Dordonha (departament)

Un article de Wikipédia, l'enciclopèdia liura.
Page d’aide sur l’homonymie

Pels articles omonims, veire Dordonha.

Dordonha
Blason de Dordogne Drapeau de Dordogne
Dordogne (département)
Administracion
País Drapeau de la France França
Region Novèla Aquitània
Creacion del departament (234 ans)
Capluòc
(Prefectura) 		Peirigús
Sosprefecturas Brageirac
Nontron
Sarlat e La Canedat
President del
conselh departamental 		Germinal Peiro (PS)
Prefècte Jean-Sebastian Lamontagne[1]
Còdi INSEE 24
Còdi ISO 3166-2 FR-24
Còdi Eurostat NUTS-3 FR611
Demografia
Gentilici Peiregordins, peiregordins, dordonhencs, Dordonhenc
Populacion 413 730 ab. (2021)
Densitat 46 ab./km2
Geografia
Coordinadas 45° 00′ nòrd, 0° 40′ es
Superficia 9 060 km2
Subdivisions
Arrondiments 4
Circonscripcions legislativas 4
Cantons 25
Intercomunalitats 20
Comunas 503
Ligams
Sit web www.dordogne.fr
modificar Consultez la documentation du modèle

Dordonha (/dɔʁ.dɔɲ/[Nòta 1]) es un departament francés de la region Novèla Aquitània correspondent en granda partida a Peirigòrd, situat dins lo quart sud-oèst de França. Deu son nom al fluvi del meteis nom qu'o travèrsa. L'INSEE e la Pòsta li atribuïsson lo còdi 24. Sa prefectura es Peirigús.

Istòria[modificar | modificar lo còdi]

La prefectura de Dordonha a Peirigús.
Article detalhat : Istòria de Dordonha.

Lo departament es estat creat a la Revolucion francesa, lo , en aplicacion de la lei del , sus una partida de las ancianas províncias, principalament de Peirigòrd, mas tanben d'Agenés , d'Engolmés e de Lemosin[2].

En 1793, las comunas de Boisseuilh, Coubjours, Génis, Payzac, Sant-Cyr-los-Champanhes, Sant-Mesmin, Salagnac, Savignac, Sant-Triat e Teillots son destacadas del departament de Corresa per èsser amassadas a Dordonha.

Carta de Dordonha cap a 1800.

Dordonha a cedit, en 1793 o 1794, Cavarc a Òlt e Garona[3].

Lo 6 nivôse an III (), la comuna de Parcoul es destacada de la Charenta-Inferiora e amassada a Dordonha[4].

En 1819, la comuna de Beaurepos es tirada del departament e fusiona amb Solhac dins Òlt[5], departament vesin.

En , 80 000 alsacians originaris del Bas Ren, dont 60 000 Strasbourgeois e los abitants de dètz e nòu vilatges del Grand Ried, al sud d'Estrasborg, son evacuats cap a Dordonha[6],[7]. En , Alsàcia essent annexada per Alemanha, lor repatriacion es organizada mas 15 000 d'entre eles preferisson demorar en Dordonha[6].

A partir de l'armistici de , lo departament es dividit en dos : una partida pichona dins la zòna ocupada a l'oèst e l'essencial dins la zòna liura a l'èst ; la linha de demarcacion passava aproximativament per La Rochebeaucourt, Mareuil, Gout-Rossignol, Cherval, Verteillac, Bertric-Burée, Ribérac, Montpon-Ménestérol, Sant Martin-de-Gurson, Carsac-de-Gurson, Vilafranca-de-Lonchat, Montpeirós e Lamothe-Montravel[8],[9]. En seguida del desbarcament anglo-american efectuat l'8 en Argeria e a Marròc, los alemands envasisson la zòna liura l'11 e s'installan a Peirigús e Sent Astier[9].

Fins al , Dordonha fasiá partida de l'anciana region Aquitània.

Emblèmas[modificar | modificar lo còdi]

Blason[modificar | modificar lo còdi]

Blason Blasonnement :
« De golas als tres leons d'aur coronats, armats e lampassés d'azur. »[réf. necessari]

Drapeau[modificar | modificar lo còdi]

Drapeau du département

Politica[modificar | modificar lo còdi]

Geografia[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Geografia de Dordonha.

Dordonha, 3e departament francés metropolitan per sa superficia, fa partida de la region Novèla Aquitània. Es egalament, amb 40 % de son territòri boscós, lo 3e departament forestièr de França en superficia boscosa amb 418 000 ectaras[10]. Fulhoses, conifèrs, pradas, nombrosas sèrras, valons, vals, vinhas, truffières, bauces, corses d'aiga, gargantas e caunas pòrtan al departament dels paisatges variats.

Lo departament culmina a 491 m d'altitud dins lo bòsc de Viellecour sus la comuna de Sant Pèire-de-Frugie al nòrd-èst, al limit amb Vinhana Nauta.

