provençal

Provençal Provençau / Prouvençau
País	França, Itàlia
Region	Provença-Alps-Còsta d'Azur, Auvèrnhe-Ròse-Alps (« Droma provençala » e Trièves), Occitània (« Gardon provençal »), Piemont (vals limitròfas)
Nombre de locutors	De 100 000 a 500 000
Classificacion per familha
- lengas indoeuropèas - lengas italicas - lengas latino-falisques - lengas romanicas - lengas romanicas occidentalas - occitan - occitan mejan - provençal
Codes de lenga
IETF	òc-provenc
ISO 639-1	òc
ISO 639-3	oci
Linguasphere	51-AAA-gc
Glottolog	prov1235
ELP	8629
Escapolon
Article primièr de la Declaracion universala dels dreches de l'òme (veire lo tèxt en francés) Grafia classica (alpin) : Toteis/Totes los/los/leis èssers umans naisson liures e egaus en dignitat e en drechs/dreits. Son dotats de rason e de consciéncia e se devon comportar los/los/leis unes amb los/los/leis autres dins un esperit/espirit de fraternitat. Grafia mistralenca (alpin): Tùteis/Tuches lous/los/leis èssers umans naichon/naisson liures e eigars/eigaus en dignita e en drechs/dreits. Soun dobtères de resoun/reisoun e de counsciència e se devon coumpourtar lous/los/leis unes embé lous/los/leis autres dins/dien/den un esperit/eiperit de fraternita. Grafia classica (niçard) : Toti/Tu legit èstres umani naisson liuri e egali en dignitat e en drechs. Son dotadi de rason e de consciença e se devon comportar legit unit ambé legit autri dins un esperit de fraternitat. Grafia mistralenca (niçard) : Tóuti/Toui legit èstre umani naisson libri e egali en dignita e en drech. Soun doutadi de rasoun e de counsciènça e se devon coumpourta legit unit embé legit autri dins un esperit de fraternita. Grafia classica (maritima/rodanenc) : Totei/Toei leis èssers/èstres umans naisson liures e egaus en dignitat e en drechs. Son dotats de rason e de consciéncia e se/se devon comportar leis unes ambé leis autres dins un esperit de fraternitat. Grafia mistralenca (maritima): Tóutei/Touei leis èstre uman naisson liure e egau en dignita e en dre. Soun dobtèt de resoun e de counsciènci e se devon coumpourta leis un emé leis autre dins un esperit de fraternita. Grafia mistralenca (rodanenc): Tóuti liri èstres uman naisson liure e egau en digneta e en dre. Soun dobtèt de resoun e de counsciènci e se devon coumpourta liri un emé liri autre din un esperit de fraternita.

Lo provençal (endonyme : provençau segon la nòrma classica ; prouvençau segon la nòrma mistralenca) es la varietat de l'occitan parlada en Provença, dins l'èst de Lengadòc e per d'unes dins las vals occitanas de Piemont. Ric d'una literatura anciana e prestigiosa remontant als trobadors e avent atench la reconeissença internacionala amb lo Prèmi Nobel de Literatura decernit a Frederic Mistral en 1904.

L'estatut del provençal, dialècte occitan o lenga distinta, es una question clivante ; l'inclusion del provençal coma un dels dialèctes de l'occitan es discutida dins los miègs academics .

Lo dialècte « provençal » deu pas èsser confondut amb la « lenga provençala », expression que designava l'integralitat de la lenga d'òc abans sa substitucion progressiva pel tèrme « occitan », puèi « occitan » a partir de las annadas 1930.

Los parlars incluses dins lo domeni dialectal provençal vàrian segon los cercaires : se la majoritat i recapta lo rodanenc, lo maritim e lo niçard, l'inclusion del vivaroalpenc es subjècta a caucion ; lo lengadocian e lo provençal son de còps associats dins un ensemble nommat « occitan meridional » (o « provençal mejan ») exclusent lo vivaroalpenc que se tròba comprés dins l'ensemble « nòrd-occitan ».

Lo provençal literari florís tre lo XI^e sègle dins las composicions dels trobadors e trobairitz qu'escrivon sovent dins una forma generala de lenga d'òc podent pasmens ja presentar un certan nombre de traches dialectals provençals, que l'autor siá o non provençal. A partir del xiii^e sègle lo provençal se substituís al latin en venent la lenga de la justícia, dels actes, de las deliberacions administrativas e de las cronicas. Primièr mantengut dins son ròtle de lenga juridica pel poder reial en seguida de l'associacion del comtat de Provença amb lo reialme de França, son usatge dins los actes oficials declina lentament a partir del XVI^e sègle fins a la Revolucion e l'establiment de la Convencion nacionala. D'aquí enlà, exclús de l'administracion, demòra pasmens la lenga de la majoritat granda de la populacion e se manten sul plan literària.

Dins la segonda mitat del XIX^e sègle lo provençal coneis una renaissença amb la creacion del Felibritge que s'instituís coma acadèmia e benefícia d'un trabalh de normalizacion ortografica qu'abotís a l'adopcion d'una nòrma dicha « modèrna » o « mistralenca » a la quala s'opausa, a partir de la primièra mitat del XX^e sègle, una novèla proposicion ortografica dicha « classica » perque se volent transdialectale, mai pròcha de las grafias medievalas e del catalan.

Los provençals parlavan encara totes lor lenga al XVIII^e sègle coma ne testimònia un apèl a la calma redigida en provençal enviat pel rei Loís XVI; es pas qu'al mièg del XX^e sègle que los parents cessèron per vergonha o per espèr d'ascension sociala d'auçar lors mainatges en provençal

Lo provençal es classat per l'Atlàs interactiu UNESCO de las lengas en dangièr dins lo mond coma lenga en situacion sevèra d'extincion.

Definicion

Dins lor libre « Gramatica provençala » publicat en 2007, Guy Martin e Bernard Moulin prepausan doas definicions pel provençal, l'una qu'estimen retenguda pel mond universitari, que se poirà qualificar de « scientific » e l'autra animada per de sentiments sociolingüistics (ligams istorics, culturals, politics), que se qualificarà de « popular », a saber :

• Scientific : L'occitan oriental, lo de Provença, es descompausat en doas zònas, l'una sud-occitana e l'autre nòrd-occitana respectivament separadas per las isoglòssas « Ca / Ga » (al sud) e « Cha / Ja » (al nòrd). Aquela representacion repren las delimitacions de Frederic Mistral. Los autors del libre nomman « rhodano-mediterranèu » lo dialècte provençal comprenent los sosdialèctes maritim, bas-rodanenc, la zòna d'interferéncia (rodanenc / maritim, maritim / alpin) e lo niçard. Lo « rhodano-alpin » (o « vivaroalpenc ») es constituït pels sosdialèctes « intra-alpin », « nòrd-rodanenc », « inalpin » (o « transalpenc »). Los autors precisan que lo dialècte rhodano-mediterranèu es en extension al dessús de Dinha, pertocant los sosdialèctes maritim e niçards, an tendéncia a s'auto-influenciar (adopcion per d'unes niçards del diftong [wa] « oua » en plaça de [wɔ] « ouo » ; utilizacion del niçard o influéncia de niçard sus la riba esquèrra de Var).
• Popular : L'ensemble dels sosdialèctes de la bassa Provença que forman lo dialècte provençal per Mistral amb los sosdialèctes de Daufinat formant lo dialècte dalfinés pel meteis autor, dont lo territòri fasiá partida, a sas debutas, del Comtat de Provença.

