Tarn e Garona

Un article de Wikipédia, l'enciclopèdia liura.

Tarn e Garona
Blason de Tarn-et-Garonne Drapeau de Tarn-et-Garonne
Tarn-et-Garonne
Administracion
País Drapeau de la France França
Region Occitània
Creacion del departament (215 ans)
Capluòc
(Prefectura) 		Montalban
Sosprefecturas Castèlsarrasin
President del
conselh departamental 		Michel Weill (PRG)
Prefècte Vincent Roberti
Coda INSEE 82
Còdi ISO 3166-2 FR-82
Demografia
Gentilici Tarn-e-garonés
Populacion 263 377 ab. (2021)
Densitat 71 ab./km2
Geografia
Coordinadas 44° 00′ nòrd, 1° 20′ es
Superficia 3 717 km2
Subdivisions
Arrondiments 2
Circonscripcions legislativas 2
Cantons 15
Intercomunalitats 10
Comunas 195
Ligams
Sit web ledepartement.fr
modificar Consultez la documentation du modèle

La Tarn e Garona (/taʁ.n‿e.ɡa.ʁɔn/[Nòta 1], localament : /taʁ.n‿e.ɡa.ˈʁɔ.nə/ ; en occitan : Tarn e Garona[1]) es un departament francés apartenissent a la region Occitània. Tira son nom del fluvi Garona e de son afluent Tarn.

Sa prefectura es Montalban, e son unica sosprefectura es Castèlsarrasin. Capluòc d'un canton, Moissac es la tresena vila del departament pel nombre d'abitants.

L'INSEE e la Pòsta li atribuïsson lo còdi 82.

Istòria[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Istòria de Tarn e Garona.
La création du département de Tarn-et-Garonne à partir des départements voisins.
La creacion del departament de Tarn e Garona a partir dels departaments vesins.

Aquel departament es estat creat pendent lo Primièr Empèri, sus decret imperial de Napoleon Ier, lo [2], amb de territòris preses als departaments vesins. En efièch, jos l'Ancian Regim, la senescalciá de Caors (12 deputats) compreniá quatre bailatges segondaris (dont lo de Montalban), mas la generalitat de Montalban englobava a l'encòp Carcin e Roergue. Après la creacion dels departaments en 1790, Montalban èra pas mai qu'un capluòc de districte d'Òlt, e Castèlsarrasin un capluòc de districte de Nauta Garona. Aquela situacion desplasiá fòrt als notables montalbanais ; l'Emperador foguèt donc sollicitat pels governadors d'aquela vila. Foguèt alara decidit de crear, a l'entorn d'aquesta, la Tarn e Garona, en annexant de territòris dels departaments vesins[3].

La Tarn e Garona e las províncias e païses qu'ocupavan son territòri abans la Revolucion :

Al la region Miègjorn-Pirenèus, a la quala apartenissiá lo departament, fusiona amb la region Lengadòc-Rosselhon per venir la novèla region administrativa Occitània.

Emblèmas[modificar | modificar lo còdi]

Blason[modificar | modificar lo còdi]

Blason Blasonnement :
Escartairat, al primièr, de golas al leopard lionné d'aur (Roergue) ; al segond, escartairat : en I e IV, d'azur al leon d'argent e en II e III, de golas a la garba d'aur (Gasconha) ; al tresen, de golas a la crotz occitana d'aur (Lengadòc) ; al quatren, de golas al leopard d'aur (Guiana).
Las armas son oficialas[4].

Bandièra[modificar | modificar lo còdi]

Le drapeau
Drapeau de la Tarn e Garona

Geografia[modificar | modificar lo còdi]

La Tarn e Garona.
Article detalhat : Geografia de Tarn e Garona.

Lo departament de Tarn e Garona fa partida de la region Occitània. Es limitròf dels departaments d'Òlt , d'Avairon , de Tarn, de Nauta Garona, de Gèrs e d'Òlt e Garona.

Malgrat sa febla superficia (es l'un dels mai pichons departaments de França[5]), la Tarn e Garona possedís una diversitat granda de paisatges e de relèus. La plana, situada entre Tarn e Garona, aital coma dins la val d'Avairon (de sa boca fins a Montricós) contrast amb las sèrras de la Lomagne e del Nòrd del departament. L'Èst de la Tarn e Garona es un platèl calcari, un causse ont se practica sustot l'elevatge. Las clusas d'Avairon dins la region de Sent Antonin[6] atiran de nombroses toristas per sos paisatges e las activitats prepausadas (canoa, escorreguda, etc.)[7].