Situacion[modificar | modificar lo còdi]

Carta de Dordonha.

Dordonha es limitròfa dels departaments de Vinhana Nauta, de Corresa, d'Òlt , d'Òlt e Garona, de Gironda, de la Charenta Maritima e de Charenta.

  • Longitud : entre 0°3' oèst e 1°25' es.
  • Latitud : entre 44°35' e 45°43' nòrd.

Ponches extrèms del departament de Dordonha :

Estructuras las mai nautas de Dordonha :

  • Audrix, emetedor de comunicacions d'Audrix : 205 m ;
  • Brageirac, emetedor de Monbazillac : 60 m.

Idrografia[modificar | modificar lo còdi]

Articles detalhats : Ret idrografica de Dordonha e Lista de corses d'aiga de Dordonha.
Carta de la ret idrografica del departament de Dordonha, amb representacion del relèu.

La ret idrografica de Dordonha es constituïda de mai de 5 000 km de corses d'aiga[11] e compren 96 corses d'aiga de longor superiora a 10 km, dont 12 de longor superiora a 50 km. Es situat entièrament dins lo bacin administratiu Ador-Garona e es copat dins l'esquèma departamental dels rius en uèch bacins versants principals apartenissent a tres regions idrograficas. Lo decopatge d'aqueles bacins correspond a las unitats idrograficas de referéncia (UHR) definidas dins l'esquèma director d'amainatjament e de gestion de las aigas (Sdage) del bacin Ador-Garona[12], sol lo bacin d'Eila es estat dividit en dos (Isle amont e Isle aval) per tenir compte de d'unas especificitats[13] :

  • al nòrd lo bacin Bandiat-Tardoire apartenís al bacin de Charenta ;
  • al centre los bacins de la Dronne, d'Eila amont, d'Eila aval, de la Vézère e de Dordonha apartenisson al bacin de Dordonha ;
  • al sud los bacins del Dropt e de la Lémance apartenisson al bacin de Garona.

Bacin de Charenta[modificar | modificar lo còdi]

Lo bacin Bandiat-Tardoire es un jos-bacin del bacin de Charenta, lo mai pichon bacin versant d'Ador-Garona (10 549 km2). Ocupant una pichona partida nòrd del territòri departamental, es drenat pel Bandiat, la Dòta, lo Nauzon, lo Trieux e lo riu de Varaignes[14].

Bacin de Dordonha[modificar | modificar lo còdi]

Lo bacin de Dordonha es lo segond plus grand bacin versant d'Ador-Garona (24 000 km2), après lo de Garona[15]. Dins lo departament se parteja dins los bacins seguents :

Bacin de Garona[modificar | modificar lo còdi]

Lo bacin de la Lémance apartenís al bacin d'Òlt que cobrís un territòri de 12 000 km2, jos-bacin del bacin de Garona[16]. Es drenat per la Lémance e sos afluents aital coma l'amont del Lo Laussó e lo riu de Clairfond (8,4 km), afluent de la Lède, drenant l'extrèm sud del departament.

Lo bacin del Dropt, drenat pel Dropt e sos afluents (la Bournègue, la Banège e l'Escourou ) apartenís al bacin de Garona, qu'es lo mai grand bacin-versant d'Ador-Garona (28 900 km2)[17].

Climat[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Climat de Dordonha.
Aquela seccion es voida, insufisentament detalhada o incomplèta. Vòstra ajuda es la benvenguda ! Coma far ?

Economia[modificar | modificar lo còdi]

Amb una superficia boscosa de 4 183 km2 trocejada entre 90 000 proprietaris, lo bòsc ocupa 45 % de la superficia del departament[18]. Lo sector de la fusta es lo segond emplegaire industrial de Dordonha, amb nombre de ressècs e de transformadors[19], dins tres domenis d'utilizacions : fusta d'òbra per l'amoblament, l'embalatge e la construccion, fusta d'industria per papetariás o panèls de particulas, e lenhas energia pel calfatge[18].

La viticultura amb los vinhals de bergerac, de monbazillac e de pécharmant es tanben una proveseira granda d'emplecs e de creacion de riquesas, e una vertadièra atraccion toristica.

Principalament establits al sud-èst del departament, 200 productors de tabat fornisson 15 % de la produccion nacionala[20].

En 2012, lo torisme representa 21 % del PIB del departament e a un potencial important, sustot en direccion dels visitaires anglosaxons, amators de gastronomia francesa[21].

Al nivèl industrial, 3 271 entrepresas despartidas sus tot lo departament emplegan mai o mens 23 800 personas[22].

Al , l'emplegaire mai important es lo Conselh departamental de Dordonha amb 2 721 agents[23].

Demografia[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Demografia de Dordonha.

Los abitants de Dordonha son apelats peiregordins o peiregordins (per analogia entre lo departament actual e l'anciana província de Peirigòrd que li correspondiá)[réf. desirada]. Las apellacions dordonhencs, quitament dordonhencs, son egalament usitadas[24].