Lo restacament del vivaroalpenc al provençal es pas pasmens pas reconegut per l'ensemble de la comunautat scientifica, que s'agisca de fonts contemporanèas de lors escriches (Klinkenberg, Pierre Bec) o de fonts mai recentas.

Classificacion

La classificacion dialectologica del provençal dins l'espaci occitan diferís segon los autors entre los partisans d'una vision « nòrd-sud » (occitan oriental) e « èst-oèst » (occitan meridional o occitan mejan).

Segon Frederic Mistral, los sosdialèctes del provençal son : lo « rodanenc », parlat dins la partida occidentala dels departaments de las Bocas de Ròse e de Vauclusa, fins dins la region de Nimes (partida orientala de Gardon) ; lo « marselhés » (vengut « maritim » dins la terminologia contemporanèa) entre las vilas de Marselha, d'Ais , de Salon, d'Ate , de Tolon e l'arrondiment de Grassa ; lo « niçard » dins Niça e sos entorns (lo fluvi Var servissent de frontièra amb lo maritim) ; lo « alpin » a l'entorn de Digne qu'es una zòna de transicion entre las partidas nòrd-occitana (rhodano-alpina) e meridionala (maritima, niçard). Mistral exclús del dialècte provençal lo « vivaroalpenc », que nomma « dalfinés » e sòus-dividís en : « briançonnais », « diois », « valentinois » e « vivarés ».

Per Jules Ronjat, lo « provençal general » es constituït del maritim, del rodanenc e del niçard.

Jacques Alhèras estima que se pòt parlar d'ensemble dialectal provençal dins l'espaci regropant l'integralitat de l'occitan oriental^{[réf. necessari]}.

Enfin, Pierre Bec classa lo provençal (niçard comprés) amb lo lengadocian dins un dialècte « occitan meridional » (o occitan mejan). De notar qu'abans lo XVI^e sègle, provençal e lengadocian se distinguissián pas gaire e formavan çò que se nomma « provençal mejan ».

• 
  Dialèctes de l'occitan segon Mistral.
• 
  Los dialèctes de l'occitan segon Ronjat.
• 
  Los dialèctes de l'occitan segon Alhèras.
• 
  Dialèctes de l'occitan segon Bec.
• 
  Classificacion supradialectale amb arverno-mediterranèu (Bec, Sumien, etc.).

L'universitari provençal Guy Martin parla dins son libre « Gramatica provençala » d'un « occitan oriental » reprenent de las delimitacions similaras a aquelas prepausadas per Alhèras. En presentant lo dialècte nòrd-occitan dins sa partida orientala coma un dialècte « dificilament separable sul plan socio-lingüistic de cap a aquel sud-occitan oriental compte tengut que Provença s'espandissiá un còp èra sus aquel territòri mas indissociable sul plan geografia-lingüistica amb lo lemosin e l'auvernhat », opère pas de distincion particulara entre çò que Mistral apèle « dialècte provençal » (sud-occitan) e « dialècte dalfinés » (nòrd-occitan) mas, a la diferéncia de Mistral, nomme la partida nòrd-occitana orientala « dialècte rhodano-alpin » (o « vivaroalpenc ») e la partida sud-occitana orientala en « dialècte rhodano-mediterranèu » en gardant las delimitacions mistralencas (alpin, marselhés, niçard, rodanenc). Atal, Martin dividís los parlars provençals de l'arc alpin en tres sosdialèctes : lo « intra-alpin » (central, meridional, septentrional) ; lo « nòrd-rodanenc » (meridional, septentrional) e lo « inalpin » (o « transalpenc »). Fa tot parièr amb los parlars maritims (« occidental », « varés », « oriental »), niçard (« costièr », « interior », « oriental »), e bas-rodanencs (« central », « oriental », « occidental », « septentrional ») e desgatja una « zòna d'interferéncia » entre los dialèctes rodanenc e maritim, e entre los dialèctes maritim e alpin.

La Provença lingüistica e istorica

Delimitacion lingüistica :
1 Limit de la lenga occitana
2 Limit de dialècte
3 Limit de sosdialècte

Delimitacion istorica :
4 « Limita de lenga provençala » segon lo ponch de vista de Philippe Blanchet :
a « la Provença istorica e culturala »
b « Zònas exterioras de cultura provençala »
c « Zòna istorica provençala avent apartenit a Piemont de 1388 a 1713 e sustot de cultura alpina »
d « Zòna dalfinesa uèi restacada a la region Provença Alps Còsta d'Azur »
e « País niçard (provençal fins en 1388, piemontés fins en 1860, uèi restacat a la region Provença Alps Còsta d'Azur »

Se daissam de costat l'utilizacion de provençal per designar l'ensemble d'òc, l'extension de la provençala rèsta un objècte de debat :

1. L'usatge de la majoritat dels lingüistas e de l'Unesco consistís a reduire son extension al « dialècte provençal » tal coma definit per Pierre Bec (apelat « sud-provençal » per Jean-Claude Bouvier).
2. La tradicion romanista a longtemps inclús lo vivaroalpenc dins lo provençal. Es per exemple lo cas de Robert Lafont qu'inclutz aquel dialècte — jos l'apellacion « provençal alpin » — dins lo provençal a lo qual adapta la grafia classica de l'occitan o de Jean-Claude Bouvier, que dins sa descripcion del provençal, o nomma « nòrd-provençal ».
3. L'escòla designant lo provençal coma una lenga independenta de la rèsta del domeni d'òc inclutz egalament (jos la designacion de « provençal alpin ») l'essencial del domeni vivaroalpenc (levat la riba drecha de Ròse, apelada « vivarois ») e lo niçard. L'inclusion dels parlars dels Alps dins lo provençal s'explica mai per referéncia a la granda Provença istorica e a la consciéncia lingüistica dels usatgièrs que per la tipologia lingüistica. La variacion importanta qu'implica aquel regropament a menat la reütilizacion del concèpte de lenga polynomique aparegut a l'origina pel còrs.
4. La plaça del niçard dins lo provençal fach tanben debat.^{[réf. necessari]}
5. Los parlars de transicion amb lo ligur (mentonasque, royasque, brigasque) fan tanben l'objècte de debats.

Levat lo vivaroalpenc e lo niçard, lo domeni del provençal es en general subdividit en dos : lo provençal rodanenc (tornat celèbra per Frederic Mistral) e lo provençal maritim (la lenga de Victor Gelu).

Fonetica e fonologia

La màger part de las caracteristicas lingüisticas, dont la soma es especifica del provençal respècte als dialèctes occitans vesins, apareisson entre lo XVI^e sègle e lo XVII^e sègle.

