - populacion totala del departament dempuèi sa creacion fins en 1962 − puèi basa INSEE − populacion sens dobles comptes de 1968 a 2006 puèi populacion municipala a partir de 2006.)

Istograma de l'evolucion demografica

La reparticion de la populacion de Nauta Garona es plan contrastada. Lo nòrd del departament que conten l'aira urbana de Tolosa regropa mai d'80 % de la populacion. Atira de mai en mai de mond e las comunas périurbaines se repòblan. La banlèga tolosana crei de mai en mai, provocant un abitat dispersat important. L'ensemble de l'aira urbana, constituïda de la banlèga e de la corona périurbaine, regropa 255 comunas atenhent los limits del departament dins lo nòrd, l'èst e l'oèst. Aquel movement de periurbanizacion s'obsèrva tanben a Sent Gaudenç, lo segond pòl urban del departament. Segon l'INSEE , Nauta Garona comptariá 1 621 000 abitants en 2040, segon lo scenari central. En efièch, aquel departament es lo que coneis la mai fòrta creissença demografica de França, amb Erau, o leugièrament davant.

Nauta Garona es un departament jove, amb un indici d'envielhiment de 59 contra 91 per la mejana de l'anciana region Miègjorn-Pirenèus e contra 67 al nivèl nacional.

Comunas las mai pobladas

Lista de las quinze comunas las mai pobladas del departament

Nom	Còdi INSEE	Intercomunalitat	Superficia (km2)	Populacion (darrièra pop. legala)	Densitat (ab./km2)	Modificar
Tolosa	31555	Tolosa Metropòli	118,30	504 078 (2021)	4 261
Colomèrs	31149	Tolosa Metropòli	20,83	40 159 (2021)	1 928
Tornafuèlha	31557	Tolosa Metropòli	18,17	29 439 (2021)	1 620
Blanhac	31069	Tolosa Metropòli	16,88	26 466 (2021)	1 568
Murèth	31395	CA Lo muretin Agglo	57,84	25 060 (2021)	433
Cunhaus	31157	Tolosa Metropòli	13,01	20 341 (2021)	1 563
Plasença deu Toish	31424	CC Lo Grand Oèst Tolosan	26,53	19 944 (2021)	752
Balmar	31044	Tolosa Metropòli	16,59	17 385 (2021)	1 048
Ramonvila e Sent Anha	31446	CA Sicoval	6,46	14 949 (2021)	2 314
Castanet Tolosan	31113	CA Sicoval	8,22	14 903 (2021)	1 813
Sent Orenç	31506	Tolosa Metropòli	13,06	13 766 (2021)	1 054
Fontsòrbas	31187	CA Lo muretin Agglo	19,03	12 546 (2021)	659
L'Union	31561	Tolosa Metropòli	6,77	12 358 (2021)	1 825
Sent Gaudenç	31483	CC Còr e Costals de Comenge	27,35	11 613 (2021)	425
Sant Joan	31488	Tolosa Metropòli	5,94	11 243 (2021)	1 893

Arqueologia

Nauta Garona es rica de nombrosas caunas parietalas de l'art rupèstre pirenenc, coma la cauna d'Aurinhac, qu'a balhat son nom al periòde aurinhacian. Tot parièr, la cauna de las Cortinas dins las caunas de la Save a Era Espuga es lo luòc de la descobèrta en 1922 de la vénus d'Era Espuga, una estatua datant de 21 000 abC A environ dos km de las caunas d'Era Espuga son las caunas de Montmaurin o la cavitat del Cabanòt a liurat la mandibula de Montmaurin, vièlha de 190 000 a 240 000 ans AP. La cauna de Montespan es tan plan rica amb de scènas rupèstras e de las estatuas d'animals d'argela. Se tròba egalament de pinturas paleoliticas dins la cauna de Marsolàs.

Torisme

Cascada pirenenca.

Lo departament de Nauta Garona es montanhós dins sa partida meridionala, e recela qualques paisatges polits.