Los ciutadans del Reialme Unit son mai de 20 000 (en 2006) a i abitar mas la màger part fan atencion a sejornar pas pas mai de sièis meses e un jorn per evitar d'èsser considerats residents en França. Oficialament, lo nombre de britanics residissent en Dordonha s'auça a 6 300 en 2006, çò que representa un britanic sus dos vivent en Aquitània[25].

Evolucion demografica[modificar | modificar lo còdi]

En 2021, lo departament comptava 413 730 abitants[Nòta 2], en diminucion de 0,41 % respècte a 2015 (França fòra Maiòta : +1,84 %).

Evolucion de la populacion  [ modificar ]
1791 1801 1806 1821 1826 1831 1836 1841 1846
433 343 409 475 424 113 453 136 464 074482 750 487 502 490 263 503 545
1851 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891
505 789 504 651 501 687 502 673 480 141 489 848 495 037492 205 478 471
1896 1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946
464 822 452 951 447 052437 432 396 742 392 489 383 720 386 963 387 643
1954 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2011
377 870 375 455 374 073373 179 377 356 386 365 388 293 404 052415 168
2016 2021 - - - - - - -
414 789 413 730-------
(Fonts : SPLAF - populacion totala del departament dempuèi sa creacion fins en 1962[26] − puèi basa INSEE − populacion sens dobles comptes de 1968 a 2006[27] puèi populacion municipala a partir de 2006[28].)
Istograma de l'evolucion demografica

Comunas las mai pobladas[modificar | modificar lo còdi]

Lista de las quinze comunas las mai pobladas del departament
Nom Còdi
INSEE 		Intercomunalitat Superficia
(km2) 		Populacion
(darrièra pop. legala) 		Densitat
(ab./km2) 		Modificar
Peirigús 24322 CA La Granda Peirigús 9,82 29 516 (2021) 3 006 modifier les données modifier les données
Brageirac 24037 CA bergeracoise 56,10 26 323 (2021) 469 modifier les données modifier les données
Boulazac Isle Manoire 24053 CA La Granda Peirigús 55,95 10 697 (2021) 191 modifier les données modifier les données
Sarlat e La Canedat 24520 CC Sarlat-Peirigòrd negre 47,13 8 812 (2021) 187 modifier les données modifier les données
Trélissac 24557 CA La Granda Peirigús 22,88 7 268 (2021) 318 modifier les données modifier les données
Coulounieix-Chamiers 24138 CA La Granda Peirigús 21,70 7 245 (2021) 334 modifier les données modifier les données
Terrasson-Lavilledieu 24547 CC Terrassonnais Naut Peiregòrd Negre 39,34 6 261 (2021) 159 modifier les données modifier les données
Montpon-Ménestérol 24294 CC Isle Dobla Landés 46,34 5 834 (2021) 126 modifier les données modifier les données
Sent Astier 24372 CC Isle Vern Salembre en Peirigòrd 34,25 5 320 (2021) 155 modifier les données modifier les données
Sanilhac 24312 CA La Granda Peirigús 59,90 4 674 (2021) 78 modifier les données modifier les données
Chancelade 24102 CA La Granda Peirigús 16,23 4 435 (2021) 273 modifier les données modifier les données
Bassillac e Auberoche 24026 CA La Granda Peirigús 103,26 4 363 (2021) 42 modifier les données modifier les données
Prigonrieux 24340 CA bergeracoise 26,12 4 292 (2021) 164 modifier les données modifier les données
Ribérac 24352 CC de Peirigòrd Ribéracois 22,79 3 828 (2021) 168 modifier les données modifier les données
Brantôme en Peirigòrd 24064 CC Dronne e Belle 133,33 3 721 (2021) 28 modifier les données modifier les données

Cultura[modificar | modificar lo còdi]

Dordonha separada entre quatre partidas, formant Peirigòrd.

Lenga[modificar | modificar lo còdi]

La lenga tradicionala de Peirigòrd es l'occitan , de dialècte lemosin al nòrd d'una linha anant aproximativament de Montazeau a Nadaillac, e de dialècte lengadocian al sud d'aquela linha. Solas las comunas de Parcoul e de la Ròca-Chalais (en partida) son dins l'aira de las lengas d'oil (santongeses).

Segon Abel Hugo, en 1835 se distinguissiá dins aquel departament mantun dialècte diferent, dont lo lemosin. A la meteissa epòca, la prononciacion coneissiá mantuna varianta : èra pro doça sus las frontièras del departament d'Òlt e Garona, un pauc mens sus las de Gironda e plan dura dins l'arrondiment de Sarlat. Las finalas èran generalament prononciadas d'una faiçon lenta. Aquela inflexion se fasiá tanben remarcar dins la prononciacion dels que parlavan francés[29].