• Diversificacion dels articles definits : en provençal los articles definits singulars son lou (grafia mistralenca) lo (grafia classica) [legit] e « lo  » (davant una vocala) al masculin (sòu / so [sauput] existís dins Alps Maritimes, a Grassa e dins Aups de Provença Nauta a Castellane ; sal es el utilizada davant una vocala), la [la] e la (davant una vocala) al femenin (sa dins Alps Maritimes, a Castellane e a Grassa) ; se los articles definits plurals li(s) [li]~[lij] (rodanenc), lei(s) [lej] (maritim) e sei(s) [sej] (Alps Maritimes, Castellane, Grassa ; se davant una vocala) son épicènes, en niçard s'utiliza legit [ly] al masculin plural e li [li] al femenin plural. La nòrma classica preconiza l'article lei(s) en provençal. Pasmens, d'unes occitanistas coma Robert Lafont preferisson, tot en respectant las generalitats de l'escritura classica, utilizar li(s) e atal respectar melhor lo dialècte rodanenc.
• Vocalizacion de las « -l » finals en [w] : « soulèu / soleu [sulɛw] per « solelh » mentre que lo latin popular soliculus s'es sovent transformat en conservant lo « l » final coma en francés e en lengadocian sau [saw] per « sal » (coma en gascon e dins una larja partida del nòrd-occitan).
• Diphtongaison generala de las [ɔ] tonicas (> [we], [wɔ], [wa] segon las zònas e los mots) dins una partida granda del domeni, fòra parlars rodanencs (fenomèn generalizat, al contra del gascon e al lengadocian ont aquel fenomèn es mai localizat e esporadic).
• Manten de la distincion dintra /v/ e /b/, comuna amb lo lemosin, l'auvernhat e lo vivaroalpenc, mentre que lengadocian e gascon confondon generalament los dos fòns en /b/ (bêtacisme).
• Manten de la prononciacion de las « -n » finals, amb nasalizacion parciala de la vocala anteriora, coma dins una partida del domeni gascon, mentre que lo fòn essent pas mantengut que dins un nombre relativament reduch de tèrmes dins los autres dialèctes : pichoun / pichon > [piˈt͡ʃũᵑ] contra [piˈt͡ʃu] en lengadocian.
• Manten del « r » intermediari [ɾ] que remplacèt lo « l » (soldat > sourdat / sordat). D'autras regions del domeni occitan coneisson de tals fenomèns de rotacisme.
• Prononciacion « -ien » del « -ion » final dins lo dialècte maritim (poupulacien contra poupulacioun / populacion « populacion »). La nòrma mistralenca escriu « -ien » ; segon los autors, las doas formas pòdon èsser utilizadas en grafia classica mas s'agís d'una estòrça a la nòrma.
• En provençal, la màger part de las consonantas finalas etimologicas e morfologicas son pas articuladas. Es sustot lo cas de las marcas gramaticalas coma las « -s » del plural dels noms e dels adjectius, que desapareisson o son remplaçadas per de las « -(e)i », al contra de la rèsta de l'occitan (exemple : lei bèlei filhas / l(e)i bèll(e)i fiho, lo « -s » final essent amuï). Frederic Mistral precisa l'evolucion del plural en provençal dins son diccionari : primièr, s'escriviá en ancian provençal de bellas mans que se rapròcha uèi de l'alpin e del lengadocian dont l'origina dialectala èra un còp èra unitària, aquela forma se transformèt puèi en de bellai man çò que correspond aquí encara a una evolucion mai diftongada (autra exemple : mas > mai ; egalament conservat en alpin e en lengadocian), s'enseguiguèt l'evolucion encara presenta dins lo sosdialècte maritim actual de bèllei man, lo fenomèn se perseguiguèt en rodanenc de bèlli man amb la supression del « -s » mut del plural (levat en ligason amb una vocala dins lo mot seguent) e l'amudiment del « -e » — que serà suprimit per simplificacion ortografica — al profièch del « -i ». Los classicistas escrivon la forma estandarda del provençal en de bèlei mans ont « ei » deu èsser prononciat [ej] en maritim e [i]~[ij] en rodanenc dins un lagui de refortiment de l'unitat del dialècte provençal.

Vocalas

Las vocalas del provençal son eissidas del latin. Totes los dialèctes provençals possedisson los fòns vocalics [i], [i], [e], [ɛ], [a], [u], [o] e [ɔ]. Lor utilizacion es variabla segon las localitats. Lo rodanenc possedís en mai lo fòn [ø] e lo vivaroalpenc los fòns [œ] e [ə].^{[réf. necessari]}

	Anterioras		Centralas	Posterioras
Barradas	i	i		u
Mis-barradas	e	ø		o
Mejanas			ə
Mis-dobèrtas	ɛ	œ		ɔ
Dobèrtas	a

La letra « a » se pronóncia [a] coma en francés, levat se es atòna e en posicion finala, çò que produtz un son entre [ɔ] e [ə]. La grafia mistralenca emplega la letra « o », mentre qu'una partida del domeni provençal pronóncia [a] o [u] ; la grafia classica escriu « a ».^{[font insufisenta]} La letra « e » se pronóncia [e] dins totas las grafias, mas en nòrma mistralenca, val tanben [ɛ] quand precedís « -ll », « -rr » o « -r » seguit d'una consonanta. Se la grafia mistralenca enregistra las diferentas evolucions de la letra « e » en provençal, la grafia classica causit de mascar las diferéncias jos-dialectalas. Per evitar la multiplicacion de las variantas, la nòrma classica prepausa de totjorn notar « e » e mai se los locutors pronóncian [i], [i], [a] o [e]. Atal, recomanda d'escriure en provençal maritim « e » mas d'o prononciar [i] quand es seguit de « nh » o « lh » (aquel quitament « e » es prononciat [ø] en rodanenc) o après « ch » e « tg » ; d'utilizar « e » en plaça de « a » quand i a un « r » seguit d'una consonanta (mercat en plaça de marcat) e de notar « e » per « u » dins de mots ont entre Arle e Marselha, se pronóncia [i] quand « e » e seguit de « b », « p », « f », « v » e « m » (frema deure donc èsser preferit a fruma). Per simplificar aquela règla, d'unes utilizators de l'escritura classica escrivon Marsilha, fruma e marcat que son mai confòrmas a lor prononciacion. En revenge, « e », exprimís pas jamai la valor [ə] que se pòt trobar en francés. La letra « u » se pronóncia [i] coma en francés, en lombard o en piemontés. Las doas grafias seguisson los usatges dels trobadors e nòtan « u » lo son [u] dins los diftongs e los triphtongues. La letra « o » presenta lo mai de diferéncia entre las doas nòrmas : en çò dels felibres « o » val [ɔ] (idèm per « ò » que marca l'irregularitat de l'accent tonic), « ó » val [o] e « o » val [u] ; en çò dels classicistas « o » val [u] e « ò » [ɔ]. En debuta de mot, « o » se pronóncia [ow] en grafia classica (los mistralencs escriuràn « óu »). L'accent grava sus « o » permet de precisar l'emplaçament de d'unes diftongs oralisées per la grafia classica coma « ouo », « oua » e « oue », que los rodanencs pronóncian pas perque se limitan a la prononciacion [ɔ].^{[réf. necessari]}

Consonantas

Tous los dialèctes provençals possedisson los fòns consonantics [m], [b], [p], [f], [v], [ɥ], [n], [t], [d], [s], [z], [ɾ], [l], [ɲ], [j], [ŋ], [k], [g], [w] e [ʁ]. Lor utilizacion es variabla segon las localitats. Lo vivaroalpenc es lo sol a possedir los fòns [θ], [ð], [ʒ], [ʃ] e [ʎ] ; lo maritim e lo niçard e lo sud-rodanenc an las africadas [t͡ʃ] e [d͡ʒ] al contra del nòrd-rodanenc qu'a [t͡s] e [d͡z].