La cima culminanta del departament es lo Pech Maurel, que s'auça a 504 m[8] e se situa sus la comuna de Castanet.

Climat[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Climat de Tarn e Garona.

La marcha de las sasons es de còps irregulara en Tarn e Garona. Los ivèrns doces e plujoses coneisson melhor lo gelibre que la nèu. A la prima, las marcescadas pòdon èsser frequentas e abondantas. Los estius son cauds e secs, l'auton doç. En novembre, de polidas jornadas ensolelhadas contrastan amb lo refregiment de l'aire.

Economia[modificar | modificar lo còdi]

Articles detalhats : Economia de Tarn e Garona e Filièra poma en Tarn e Garona.

Vista d'amassa[modificar | modificar lo còdi]

De 2008 a 2019 la populacion activa es en progression de 4,12 %. Aquela aumentacion es deguda als servicis, principalament non mercands, mentre que lo nombre de las personas emplegadas per l'agricultura, l'industria e la construccion demesís[9].

Emplecs segon lo sector d'activitat
2008 2013 2019
Nombre % Nombre % Nombre %
Administracion publica, ensenhament, santat, accion sociala 29 361 34,4 30 867 35,4 32 904 37,0
Agricultura 7 086 8,3 5 935 6,8 5 589 6,3
Industria 10 002 11,7 8 934 10,3 9 459 10,6
Construccion 6 856 8,0 7 131 8,2 6 212 7,0
Comèrci, transpòrts, servicis divèrses 32 154 37,6 34 212 39,3 34 822 39,1
Total 85 459 100,0 87 080 100,0 88 986 100,0

Agricultura[modificar | modificar lo còdi]

La Tarn e Garona es un departament essencialament agricòla e produch 80 % dels fruches de Miègjorn-Pirenèus, siá mai o mens 300 000 tonas en 2012[10]. Lo chasselàs de Moissac es tornat nomenar dins tota la region, aital coma en França ; a d'autre biais recebut l'apellacion d'origina contrarotlada amb una produccion de 4 000 tonas per an en 2012. Moissac amb 29 % de sa susfàcia agricòla utilizabla consacrada a la cultura de la frucha, se classa al primièr reng de las plantacions fruchièras del departament, sustot amb la produccion de las cerièras Region Moissac, e usurpa pas son títol de « capitala de la frucha »[10].

Los vins de Tarn e Garona[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Los vins de Tarn e Garona.

La Tarn e Garona es rica de sièis apellacions AOC, AOVDQS e vin de país[11].

Autres activitats[modificar | modificar lo còdi]

  • Gràcias a sa situacion geografia favorabla (A20-A62-RN 20 - ligasons ferroviàrias-aeropòrt de Tolosa-Blanhac), la Tarn e Garona atira fòrça entrepresas sustot dins lo domeni de la logistica (zòna Grand Sud Logistic)[12], dins l'aeronautica, mas tanben dins la branca del comèrci e dels servicis.

Politica e administracion[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Politica en Tarn e Garona.
Aquela seccion es voida, insufisentament detalhada o incomplèta. Vòstra ajuda es la benvenguda ! Coma far ?

Conselh departamental[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Conselh departamental de Tarn e Garona.
Aquela seccion es voida, insufisentament detalhada o incomplèta. Vòstra ajuda es la benvenguda ! Coma far ?

Judiciària[modificar | modificar lo còdi]

Lo procuraire de la republica sièta al tribunal judiciari de Montalban.

Populacion e societat[modificar | modificar lo còdi]

Transpòrts[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Transpòrts en Tarn e Garona.

Demografia[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Demografia de Tarn e Garona.

En 2021, lo departament comptava 263 377 abitants[Nòta 2], en aumentacion de 3,17 % respècte a 2015 (França fòra Maiòta : +1,84 %).

Evolucion de la populacion  [ modificar ]
1791 1801 1806 1821 1826 1831 1836 1841 1846
-228 000228 420 238 143 241 586 242 250 242 184 239 297 242 498
1851 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891
237 553 234 782 232 551 228 969 221 610 221 364 217 056214 046206 596
1896 1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946
200 390 195 669 188 553 182 537 159 559 164 191 164 259 164 629 167 664
1954 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2011
172 379 175 847 183 572 183 314 190 485 200 220 206 034226 849 244 545
2016 2021 - - - - - - -
256 897 263 377-------
(Fonts : SPLAF - populacion totala del departament dempuèi sa creacion fins en 1962[13] − puèi basa INSEE − populacion sens dobles comptes de 1968 a 2006[14] puèi populacion municipala a partir de 2006[15].)
Istograma de l'evolucion demografica

La demografia de Tarn e Garona es caracterizada per una febla densitat, una populacion en creissença moderada dempuèi las annadas 1950 e mai marcada dempuèi las annadas 2000.