Al mièg del XIXe sègle, la coneissença del francés estandard per la populacion èra encara un fach minoritari, coma ne testimònia una citacion reculhida per M. Ch. Robert[30] pertocant Dordonha : « l'usatge del patés es tant general, que los mainatges que venon a l'escòla son tanben estrangièrs a la lenga francesa qu'o serián de pichons chineses »[31].

Gastronomia[modificar | modificar lo còdi]

Lo fetge gras d'auca e de rit, lo caviar peiregordin de Montpon, lo cagaròl de Peirigòrd, lo tourin (o tourain), lo caçolet de Peirigòrd, lo rit (magrets, filets, gratam, gratons, saussissas secas, rilhetas, pastisses, confits, gresièrs, còls farcits, etc.), las domaisèlas, lo pol bordièr de Peirigòrd, lo gal bordièr al vin de Brageirac, la polarda en estouffade, los confits de piòta, l'auca, los confits, los gresièrs, las saussissas secas d'auca, lo pastís de Peirigús, lo pastís de fetge d'auca enrabassat, los pès de pòrcs farcits als ceps, los miques, los cagouilles de Peirigús, las enchauds o confits de carn de pòrc, la saussa Peirigús, lo bechet als lardons, la carpa al confit, las moletas als ceps, a las morilhas e a la trufa, las patanas sarladaises, lo trapa Échourgnac, lo cabécou de Peirigòrd, lo monge, los campairòls dont la trufa, lo cep e la morilha, las noses de Peirigòrd, l'òli de nose, las tartas a las noses, los arlequins de Carlux, los nogailloux de Peirigòrd, las meravilhas de Sarlat, los kiwis, las mirabèlas, las maras dels bòsques, los gariguettes e las fragas precòças de Peirigòrd, las fragostas, las amoras, las castanhas, las pomas, las prunas, las peras, los mèls, los vins de Domme près de Sarlat, mas sustot lo bergerac, lo monbazillac aital coma lo pécharmant, lo saussignac e lo montravel, la cervesa e lo vin de nose, las aigas-de-vida de pruna, de pera, lo ratafià, las liquors de fragosta, d'amora, de mirabèla, d'avelana salvatja, de castanha e de trufa.

Cinèma[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Lista de films virats dins lo departament de Dordonha.

Mai o mens 120 films son estats virats dins lo departament de 1928 a 2013[32].

Lo « mai gròs filmatge de l'annada en Dordonha » per 2023[33] es la seria producha per France Télévisions, amb Nicolas Duvauchelle[34], adaptacion de Fortune de França, romanic de Robert Mèrle. Lo castèl de Commarque, sus la comuna de las Eyzies, e la vièlha vila de Sarlat, son los principals luòcs de filmatge[35]. Los autres son los castèls de Beynac (Beynac-e-Cazenac), Fénelon (Santa-Mondane), Marzac (Tursac), Sarlat, la glèisa de Sent Lon-sus-Vézère, lo Priorat de Merlande (La Capèla-Gonaguet), las Cabanas del Breuil (Sant Andrieu-d'Anères), lo castèl dels Bories (Antonne-e-Trigonant) e lo castèl de Biron, proprietat del Departament[35].

Musica[modificar | modificar lo còdi]

Cada estiu se ten a Montinhac-Las Caus e a l'entorn sus una quinzena de jorns lo « Festenal del Peirigòrd negre » (40e edicion en 2022[36]), festenal de musica classica.

Un autre festenal de musica classica, lo festenal del Peirigòrd porpre : « l'Estiu musical en Brageirac », se ten sus una dotzena de jorns dins diferents luòcs de Brageiragués (34e edicion en 2022[37]).

Lo festenal d'art liric e musical « Più di Voce » se ten al mes de julhet sus un desenat de jorns dins mantuna comuna, principalament en Peirigòrd negre (16e edicion en 2022 a Rouffignac-Sant-Cernin-de-Relhac, dins lo pargue del castèl de Campanha, al castèl de Jumilhac, al castèl de Puymartin e a la glèisa de Sent Lon-sus-Vézère[38]).

Lo festenal « Musica en Peirigòrd » se ten en Peirigòrd negre (34e edicion en 2022 en julhet puèi de setembre a decembre[39]).

Lo festenal « Itinerari barròc » se ten a la fin de julhet dins mantuna glèisa del Verteillacois (21e edicion en 2022 a Borg-dels-Ostals, Cercles, Saint-Just e Sant-Victor[40]).

Lo festenal « Musica al còr de las bastidas » a luòc en auton dins diferentas comunas pròchas de Lalinde (31e edicion en 2023 a Lanquais)[41].

Espòrts[modificar | modificar lo còdi]

A la debuta de mai, lo Peirigòrd Grand Trail, sol ultra-trail organizat en Dordonha (7e edicion en 2024 amb quatre espròvas de 16, 27, 44 e 88 km)[42].