	Bilabialas		Labiodentalas		Labio-palatalas	Dentalas		Alveolaras		Palatoalveolaras		Palatalas	Velaras		Labio-velaras	Uvulaires
Nasalas	m							n				ɲ	ŋ
Oclusivas	p	b						t	d				k	ɡ
Africadas								t͡s	d͡z	t͡ʃ	d͡ʒ
Fricativas			f	v		θ	ð	s	z	ʃ	ʒ					ʁ
Espirantas					ɥ							j			w
Batudas								ɾ
Espirantas lateralas								l				ʎ

Diftongs e triphtongues

Diftongs

Los diftongs provençals son [aj], [ej], [ɛj], [ɔj], [uj], [aw], [ɛw], [ew], [iw], [ɔw], [ow], [ja], [jɛ] [ieu], [jɔ], [jœ], [ju], [ɥe] e [ɥœ]. Lor ortografia a variat segon los autors e las epòcas : los autors de la Renaissença, per exemple, utilizavan la letra « i » (« rey » en plaça de « rei ») que los trobadors emplegavan pas e que cap de corrent modèrn de normalizacion a pas représ.

Las variacions dins la notacion dels diftongs entre las escrituras classica e mistralenca son superficialas e tenon per d'unas solament per l'aparicion o la supression d'un accent. En grafia classica e mistralenca s'escrivon respectivament :

Grafia classica	Grafia mistralenca	Prononciacion
ai	ai	/aj/ o /ej
ei	ei	/ej/
èi	èi	/ɛj/
òi	oi	/ɔj/
oi, ói, oï, oí, vò	òc	/uj/
al	al	/aw/
èu	èu	/ɛw/
agut	éu	/ew/
ièu	iéu	/iw/
òu	òu	/ɔw/
o	óu	/ow/
ue	ue	/ɥe/ en maritim /jœ/ en rodanenc
uò	uò	/jɔ/ en rodanenc

Los diftongs càmbian de valor segon lor tonicitat. Quand « ai » e « al » son tonics se pronóncian [aj] e [aw] (aiga ['aigɔ], sauvar ['sawva]), quand son atònas [ej] e [ow] (aiguier [ej'gje], sauvança [sow'vaŋsɔ]). Se pòdon tanben prononciar [ij], [i] e [uw], mas egalament [u], sustot en rodanenc. Aquelas prononciacions en [ij] e [i] plan presentas dins lo sosdialècte rodanenc concernisson la finala atònas dels articles, adjectius e pronoms plurals (nosautrei [nud'zawtʁi]).

L'utilizacion del trèma indica l'abséncia de diftong (dierèsi) e la prononciacion de la sillaba a l'unitat (flaüta [fla'ytɔ]).

En escritura classica, las « o » en debuta de mot se pòdon prononciar [u] mas la prononciacion tiba generalament a los diftongar en « ow » coma oliva > óulivo ; observatòri > óusservatori ; occitan > óucitan. Aquel diftong es unicament oralisée en escritura classica.

Gramatica

Fonetica

Vocalas

Grafèma classic	Grafèma mistralenc	Prononciacion comuna	Prononciacion locala diferenciada
a en general	a	[a]
-a final, atòn (femenin)	-o	[ɔ]	Dins lo lengatge corrent, las prononciacions [ɔ], [œ] e [a] tiban a se confondre. A aquel títol, Frederic Mistral emetiá l'ipotèsi que los niçards podián adoptar -o a l'escrich coma la rèsta dels provençals. D'autre biais, lo niçard Jean Badat utilizava de còps -o dins son jornal : « Tant sagiament foget menado la causo che monsur foget signour como esi so ès che non serio tan se fosco menat autroment ero perdut tot lo rest de som paisses ». Philippe Blanchet mòstra que la letra -e foguèt emplegada temporàriament a Marselha «...Aguet doües coüestes enfonçades... ». En cançon, las letras finalas atònas son sovent apiejadas. maritim, rodanenc e vivaroalpenc : [ɔ] maritim e rodanenc : [ə] niçard, region de Nimes e vivaroalpenc (region de Gap) : [a] maritim : mut solament s'es precedit d'un -i (exemple : democracia ont lo -ia se pronóncia [i]).
-as final, terminason atòna	-as	[ɔs]	provençal maritim e rodanenc : [ɔ] ([ɔs/ès] dins los vèrbs a la 2e degun del singular) niçard, region de Nimes : [a] ([as/ès] dins los vèrbs a la 2e degun del singular) vivaroalpenc : [as]
-an final, terminason tonica	-an	[aⁿ] ([an] dins d'unes mots internacionals)
-an final, terminason atòna dins los vèrbs a la 3e degun del plural	òm	[ɔn], [un]	maritim : [ɔn] rodanenc : [un]
a	a	[a]
á	é	[ɔ], [e]	vivaroalpenc :[ɔ] maritim, rodanenc e niçard : [e]
ai	ai, ei	[aj], [ej]	[aj] s'es tonica [ej] s'es atòna
al	al, óu	[aw], [ɔw]	[aw] s'es tonica [ɔw] s'es atòna
è	è	[ɛ]
é	é	[e]
e	e, a, i, u	[e], [a], [i], [i], [œ]	E a patit mantuna evolucion en provençal que l'escritura mistralenca remplaça per las letras -a-, -i, -u. A l'invèrs, l'escritura classica oralise aquelas transformacions en mantenent -e per limitar la multiplicacion de las variantas. nòrma classica : [a] per un e abans -rr o -r seguit d'una consonanta. L'e se pronóncia [i] (d'Arle a Marselha) abans un b, p, f, v, m. E seguit d'un lh o nh se pronóncia en [i] en provence maritim, e [œ] en provence rodanenca
i	i	[i] [j] après una vocala [i] o [j] abans una vocala
í	i	[i]
-ion final	-ioun, -ien	[juⁿ]	maritim : [jeⁿ] rodanenc, niçard, vivaroalpenc : [juⁿ]
ò	o, ò, oua, oue, ouo	[ɔ]	Per -ò la prononciacion es identica a l'a/o final atòn de las escrituras classica e mistralenca. rodanenc : [ɔ] maritim varés, vivaroalpenc e niçard : [wa] vivaroalpenc e niçard : [wɔ] maritim marselhés : [we]
ó	o	[u]	Entre Marselha e Tolon, la letra se pronóncia [ɔ] s'es seguida d'un -r.
o	o	[u]	Entre Marselha e Tolon, la letra se pronóncia [ɔ] s'es seguida d'un -r.
u	u	[i] [w] après una vocala [i] o [ɥ] davant una vocala