La densitat de populacion de Tarn e Garona, 70,8 ab./km2 en 2021, es d'òrdre dels dos-tèrces de la de França qu'es de 106,5 ab./km2 per la meteissa annada.

Comunas las mai pobladas[modificar | modificar lo còdi]

Lista de las quinze comunas las mai pobladas del departament
Nom Còdi
INSEE 		Intercomunalitat Superficia
(km2) 		Populacion
(darrièra pop. legala) 		Densitat
(ab./km2) 		Modificar
Montalban 82121 CA Grand Montalban 135,17 61 919 (2021) 458 modifier les données modifier les données
Castèlsarrasin 82033 CC Tèrras de las Confluéncias 76,77 14 178 (2021) 185 modifier les données modifier les données
Moissac 82112 CC Tèrras de las Confluéncias 85,95 13 748 (2021) 160 modifier les données modifier les données
Cauçada 82037 CC de Carcin Caussadais 45,73 6 804 (2021) 149 modifier les données modifier les données
Montuèg 82125 CC Grand Sud Tarn e Garona 50,14 6 650 (2021) 133 modifier les données modifier les données
Negrapelissa 82134 CC Carcin Vert-Avairon 49,22 5 743 (2021) 117 modifier les données modifier les données
Valença 82186 CC dels Dos Rives 13,44 5 256 (2021) 391 modifier les données modifier les données
Verdun de Garona 82190 CC Grand Sud Tarn e Garona 36,26 4 866 (2021) 134 modifier les données modifier les données
Montbeton 82124 CA Grand Montalban 15,98 4 299 (2021) 269 modifier les données modifier les données
Grisòlas 82075 CC Grand Sud Tarn e Garona 17,60 4 197 (2021) 238 modifier les données modifier les données
Sent Estèfe de Tulmont 82161 CC Carcin Vert-Avairon 21,14 4 029 (2021) 191 modifier les données modifier les données
La Bastida del Temple 82079 CC Grand Sud Tarn e Garona 20,64 3 792 (2021) 184 modifier les données modifier les données
Bèumont de Lomanha 82013 CC de la Lomagne Tarn-e-garonesa 46,16 3 768 (2021) 82 modifier les données modifier les données
Bressòls 82025 CA Grand Montalban 20,39 3 729 (2021) 183 modifier les données modifier les données
Albiàs 82002 CC Carcin Vert-Avairon 21,60 3 305 (2021) 153 modifier les données modifier les données

Espòrt[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Espòrt en Tarn e Garona.

Ecologia[modificar | modificar lo còdi]

Energias[modificar | modificar lo còdi]

Projèctes[modificar | modificar lo còdi]

  • Projècte de pargue eolian de Garona e Canal[16]
  • Projècte photovoltaïque a Montbartièr[17]
  • Projècte de pargue eolian de Còrdas[18]

Mèdias locals[modificar | modificar lo còdi]

Premsa[modificar | modificar lo còdi]

Television[modificar | modificar lo còdi]

Ràdio[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Lista_de las_estacions_de_ràdio_localas_en_França#Tarn e Garona_(82).

Cultura locala e patrimòni[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Cultura en Tarn e Garona.

Monuments[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Lista dels monuments istorics de Tarn e Garona.
Castèls
Article detalhat : Lista dels castèls de Tarn e Garona.
Castèl de Gramont - Castèl de Borniquèl - Castèl de Montricós - Castèl de Sent Progèt - Castèl de Cas - Castèl de Marçac
Sits religioses
Article detalhat : Lista de las glèisas de Tarn e Garona.
Abadiá de Combelongue - Abadiá Sant Pèire de Moissac - Abadiá de Grand Selve - Abadiá de Beaulieu-en-Roergue - Abadiá de Belleperche - Catedrala Notre-Dame-de-l'Assompcion - Glèisa Sant Jacme de Montalban - Glèisa Sant Pèire de Varenh - Collegiala Sant Martin de Montpesat de Carcin
Autres
Ancian ostal de la comuna de Sent Antonin -Pont-canal del Cacor - Penjal d'aiga de Montuèg - Monument als Mòrts de Montalban de 1870 - Plaça Nacionala de Montalban - Pont Vius de Montalban - Halle de Bèumont de Lomanha - Halle de Cailutz - Ostal dels Lops

Torisme[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Torisme en Tarn e Garona.
Aquela seccion es voida, insufisentament detalhada o incomplèta. Vòstra ajuda es la benvenguda ! Coma far ?