En estiu, lo Torn del Peirigòrd ciclista (26e edicion en 2022)[43]. La 27e edicion prevista en servirà de marga de la Copa de França ciclista pel quinzen còp[44].

Cada estiu, en val de la Dronne, a l'entorn de Douchapt, es organizat lo « incursion Val de Dronne », espròva qu'alia BTT, canoa, corsa d'orientacion e trajècte aventura (22e edicion en 2021)[45].

Al meteis periòde se debana sus quatre jorns lo « Incursion Peirigòrd aventura », una manifestacion a l'atencion dels joves de catòrze a setze ans, per equipas de tres, ont se mesclan la cultura (enigmas a resòlvre) e l'espòrt : BTT, corsa, canoa, escalada, trail e corsa d'orientacion (21e edicion en 2016)[46].

Egalament en estiu, en bòsc de la Dobla e en val de la Dronne, l'incursion Dronne Dobla Peirigòrd assòcia canoa, run and bike, corsa a pè e trajècte aventura per equipas de doas o tres, sus de distàncias anant de 33 a 85 km (14e edicion en 2016)[47].

A la davalada, la « Rand'Auvézère » aculhís caminaires, vététistes o cavalièrs per una escorreguda a l'entorn de las clusas de l'Auvézère (30e edicion en 2019[48]).

Lo Torn de Lemosin-Peirigòrd-Novèla Aquitània ciclista se cor sus quatre etapas al mes d'agost dont la segonda en Dordonha :

Simbòl[modificar | modificar lo còdi]

  • L'escultor alemand Jochen Gerz a reabilitat lo monument als mòrts de Biron, inaugurat lo . « Qu'es-çò qu'es, segon vosautres, pro important per riscar vòstra vida ? » es la question pausada als abitants del vilatge. Las responsas son retranscrichas sus de placas fixadas sul monument. Los messatges parlan d'amor, de paur, de patz[51].

Religion[modificar | modificar lo còdi]

Dordonha possedís un important patrimòni religiós, que pòt trobar sa legitimitat de per la concordança geografica entre lo departament e los diferents camins de Sant Jacme de Compostèla[52]. Atal, dintra clastras, abadiás, capèlas e quitament catedralas, Peirigòrd ofrís un larg ventalh d'edificis religioses miralhant totes los estils arquitecturals, sovent classats monuments istorics e de còps quitament inscriches al patrimòni mondial de l'UNESCO[53], coma l'abadiá de Cadouin, o la catedrala Sant-Front, a Peirigús. A títol d'exemple, se poiriá citar l'abadiá Notre-Dame de Serviciala-Espérance d'Échourgnac, qu'alia patrimòni arquitectural e gastronomic amb sustot lo Trapa Échourgnac, considerat coma essent lo mai ancian formatge de Dordonha[54].

Transpòrt[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Transpòrts dins Dordonha.

Ret rotièra de Dordonha[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Ret rotièra de Dordonha.

Al , la longor totala de la ret rotièra del departament de Dordonha es de 19 633 quilomètres, se despartissent en 110 quilomètres d'autorotas, 123 quilomètres de rotas nacionalas, 4 942 quilomètres de rotas departamentalas e 14 458 quilomètres de vias comunalas.

Accidents de la rota[modificar | modificar lo còdi]

  • 2008 : 39 mòrts
  • 2009 : 41 mòrts
  • 2010 : 37 mòrts
  • 2011 : 33 mòrts
  • 2012 : 45 mòrts
  • 2013 : 32 mòrts
  • 2014 : 39 mòrts (188 accidents, 39 tuats, 255 nafrats dont 165 espitalizats)[55]

Veïculs electrics o ibrids[modificar | modificar lo còdi]

Lo Sindicat departamental de l'energia (SDE 24) fa implantar, a partir de , un nombre important de bòrnas de recarga per las autos electricas o ibridas sus l'ensemble de Dordonha, de faiçon a facilitar lor autonomia[56]. En tot, son 148 bòrnas (dont 142 en carga accelerada e 6 en carga rapida) que van èsser installadas tanben plan en zònas urbanas que ruralas, aital coma sus las airas de covoiturage e las zònas toristicas del departament[56]. Las recargas, gratuitas en 2016 e 2017, vendràn pas pagantas qu'a partir del [56]. Aquel plan es coblat amb d'operacions similaras suls quatre autres departaments aquitans (Gironda, Landas, Òlt e Garona e Pirenèus Atlantics, permetent un important maillage regional de 674 bòrnas[56].

Tren[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Lista de las garas de Dordonha.

La ret ferroviària de Dordonha es compausada de 42 garas e de cinc linhas desservissent almens una d'aquelas garas :

Aerodròms[modificar | modificar lo còdi]

Torisme[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Torisme en Dordonha.

Operat per Daniel Claret, retirat de la SNCF e president de la Federacion de las vélorails de França, lo vélorail de Peirigòrd Vert es una atraccion que permet de s'anar a Sant-Andrieux en fasent 14 km anar retorn amb un vélorail a assisténcia electrica[57],[58].