Consonantas

Grafèma classic	Grafèma mistralenc	Prononciacion comuna	Prononciacion regionala diferenciada
b	b	[b]
-b final	-b	[p] dins los mots internacionals)
c	c	[k] [s] davant e, i
-c final	-c	[k]	maritim, rodanenc : mut, levat en ligason (rarament : [k] dins los mots internacionals) maritim oriental, niçard, vivaroalpenc : [k]
ç	ç, ss	[s] davant a, o, u
-ç final	s	[s] (mas mut après un diftong o un -r ; exemple : març)
cc plaçats davant e, i	c, cc	[ks (s)]
d	d	[d]
-d final	-d	[t], mut	maritim, rodanenc : mut, levat en ligason (rarament : [t] dins los mots internacionals) maritim oriental, niçard, vivaroalpenc : [t]
dd	d	[d]
f	f	[f]
g	g	[g], [d͡ʒ]	maritim, niçard, vivaroalpenc : [g] [d͡ʒ] davant e, i rodanenc, vivaroalpenc : [g] [d͡z] davant e, i
-g final		mut
jaguda davant e, i	jaguda	[g]
j	j	[d͡ʒ], [d͡z]	maritim, niçard, vivaroalpenc : [d͡ʒ] rodanenc, vivaroalpenc : [d͡z]
l	l	[l], [ɾ]	En maritim, lo -l seguit d'una consonanta se pronóncia de còps coma un -r voludat (los dos sons se mesclan). Per exemple, cultura e soudat (« soldat » abans vocalizacion del -l en -u) se pronóncia [kuɾtuɾa] e [suɾda] en rotlant leugièrament los -r (mai exactament en los batent). Las doas grafias admeton las doas formas.
-l- entre doas vocalas	l, r	[l], [ɾ]	Frederic Mistral explica a la dintrada « L » de son diccionari qu'un « l » intermediari en maritim e en alpin se permuta sovent amb un « r ». maritim, vivaroalpenc : [ɾ] apicala brèva (batuda) entre doas vocalas.
-l final	-u (de còps)	[l], mut	Dins la màger partida dels dialèctes, -l final es mut dins un mot paroxitòn.
ll	l	[l]
m	m	[m] en general [ⁿ] [m], [ⁿ] davant una consonanta (semi-nasalizacion de la vocala precedenta)
-m final	-n	[ⁿ] (semi-nasalizacion de la vocala precedenta), [m], [ⁿ]	maritim, rodanenc, niçard : [ⁿ] (semi-nasalizacion de la vocala precedenta) vivaroalpenc : [m] [ⁿ] als vèrbs de la 1re degun del plural (semi-nasalizacion de la vocala precedenta)
mm	m	[m]
n	n	[n], [ⁿ] davant una consonanta (semi-nasalizacion de la vocala precedenta)
-n final	-n	[ⁿ] (semi-nasalizacion de la vocala precedenta)
nn	n	[n]
-nd final -nt final	-d -t	[ⁿ], [ⁿt, ⁿ], [ⁿt]	maritim, rodanenc : [ⁿ] (semi-nasalizacion de la vocala precedenta) niçard : [ⁿt, ⁿ] vivaroalpenc : [ⁿt]
p	p	[p]
-p final	p	[p], [w], mut	maritim, rodanenc : mut, levat en ligason (rarament : [p] dins los mots internacionals) maritim oriental, niçard : [p] en general [w] dins tres mots tròp, còp, cap = [ˈtʀɔw, ˈkɔw, ˈkaw] que se pòdon tanben escriure tròup, còup, caup (cap, « cap maritim », se pronóncia [ˈkaw] mas cap, « cap », se pronóncia [ˈkap])
qu	qu, c, k (qualques mots)	[k]
r	r, l	[ɾ] apicala brèva (batuda) [ʁ]	rodanenc : [ʁ] quand es sola entre Avinhon e Sant-Rémy-de-Provença. maritim, rodanenc : [ʀ] (voludat) quand es sola, [ɾ] (son se confondent amb -l) quand es sola entre vocalas a Tolon, Ais, Marselha e Arle. vivaroalpenc : [ɾ] o tanben, eventualament, [ʀ] (voludat).
rr dintra doas vocalas	rr	[ʁ], [ɾ]	maritima, rodanenc, niçard : [ʁ]. vivaroalpenc : [ɾ] o tanben, eventualament, [ʀ] (voludat).
-r final	-r	[ʀ] (parcialament mut), [ɾ]	maritim, rodanenc, niçard : [ʀ] mut dins los vèrbs a l'infinitiu s'acabant en -ar [a], -ir [i], -er [e] mut dins las terminasons -ier, -er, -dor. mut après un diftong. vivaroalpenc :[ɾ] ; se pronóncia totjorn dins las terminasons, los quites vèrbs a l'infinitiu.
-rm final	-r	[ʀ], [ɾm]	maritim, rodanenc, niçard : [ʀ] vivaroalpenc : [ɾm]
-rn final	-r	[ʀ], [ʀp], [ɾn]	maritim, rodanenc : [ʀ] niçard : [ʀp] vivaroalpenc : [ɾn]
s	s	[s] [z] dintra doas vocalas
-s final	-s	[s], [z] en ligason	maritima, rodanenc, niçard : [s] mut après un diftong. mut dins d'unes mots coma pas, poguères, ges, dins. mut dins los plurals s'acabant per -s. Pasmens, -s mut es prononciat [z] davant un mot que comença per una vocala (ligason).
ss entre doas vocalas	ss	[s]
t	t	[t]
-t final	t	[t] mut dins los advèrbis ne -mentís. mut dins los participis presents.	maritim, rodanenc : mut (rarament : [t] dins los mots internacionals) niçards : [t] vivaroalpenc : [t] mut dins d'unes mots, en particular los participis passats acabant per una vocala + « -t »
tg davant e, i tj davant a, o, u	g davant e, i j davant a, o, u	[d͡ʒ], [d͡z]	maritim, niçard, vivaroalpenc : [d͡ʒ] rodanenc, vivaroalpenc: [d͡z]
tz entre doas vocalas	s	[d͡z], [z]	maritim, rodanenc : [d͡z] vivaroalpenc, niçard : [z]
v	v	[v]
x	ss	[ks (s)], [gz (z)], [s]	[ks (s)] [gz (z)] dins lo prefix èx- davant una vocala [s] davant una consonanta
z	z, s	[z]

La prononciacion de las consonantas finalas dins lo dialècte provençal es ondejanta. Dins los sosdialèctes rodanenc e maritim, aquestas tiban lo mai sovent a s'amuïr e es per aquela rason que l'escritura mistralenca, calcada sul rodanenc, tiba a los tirar. Per exemple, lo -at final designant lo participi passat s'escriu -a en mistralenc (proussimita) - contra -at en classic (proximitat). Estant que los sosdialèctes niçards e alpin son mai conservators dins la prononciacion de las consonantas finalas, coma d'unes autres dialèctes occitans, l'escritura classica tiba a los remetre per tal d'unificar al melhor la lenga d'òc. Los dialèctes son atal mai oralisés (escritura classica) que transcriches (escritura mistralenca).