Escorreguda

Lo departament ofrís una molonada de camins d'escorreguda , sustot en montanha amb lo celèbre GR 10 que travèrsa la cadena dels Pirenèus. Un autre camin es la HRP o lo caminòl de Nauta Escorreguda Pirenenca que penètra en Nauta Garona pel còl dels Gourgs-Blancs. Ouvert dempuèi lo 1èr de julhet de 2017, Via Garona, caminòl de granda escorreguda 861 que religa Tolosa a Sent Bertran de Comenge sul camin del pèmont pirenenc cap a Sant Jaume de Compostèla.

Espeleologia

La ret sosterranha de Nauta Garona es plan espandida e complèx. Es constituït de nombrosas caunas e avencs dont las descobèrtas son estadas fachas per Édouard-Alfred Martel e Norbert Casteret. L'avenc mai important es lo de la Henne Morte situat a Herran amb una prigondor de 446 mètres. Apartenís a l'un de las mai gròssas rets franceses, lo de Félix Tromba, que cor lo massís del Cagire, de Paloumère e de l'Arbàs .

Espòrts d'ivèrn

Lo departament possedís quatre estacions d'esquí :

• Peyragudes (1 600 m - 2 450 m), 55 km de pistas ;
• Luchon-Superbagnères (1 440 m - 2 260 m), 30 km de pistas ;
• Lo Mourtis (1 380 m - 1 816 m), 22 km de pistas ;
• Borg de Guelh (1 350 m - 1 500 m).

Residéncias segondàrias

Segon lo recensament general de la populacion del 1^er genièr de 2008, 3,7 % dels lotjaments disponibles dins lo departament èran de residéncias segondàrias.

Aquel tablèu indica las principalas comunas de Nauta Garona dont las residéncias segondàrias e ocasionalas despassan 10 % dels lotjaments totals en 2008 :

Vila	Populacion SDC	Nombre de lotjaments	Residéncias segondàrias	% residéncias segondàrias
Sent Avantin (Superbagnères)	88 461		411	89,15 %
Guaus de Larbost (Peyragudes)	46 235		208	88,35 %
Bots (Lo Mourtis)	270 654		490	74,92 %
Banhèras de Luishon	2 622	5 012	3 305	65,96 %
Sent Mamet	607 766		446	58,25 %
Hòs	250 414		235	56,76 %
Montauban de Luishon	455 377		182	48,17 %
Sent Beath	394 449		214	47,51 %
Cièrp e Gaud	917 690		236	34,28 %
Aspèth	948 710		187	26,29 %
Saliás deth Salat	1 928	1 312 199		15,17 %

Fonts : Font INSEE, chifras al 01/01/2008.

Personalitats ligadas al departament

• Conchita Ramos (1925-2019), resistenta de la Segonda Guèrra Mondiala, deportada a Ravensbrück;
• Claude Nougaro (1929-2004), cantaire;
• Pierre Izard (1935-), president del conselh general;
• Dominique Baudis (1947-2014) , cònsol màger de Tolosa;
• Carole Delga (1971-), presidenta de la region Occitània.
• Bigflo e Oli, cantaires tolosans;

Veire tanben

Articles connèxes

• Departament francés
• Comunas de Nauta Garona
• Lista de glèisas de la Nauta Garona
• Ancianas comunas de Nauta Garona
• Lista de ponts de Nauta Garona
• Lista de films virats dins Nauta Garona
• Volontaris nacionals de Nauta Garona pendent la Revolucion
• Eleccions senatorialas de 2014 en Nauta Garona

Ligams extèrns

• Prefectura de Nauta Garona
• Conselh departamental de Nauta Garona
• Ressorsa relativa a la geografia :
  • INSEE (departaments)
• Ressorsa relativa a la musica :
  • MusicBrainz
• Notícias d'autoritat :

  • VIAF
  • BnF (donadas)
  • IdRef
  • LCCN
  • GND
  • Israël
  • WorldCat
• Notícias dins de diccionaris o enciclopèdias generalistas :

  • Britannica
  • Gran Enciclopèdia Catalana
  • Larousse
  • Nationalencyklopedin
  • Estòr norske leksikon