Aquela seccion es voida, insufisentament detalhada o incomplèta. Vòstra ajuda es la benvenguda ! Coma far ?

Residéncias segondàrias[modificar | modificar lo còdi]

Segon las estimacions al , 14,6 % dels lotjaments disponibles dins lo departament èran de residéncias segondàrias[59].

Aquel tablèu indica las principalas comunas de Dordonha dont las residéncias segondàrias e ocasionalas despassan 10 % dels lotjaments totals en 2008 :

Vila Populacion
municipala 		Nb de lotjaments Nb de residéncias
segondàrias 		% Residéncias
segondàrias
Sant Avit-de-Vialard 141 280 213 75,9
Sant-Crépin-e-Carlucet 488 513 311 60,5
Abjat-sus-Bandiat 651 735 401 54,6
Calviac-en-Peirigòrd 523 478 238 49,8
Sant-Geniès 948 675 276 40,8
Trémolat 636 558 224 40,1
Plazac 736 549 213 38,7
Domme 1 004 742 267 36,0
Còls-e-Bigaroque 975 704 235 33,4
Los Eyzies-de-Taiac-Sireuil 835 713 235 32,9
Sant-Saud-Lacoussière 860 673 206 30,7
Bèlmont 1 142 796 241 30,2
Senac-e-Sant Julian 1 230 828 247 29,8
Carsac-Aillac 1 473 908 271 29,3
Jumilhac-lo-Grand 1 240 908 250 27,5
Lo Boisson-de-Cadouin 2 168 1 521 414 27,2
Rouffignac-Sant-Cernin-de-Relhac 1 547 1 004 208 20,7
Sant-Cyprien 1 557 1 086 203 18,7
Montinhac-Las Caus 2 852 1 884 312 16,5
Lo Bugue 2 793 1 770 250 14,1
Sarlat e La Canedat 9 331 5 736 717 12,5
Nontron 3 444 1 983 200 10,1

Santat[modificar | modificar lo còdi]

Lo departament compren onze espitals e doas clinicas[61] :

Representant 6 020 lièches, 74 establiments d'albergament per personas annadidas dependentas (EHPAD) son recensats en Dordonha[62].

En , Dordonha compta 355 mètges generalistas, siá 85,1 per 100 000 abitants, contra 92,9 per 100 000 al nivèl nacional[61]. Sul perimètre de l'ancian canton de Mareuil, ne subsistís pas mai qu'un sol, annadit de mai de seissanta ans e, dins lo departament, 39 % dels generalistas an mai de seissanta ans[63].

En , lo departament compta 241 mètges especialistas, 202 dentistas, 705 infirmièrs diplomats d'Estat, 285 massaires-quinesiterapeutas e 22 levandièras[61].

Personalitats celèbras[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Lista de personalitats ligadas a Dordonha.

Personatges celèbres[modificar | modificar lo còdi]

Demest los personatges celèbres del departament, Pierre de Siorac, l'eròi de la seria romanesca de Robert Mèrle, que s'es inspirat dels paisatges pròches de son ostal de Marquay, apelada tanben « maine del Bousquet »[64], près de Sarlat, per imaginar Fortune de França, escrich en vièlh francés a partir de l'annada 1977 e vendut a un milion d'exemplars. Son filh Olivier Mèrle a servit de guida per un reportatge televisat sus Arte[64], passant tanben pel castèl de Commarque, tot pròche, qu'a servit de quadre al romanic pòst-apocaliptic Malevil, egalament signat de Robert Mèrle e dont lo decòr « estimulant e amatigant impregna l'univèrs literari de Robert Mèrle », segon la cadena de television[64]. Lo Drech e lo Revèrs (2009) d'Olivier Mèrle repren la trama de Fortune de França mas en plaçant lo raconte e la vision de l'istòria dins la boca de « Miroul », fidèla vailet de Pierre de Siorac.

Mèdias[modificar | modificar lo còdi]

Nòtas e referéncias[modificar | modificar lo còdi]

Nòtas[modificar | modificar lo còdi]

  1. ↑ Prononciacion en francés estandard retranscricha phonémiquement segon la nòrma API.
  2. ↑ Populacion municipala legala en vigor al 1er genièr de 2024, millésimée 2021, definida dins los limits territorials en vigor al 1er genièr de 2023, data de referéncia estatistica : 1er genièr de 2021.