• B : se pronóncia coma en francés e remplaça de còps la letra -v coma per trabalh (clas) / trabai (mist) « trabalh » que proven del latin travallum e escrich en ancian occitan trabal, trebalh, trebaill, etc.
• C e P : en posicion finala se pronóncian essencialament en Provença orientala e alpina.
• H : mai corrent bèl temps a (home > òme) es pas conservat que dins los diagramas « lh », « nh » e « ch ». L'escritura mistralenca l'emplega tanben mas mai rarament (« lh » i es conservat dins Lengadòc mas la prononciacion diferís del provençal classic) ; dins aquela escritura, « lh » es sovent remplaçat per un « i » (fuelha > fueio) o un simple « h » (brilha > briha) segon que la sillaba es tonica o atòna, mentre que « nh », qu'a inspirat la lenga portuguesa, es estat remplaçat per « gn » coma en italian e en francés (banha > bagna).
• L e R : se pronóncian coma en francés levat en maritim e alpin (mas tanben dins Erau e en gascon) ont un -l entre doas vocalas se pronóncia sovent [ɾ] apico-dental feblament batut (coma lo -r dintra doas vocalas, similara al -r italian). Es per aquò que la nòrma felibrenca que fixa la règla « un r entre doas vocalas val [ɾ] » accèpta los parelhs « poulit »/« pourit » e « salado »/« sarado » aquí ont la nòrma classica nòta « poliguèt » (polit, brave) e « salada » (ensalada). En efièch, Mistral precisa que lo -r sol, e mai entre doas vocalas, se pronóncie feblament batut quasi coma un -l ; -l e lo -r an atal tendéncia a veire lor prononciacion se confondre dins aqueles cases. Quand dos -r se seguisson, se pronóncia coma en francés. Lo -r final, reïntrodusit dins los infinitius en escritura classica (cantar, tenir, etc.) es mut, levat en vivaroalpenc. Pasmens, en çò de las felibressas es essencialament prononciat dins los mots a monosillabics (exemples : perque, mar, etc.).
• N e M : an la meteissa prononciacion (-n nasal), levat a l'inicial.
• S : es plan variable. Tiba generalament a se prononciar levat dins las formas del plural o dins la màger part dels noms de luòcs e comunas.

Las consonantas « k » e « w » son absentas de l'escritura classica. La primièra es remplaçada per « qu » (quilò > quilò) o « c » (cabil > cabile) mentre que la segonda es remplaçada per « v » (Wikipédia > Viquipedia). L'escritura mistralenca utiliza egalament pas « w » mas emplega « k » per dotze mots dins lo diccionari provençal-francés de Frederic Mistral : karabe (succin, ambre jaune) ; kaulin (caolin) ; kepi (quèpi) ; kermés (kermès) ; Kerounièio (Chéronée) ; kersounèso (chersonèse) ; kilougramo (quilograma) ; kiloumètre (quilomètre) ; kinarredoun (cynorrhodon) ; kirié (kyrie) ; kiriello (cordelada) e quirsh (quirsh). L'autor precisa d'autre biais qu'aquela letra es quasi inusitada en lenga d'òc modèrna e èra mai emplegada dins l'ancian occitan. Es pretendudament dins un lagui de simplificacion que los classicistas an remplaçat la letra « k »^{[réf. necessari]}.

• X : la letra « x » es particulara. Estant que l'escritura mistralenca tiba a basar l'escritura dels dialèctes sus la prononciacion, restrenh sa prononciacion al son [ks] coma dins lo lengadocian « prouximitat » prononciat [pruksimi'tat] (correspondent al grop consonantic -cs). Frederic Mistral indica que los « provençals se servisson pas jamai d'aquela letra » e que « la remplaçan per s o ss ». Los occitanistas an causit de generalizar l'utilizacion de la letra -x mas en li balhant diferentas prononciacions coma en francés. Atal, en escritura classica « proximitat » se pronóncia [pʁusimi'ta] en provençal (-x identic al de Brussèlas) e [pruksimi'tat] en lengadocian. Entre doas vocalas, « x » se pòt prononciar [z] o [jz] coma dins exercici [ejzeʁ'sisi / ezeʁ'sisi].

Digrammes

Grafèma classic	Grafèma mistralenc	Prononciacion comuna	Prononciacion locala diferenciada	Exemple	Prononciacion de l'exemple
ch en general	ch	[t͡ʃ]	nòrd-rodanenc : [t͡s]	Cla. : chichí fregit Mist. : chichi fregi	t͡ʃi't͡ʃi fʀe'd͡ʒi
ch en final	ch	[t͡ʃ], mut	Lo -ch final es suprimit dins l'escritura mistralenca pel maritim e lo rodanenc. vivaroalpenc, niçard : [t͡ʃ]	Cla. : nuech Mist. : nuda, niue, nuech, niuech	nɥe, niœ, nɥet͡ʃ, niœt͡ʃ
lh en general	lh, i(h)	[j], [ʎ]	maritim, niçard, rodanenc : [j] vivaroalpenc, maritim (rar) : [ʎ]	Cla. : Marselha, Fuelha Mist. : Marsiho, Fiuelho (varés)	masi'jɔ, fɥejɔ/fiœʎɔ
lh en final	lh, u, i	[l], [w], [j]	maritim, rodanenc : [w] (vocalizacion frequenta mas non sistematica) maritima, niçard : [j] vivaroalpenc : [l]	Cla. : uelh Mist. : uei	ɥej
nh, gn en general	gn	[ɲ]		Cla. : montanha, ignòble Mist. : mountagno, ignòble	muⁿ'taɲɔ, iɲɔble
nh en final	n	[ⁿ], [ɲ]	maritim, rodanenc, niçard : [ⁿ] vivaroalpenc : [ɲ]	Cla. : banh Mist. : ban	baⁿ
tz en general	s	[s]		Class. : crotz Mist. : crous	kʀus

Los digrammes en escritura classica son los seguents :

• CH :se pronóncia [t͡ʃ] en maritim coma dins pichon [pit͡ʃun] e [t͡s] en rodanenc coma dins pichòt [pitsɔ].
• LH : se pronóncia totjorn en (j) levat de còps en fin de mot ont pòt èsser amuï. Se prononciava un còp èra [ʎ] coma « gl » en italian e se consèrva essencialament en lengadocian e en vivaroalpenc. Èra encara esporadicament conservat dins qualques mots en provençal modèrn coma dins lo parlar varés del sosdialècte maritim que nòta fiuelho per « fuèlha » contra fueio dins lo provençal estandard de la nòrma mistralenca.
• NH : se pronóncia totjorn [ɲ] (coma lo francés « montanha » que s'escriu montanha en occitan) levat en posicion finala ont se pronóncia [ŋ] coma dins pan.
• GN : se pronóncia de còps [ɲ]. Exemples : digne, ignorar, signar, etc.
• TZ : se pronóncia [s]

L'escritura felibrenca emplega de « ch » mas a modernizat los autres. Atal, l'escritura anciana -tz passa a -s, -nh a -gn e -lh passa sovent a -i o -h, mas se manten dins de rars mots provençals plan localizats e s'emplega a l'escrich dins d'autres dialèctes de l'occitan .