Las residéncias segondàrias[modificar | modificar lo còdi]

Icône d'horloge obsolète.
Aquela seccion deu èsser actualizada.
De passatges d'aquela seccion son obsoletas o anóncian dels eveniments d'ara enlà passats. Melhoratz-la o discutissètz-ne.
Rason : Donadas de 2008

Segon lo recensament general de la populacion del , 6,1 % dels lotjaments disponibles dins lo departament èran de residéncias segondàrias.

Aquel tablèu indica las principalas comunas de Tarn e Garona dont las residéncias segondàrias e ocasionalas despassan 10 % del total dels lotjaments en 2008 :

Comuna Populacion SDC Nombre de lotjaments Rés. segondaris % Rés. segondaris
Borniquèl 580 483 193 39,92 %
Puèg la Ròca 656 526 175 33,27 %
Varenh 712 571 164 28,76 %
Sent Antonin 1 791 1 515 431 28,46 %
Cailutz 1 536 1 115 271 24,30 %
Montagut de carcin 1 415 927 185 19,96 %
Montpesat de Carcin 1 442 907 161 17,71 %
Lausèrta 1 505 959 163 17,00 %

Fonts :

Personalitats[modificar | modificar lo còdi]

Aquela lista compòrta per l'essencial los noms de las personalitats nascudas o eventualament defuntadas dins lo departament.

Nòtas e referéncias[modificar | modificar lo còdi]

Nòtas[modificar | modificar lo còdi]

  1. ↑ Prononciacion en francés de França estandardizat retranscricha phonémiquement segon la nòrma API.
  2. ↑ Populacion municipala legala en vigor al 1er genièr de 2024, millésimée 2021, definida dins los limits territorials en vigor al 1er genièr de 2023, data de referéncia estatistica : 1er genièr de 2021.

Referéncias[modificar | modificar lo còdi]

  1. ↑ [1].
  2. ↑ Naissença del departament de Tarn e Garona sul sit de la prefectura del departament.
  3. ↑ Creacion del departament de Tarn e Garona.
  4. ↑ « Armas de la Tarn e Garona », sus emblemes.free.fr.
  5. ↑ 86e sus 101
  6. ↑ [2].
  7. ↑ [3].
  8. ↑ [4].
  9. ↑ Dossièr complèt. Departament de la Tarn e Garona. INSEE. 22 de setembre de 2022
  10. ↑ a e b Touléco : La revista de l'economia tolosana n°12 de novembre decembre de 2012 P.60 "Filièra fruchièra, la capitala de la frucha cerca l'equilibri.
  11. ↑ [5].
  12. ↑ [6].
  13. ↑ Sit sus la Populacion e los Limits Administratius de França - Ficha istorica del departament
  14. ↑ Populacion segon lo sèxe e l'edat quinquennala de 1968 a 2013 - Recensaments armonizats - Serias departamentalas e comunalas
  15. ↑ Fichas INSEE - Populacions legalas del departament per las annadas 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 e 2021
  16. ↑ « Blòg d'informacion sul projècte de pargue eolian de Garona e Canal (82) »(Archive.org • Wikiwix • Archive.is • Google • Que far ?), sus parc-eolien-de-garonne-et-canal.fr, (consultat lo ).
  17. ↑ « 9,5 ha de panèls solars en projècte Energia - Projècte photovoltaïque a montbartier », sus ladepeche.fr, (consultat lo ).
  18. ↑ « las eolianas de Còrdas », sus viedelabrochure.canalblog.com, (consultat lo ).

Veire tanben[modificar | modificar lo còdi]

Suls autres projèctes Wikimedia :

Bibliografia[modificar | modificar lo còdi]

La revista d'istòria Arkheia consacra dempuèi dètz ans de las recèrcas ineditas sus l'istòria de la Tarn e Garona al XXe sègle. 1808/1908 " centenari del departament de Tarn e Garona" per la societat Ingres" París. Lo Sénher Joseph René Saliné, nascut a Autvilar lo 12/11/1872, a participat a l'escritura del libre, signa La Vièlha Istòria de nòstre país.

Articles connèxes[modificar | modificar lo còdi]

Ligams extèrns[modificar | modificar lo còdi]

Aquel document proven de « https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=tarn-et-garonne&oldid=214909780 ».