Referéncias[modificar | modificar lo còdi]

  1. ↑ Decret del 3 de novembre de 2021 portant nominacion del prefècte de Dordonha - M. Lamontagne (Jean-Sebastian), Légifrance, (consultat lo ).
  2. ↑ Adolphe Joanne, Geografia del departament de Dordonha, Librariá Hachette e Cie, París, 1877, p. 1.
  3. ↑ Veire la pagina de discussion de Cavarc.
  4. ↑ Ldh/EHESS/Cassini, Dels vilatges de Cassini a las comunas d'uèi, « Notícia comunala : Parcoul », sus ehess.fr, Escòla dels nauts estudis en sciéncias socialas (consultat lo )..
  5. ↑ Ldh/EHESS/Cassini, Dels vilatges de Cassini a las comunas d'uèi, « Notícia comunala : Beaurepos », sus ehess.fr, Escòla dels nauts estudis en sciéncias socialas (consultat lo )..
  6. ↑ a e b Ludivine Loncle, « E Peirigòrd venguèt alsacian », Lo Mag no 153, suplement a Sud Oèst del 7 de març de 2015, p. 29-31.
  7. ↑ Jessica Guglielmi, « Retorn sus l'evacuacion d'Alsàcia en Peirigòrd », Sud Oèst, edicion Dordonha, 8 d'abril de 2015, p. 23.
  8. ↑ Hervé Chassain, « los mainatges de la linha », Sud Oèst, edicion Peirigús, 8 de mai de 2015, p. 11.
  9. ↑ a e b Guy Moquet, prefaci de Roger Ranoux, Los crimis de la Division « Brehmer », editàvem la Lauze, març de 2004 (ISBN 2-912032-65-2), p. 19-22.
  10. ↑ Pierre-Manuel Réault, « Sona l'alèrta pel bòsc », Sud Oèst, edicion Dordonha, 20 de febrièr de 2018, p. 12-13.
  11. ↑ « Esquèma departamental dels rius de Dordonha »(Archive.org • Wikiwix • Archive.is • Google • Que far ?), sus dordogne.fr, (consultat lo ), p. 2.
  12. ↑ « las unitats idrograficas de referéncia del SDAGE Ador-Garona », sus cartographie.nature33.fr (consultat lo ).
  13. ↑ « Esquèma departamental dels rius de Dordonha »(Archive.org • Wikiwix • Archive.is • Google • Que far ?), sus dordogne.fr (consultat lo ), p. 27.
  14. ↑ « Bacin versant de Charenta », sus eau-adour-garonne.fr (consultat lo ).
  15. ↑ « Bacin versant de Dordonha », sus eau-adour-garonne.fr (consultat lo ).
  16. ↑ « Bacin versant d'Òlt », sus eau-adour-garonne.fr (consultat lo ).
  17. ↑ « Bacin versant de Garona », sus eau-adour-garonne.fr (consultat lo ).
  18. ↑ a e b « lo bòsc, una filièra d'avenidor per Dordonha », Viure en Peirigòrd (revista del conselh departamental de Dordonha) no 55, mai-junh de 2019, p. 3.
  19. ↑ Hervé Chassain, « lo bòsc patchwork », Sud Oèst, edicion Peirigús, 24 d'octobre de 2008.
  20. ↑ Sud Oèst, edicion Dordonha, 10 de decembre de 2011.
  21. ↑ Peirigòrd vòl atirar totjorn mai de toristas, Sud Oèst, edicion Dordonha, 13 de març de 2012.
  22. ↑ Virginie Desmet, Lo Peirigòrd industrial, Sud Oèst, edicion Dordonha, 21 de març de 2012.
  23. ↑ Clément Bouynet, « los dreches de mutacion pòrtan d'oxigèn », Sud Oèst, edicion Dordonha, , p. 13.
  24. ↑ Palle Espòra, Departaments e regions : sintaxi e derivacion, Odense (Danemarc), Odense University Press, , 176 p. (ISBN 978-87-7492-466-1, lira en linha), p. 130-140 (consultat lo 17 de decembre de 2010).
  25. ↑ « Dordonha : tèrra d'acuèlh dels britanics », sus INSEE (consultat lo ).
  26. ↑ Sit sus la Populacion e los Limits Administratius de França - Ficha istorica del departament
  27. ↑ Populacion segon lo sèxe e l'edat quinquennala de 1968 a 2013 - Recensaments armonizats - Serias departamentalas e comunalas
  28. ↑ Fichas INSEE - Populacions legalas del departament per las annadas 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 e 2021
  29. ↑ Abel Hugo, França pintoresca, tòm primièr, 1835.
  30. ↑ tirada de las Memòrias examinats pendent lo concors entre los regents en 1861.
  31. ↑ J. Wirth, La lenga francesa dins los departaments de l'Èst, París, Berger-Levrault e fils, (BNF 31659022), p. 17
  32. ↑ Euridice Baillet, La manna del cinèma, Sud Oèst, edicion Peirigús, 23 d'abril de 2014, p. 12-13.
  33. ↑ Nancy Ladde, « Dins las colissas del mai gròs filmatge de l'annada en Dordonha », Sud Oèst, 24 de decembre de 2023 [1].
  34. ↑ Franck Delage, « Dordonha : 800 figurants recercats pel filmatge de Fortune de França », Sud Oèst, 20 de genièr de 2023 [2].