Grops de consonantas

Dins un lagui d'una reünificacion melhora a l'escrich de la lenga d'òc e per calc de l'ortografia catalana, l'escritura classica réemploie d'unas consonantas doblas se prononciant dins de dialèctes particulars e que l'escritura mistralenca a suprimit per simplificacion ortografica (solament pel provençal estandard).

Grafèma classic	Grafèma mistralenc	Prononciacion comuna	Exemple	Prononciacion de l'exemple
bd, gd	d	[d]	Cla. : ebdomadari Mist. : edoumadari	edumadaɾi
tl	l	[l]	Cla. : espatla Mist. : espalo	ɛspalɔ
dm, gm, tm	m	[m]	Cla. : setmana Mist. : semano	semanɔ
bn, gn, mn, tn	n	[n]	Cla. : condamnar Mist. : coundana	kuⁿdana
bs, cs, ns, ps, rs	s	[s]	Cla. : psicologia, accent, inspirar, constatar Mist. : sicoulougio, acènt, ispira, coustata	sikulud͡ʒi, aceⁿ, ispiɾa, kustata
bt, ct, pt	t	[t]	Cla. : subtilitat, acte Mist. : sutileta, ate	sytilita/sytileta, ate
bv, dv	v	[v]	Clas. : adversari Mist. : aversàri	avesaɾi

Quand doas consonantas se seguisson, las doas grafias pronóncian pas que la segonda. Pasmens, la primièra prepausa una autra solucion en vocalizant las primièras consonantas coma -b, -c, -g, -p en -w. Exemples : absolguèt [owsu'ly], adoptar [adow'ta]. Prepausa tanben la transformacion de -c en [j] après -e e -è. Exemples : lectura [lej'tyrɔ], objectar [owdʒj'ta].

Lo diccionari provençal-francés del CREO-Provença (IEO) precisa que de debats existisson pertocant lo manten de d'unes grops consonantics en consequéncia de l'apesantiment que pòdon generar. Atal, aquí ont lo -t de setmana benlèu aisidament assimilable coma dins viatjar, lo -p dins psicologia e lo -ns dins constatar o son mens. Aquí perqué, precisa l'obratge, d'unes classicistas escrivon sicologia, costatar, etc.

Articles

Los dialèctes provençals partejan los articles definits singulars lou (lo en grafia classica) al masculin e la al femenin. Eles s'élident davant una vocala. En niçard, se pòt egalament trobar après la preposicion eme/embe (« amb ») los articles ei, ai e a l'en plaça de lou. Al plural, lo rodanenc possedís li(s) (ortografiat lei(s) en grafia classica) lo maritim lei(s), lo niçard legit al masculin e li al femenin, lo vivaroalpenc lous (los en grafia classica), las e lei (per influéncia dels parlars de la plana) al masculin e las al femenin. Dins lo massís alpin, las formas rou e ra (fenomèn de rotacisme) existisson tanben. Dins Alps Maritimes (cap a Coaraze e Roquestéron), a Grassa e a Castellane se retròba tanben los articles definits sòu (so en grafia classica) e sal (solament davant una vocala) al masculin, sa al femenin, sei(s) al plural. Sul meteis modèl, los articles indefinits son un al masculin, uno (una en grafia classica) al femenin, di(s) al plural en rodanenc (alinhat sul maritim dei(s) en grafia classica), d'en niçard. Pertocant unit(s) e unei(s) s'emplegan per parlar de causas doblas.

En çò de Brueys, qu'escriviá a Ais cap a 1600, se tròba totara leis (leis damos, leis omes) totara las (las terros, las fremos).^{[réf. desirada]}

Articles segon los principals dialèctes

	Grafia mistralenca		Grafia classica
	Masculin	Femenin	Masculin	Femenin
Article definit singular	Lou, La	La, La	Lo, La	La, L'Article
definit plural	Li(s), Lei(s), Lu	Li(s), Lei(s), Li	Lei(s), Lu	Lei(s), Li
Article indefinit singular	Un	Uno	Un	Una
Article indefinit plural	Di(s), Dei(s), De		Dei(s), De

Nombres

En ancian occitan, lo marcador del plural pels substantius èra un « -s » final que los dialèctes maritim, niçards e rodanenc pronóncian pas mai — levat ligason — al contra del vivaroalpenc que l'a mantengut. Atal, pels tres primièrs sosdialèctes sol l'article permet d'ara enlà d'identificar a l'oral se la forma es al singular o al plural. La grafia mistralenca nòta pas aquel « -s » quand es inaudible ; los substantius pòdon alara semblar invariables : la poumo, lei poumo. La grafia classica l'escrich sistematicament. Pels adjectius, la marca del plural es siá « -s » o « -ei(s) » (« -i(s) » en rodanenc e en niçard) segon lor posicion dins la frasa : deis òme coratjoses, de braveis òmes. Es quand l'adjectiu es plaçat davant lo nom a lo qual se rapòrta que s'acaba per « -ei(s) ». Pasmens d'unes adjectius coma bèu (« polit »), bòn (« bon ») e pichon (« pichon ») possedisson una flexion complèta que lo tablèu çai jos recapitula (las formas en grafia mistralenca son indicadas entre parentèsi) :

Francés	Masculin singular	Femenin singular	Masculin plural	Femenin plural
polit	bèu, bèl	bèla (bello)	bèi	bèlei (bellei/belli)
bon	bòn (bouan/bon)	bòna (bouano/bono)	bòi (bouei/boi)	bòni (bouanei/boni)
pichon	pichon (pichoun)	pichona (pichouno)	pichoi (pichoui)	pichonei (pichounei/pichouni)

Conjugason

En Provençal, son las terminasons dels vèrbs qu'indican lo subjècte. La lenga possedís de desinéncias verbalas pro distintivas per tornar inutil lo recors al pronom personal subjècte, que servís pas qu'a insistir : Iéu, ai parlat (Ieu , ai parlat). Los provençals utilizan un vèrb soscat — se + vèrb (se + vèrb en maritim) — per exprimir lo pronom indefinit « òm » e la primièra persona del plural « nosautres » : Se dises que lou maridatge ès uno flour poulido (se ditz que lo maridatge es una polida flor) ; se sian imaginèt (nos sèm imaginats).

Los vèrbs provençals se rengan en tres grops segon lor infinitiu : lo primièr grop fa sas terminasons en « -ar » (« -a » en grafia mistralenca), lo segond en « -ir » (« -i » en grafia mistralenca) e lo tresen en « -er » o « -e » (« -e » o « -é » en grafia mistralenca).

Çai jos la conjugason dels dialèctes rodanenc e maritim segon la nòrma classica e la nòrma mistralenca. Los dialèctes niçards e vivaroalpenc seràn tractats dins d'articles especifics.