  35. ↑ a e b Fòtos del filmatge sul sit oficial del departament de Dordonha [3]
  36. ↑ Chantal Gibert, « Festenal del Peirigòrd negre : d'aires populars e dels ritmes africans per sos 40 ans », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 11.
  37. ↑ Grégoire Morizet, « Originalitat e modernitat », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 9.
  38. ↑ Pierre Bourgès, « Lèu la 16e edicion de Più di Voce », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 11.
  39. ↑ Pierre Bourgès, « Es partit per Musica en Peirigòrd », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 9.
  40. ↑ Pierre Bourgès, « Itinerari barròc a seguir », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 12.
  41. ↑ Chantal Gibert, « De salons per se far plaser aquela dimenjada », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 26.
  42. ↑ Nazncy Ladde, « 1 000 correires al Peirigòrd Grand Trail », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 17.
  43. ↑ Amélie Beynac, « Sarlat aculhís lo 26e Torre de Peirigòrd », Sud Oèst, edicion Dordonha, , p. 19.
  44. ↑ Adrien Larelle, « lo Torn de Peirigòrd va cambiar de braquet », Sud Oèst, edicion Dordonha, , p. 28.
  45. ↑ « las competicions de l'Incursion Val de Dronne arriban », Sud Oèst, edicion Dordonha, , p. 15.
  46. ↑ Philippe Christophe, « Lèu l'Incursion Peirigòrd aventura », Sud Oèst, edicion Peirigús, 20 d'agost de 2016, p. 21.
  47. ↑ Glady de Brégeot, « 14e edicion de l'incursion Dronne Dobla Peirigòrd », Sud Oèst, edicion Peirigús, 22 d'agost de 2016, p. 30.
  48. ↑ « l'aventura a pè, a caval e a BTT », Sud Oèst edicion Peirigús, 2 de novembre de 2019, p. 24.
  49. ↑ Adrien Larelle, « Una etapa inedita e pauc ondulada », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 26.
  50. ↑ Adrien Larelle, « Una primièra per Excideuil », Sud Oèst edicion Dordonha, , p. 21.
  51. ↑ Jochen Gerz: Lo Monument Viu de Biron
  52. ↑ « Patrimòni religiós en Dordonha », sus Dordonha Peirigòrd Torisme (consultat lo ).
  53. ↑ « Camins de Sant Jaume de Compostèla en França », sus Sit de l'UNESCO (consultat lo ).
  54. ↑ « Abadiá Nòstra Dòna de Serviciala Espérance – Formatjariá de la Trapa », sus Sit de l'ofici del torisme de Brageirac (consultat lo ).
  55. ↑ « lo prefècte novèl de la Dordonha convidat de France Bleu Peirigòrd aquel dimècres », sus francebleu.fr.
  56. ↑ a b c e d Adrien Vergnolle, « Autos, las estacions del futur », Sud Oèst, edicion Dordonha, 22 de decembre de 2015, p. 12.
  57. ↑ Louisette Joudinaud, « Corgnac-sus-Eila : La bicicleta ralh, un tren a pedalas cada dijòus de sers », sus dordognelibre.fr, .
  58. ↑ « Corgnac-sus-Eila : La sason es lançada per la bicicleta ralh » Accès payant, sus sudouest.fr, .
  59. ↑ INSEE - resumit estatistic (consultat lo 9 de novembre de 2010).
  60. ↑ INSEE, chifras al 1er genièr de 2008.
  61. ↑ a b e c Dossièr « Santat : Dordonha s'investís », Sud Oèst, edicion Dordonha, 30 de novembre de 2016, p. 2-3.
  62. ↑ Dossièr « Santat : Dordonha s'investís », Sud Oèst, edicion Dordonha, 30 de novembre de 2016, p. 2-9.
  63. ↑ Benoît Martin, « Demografia medicala tibada », Sud Oèst, edicion Dordonha, 26 de novembre de 2016, p. 14-15.
  64. ↑ a b e c « Television : la bona fortuna de Robert Mèrle en Peirigòrd », dins Sud Oèst lo 3 oct. 2019 [4]
  65. ↑ Anne-Marie Siméon, « lo Resson reduch al silenci », Sud Oèst edicion Dordonha, 7 de novembre de 2019, p. 12.

Veire tanben[modificar | modificar lo còdi]

Suls autres projèctes Wikimedia :

Bibliografia[modificar | modificar lo còdi]

  • Jean-Pierre Bouchard, Peirigòrd entèrra de memòria, edicions Pierre Fanlac, (réimpr. 1987) (ISBN 978-2-86577-055-7).
Articles publicats dins la revista Arkheia
Articles publicats dins lo bulletin de la Societat istorica e arqueologica de Peirigòrd

Articles connèxes[modificar | modificar lo còdi]

Ligams extèrns[modificar | modificar lo còdi]

Aquel document proven de « https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=dordogne_(departament)&oldid=214909870 ».