Tablèu de conjugason del provençal rodanenc

Vèrb	Indicatiu present	Imperfièch	Passat simple	Futur	Condicional	Subjontiu present
Primièr grop : Amar/Ama (aimar)	Ame Ames Ama/Amo Amam/Aman Amatz/Amàs Aman/Amon	Amave Amaves Amava/Amavo Amavam/Amavian Amavatz/Amavias Amavan/Amavon	Amara Amaras Amèt/Amè Ameriam/Amerian Ameriatz/Amerias Amèron	Amarai Amaràs/Amaras Amarà/Amara Amarem/Amaren Amaretz/Amarès Amaràn/Amaran	Amariáu/Amariéu Amariás/Amariés Amariá/Amarié Amariam/Amarian Amariatz/Amarias Amarián/Amarien	Ame Ames Ame Amem/Amèn Ametz/Amés Aman/Amon
Segond grop : Sentir/Sentit (sentir)	Senta/Sènte Sentas/Sèntes Sent/Sènt Sentèm/Sèntèn Sentètz/Sèntès Senton/Sènton	Sentiáu/Sentiéu Sentiás/Sentiés Sentiá/Sentié Sentiam/Sentian Sentatz/Sentias Sentián (-tieu)	Sentiguère Sentiguères Sentiguèt/Sentiguè Sentigueriam/Sentiguerian Sentigueriatz/Sentiguerias Sentiguèron/Sentiguèron	Sentirai Sentiràs/Sentiràs Sentirà/Sentirà Sentirem/Sentiren Sentiretz/Sentirés Sentiràn/Sentiran	Sentiriáu/Sentirièu Sentiriás/Sentirias Sentiriá/Sentiria Sentiriam/Sentirian Sentiriatz/Sentirias Sentirián/Sentirian	Senta/Sentigue Sentas/Sentigues Senta/Sentigue Sentem/Sentiguen Sentetz/Sentigués Sentan/Sentigon
Tresen grop : Poder/Poudé (poder)	Pòde Pòdes/Podes o Pòs/Pos Pòt/Pòu Podèm/Poudèn Podètz/Poudès Pòdon/Poudon	Podiáu/Poudièu Podiás/Poudiès Podiá/Poudiè Podiam/Poudian Podiatz/Poudias Podián/Poudien	Posquère/Pousquère Posquères/Pousquères Posquèt/Pousquè Posqueriam/Pouguerian Posqueriatz/Pousquerias Posquèron/Pousquèron	Podrai/Enfarinèri Podràs/Enfarinères Podrà/Enfarinèt Podrem/Poudren Podretz/Poudrès Podràn/Poudran	Podriáu/Poudrièu Podriás/Poudriès Podriá/Poudriè Podriam/Poudrian Podriatz/Poudrias Podrián/Poudrien	Pòsque/Posque o Pogue Pòsques/Posques o Pogues Pòsque/Posque o Pogue Posquem/Pousquen o Pouguen Posquetz/Pousquès o Pouguès Pòscan/Poscon o Pogon

Tablèu de conjugason del provençal maritim

Vèrb	Present de l'indicatiu	Imperfach de l'indicatiu	Preterit	Futur de l'indicatiu	Condicional present	Subjontiu present
Primièr grop : Amar/Ama (aimar)	Amic/Àimi Aimas Ama/Amo Amam/Eiman Amatz/Eimas Aman/Amon	Amavi/Eimàvi Amaves/Eimaves Amava/Eimavo Amavam/Eimavian Amavatz/Eimavias Amavan/Eimavon	Amèri/Eimèri Amaras/Eimères Amèt/Eimè Ameriam/Eimerian Ameriatz/Eimerias Amèron/Eimèron	Amarai/Eimarai Amaràs/Eimaras Amarà/Eimara Amarem/Eimaren Amaretz/Eimarès Amaràn/Eimaran	Amariáu/Amariéu Amariás/Amariés Amariá/Amarié Amariam/Amarian Amariatz/Amarias Amarián/Amarien	Amic/Àimi Ames/Aimas Ame/Aima Amem/Eimen Ametz/Eimès Aman/Aimon
Segond grop : Sentir/Sentit (sentir)	Sentit/Sènti Sèntes Senta/Sènte Sentèm/Sèntèn Sentètz/Sèntès Senton/Sènton	Sentiáu/Sentiéu Sentiás/Sentiés Sentiá/Sentié Sentiam/Sentian Sentatz/Sentias Sentián/Sentien	Sentèri Sentères Sentèt/Sentè Senteriam/Senterian Senteriatz/Senterias Sentèron	Sentirai Sentiràs/Sentiràs Sentirà/Sentirà Sentirem/Sentiren Sentiretz/Sentirés Sentiràn/Sentiran	Sentiriáu/Sentiriéu Sentiriás/Sentiriés Sentiriá/Sentirié Sentiriam/Sentirian Sentiriatz/Sentirias Sentirián/Sentirien	Sentit/Sènti Sentas/Sèntes Senta/Sènte Sentem/Senten Sentetz/Sentès Sentan/Sènton
Tresen grop : Poder / Poudé (poder)	Pòdi/Pouèdi Pòdes/Pouedes o Pòs/Poues Pòt/Pòu Podèm/Poudèn Podètz/Poudès Pòdon/Pouedon	Podiáu/Poudièu Podiás/Poudiès Podiá/Poudiè Podiam/Poudian Podiatz/Poudias Podián/Poudien	Poguèri/Pouguèri Poguères/Pouguères Poguèt/Pouguè Pogueriam/Pouguerian Pogueriatz/Pouguerias Poguèron/Pouguèron	Poiriáu/Pouirai Poiriás/Pouiras Poiriá/Pouira Poiriam/Pouiren Poiriatz/Pouirés Poirián/Pouiren	Poiriáu/Pourrièu Poiriás/Pourriès Poiriá/Pourriè Poiriam/Pourrian Poiriatz/Pourrias Poirián/Pourrien	Pòsqui/Pouèsqui o Puèsqui Pòsques/Pouesques Pòsque/Pouesque Posquem/Pouesquen Posquetz/Pouesquès Pòscan/Pouesquon

Provençal parlat

Lo provençal coneis a l'escrich coma a l'oral de las variacions localas, mai visiblas en escritura mistralenca que los valoriza qu'en escritura classica que los minimiza per los revalorizar dins lo lengatge parlat. Aquí un exemple d'aquela variacion amb la traduccion de la frasa « las dròllas polidas jògan cada jorn sus la sèrra » :

Dialècte	Nòrma mistralenca	Nòrma classica	Prononciacion fonetica
Maritima	« Lei bèllei fiho juegon toutei/touei lei jou(r) dins la couolo/coualo/couelo. »	« Lei bèlei filhas jògan totei/toei lei jorns dins la còla. »	lej ˈbɛlej fijɔ ˈdʒɥeguⁿ ˈtutej/twej lej ˈdʒu(ʁ) diⁿ la ˈkwɔlɔ/ˈkwalɔ/ˈkwelɔ
niçard	« Li beli filha juègon toui legit jou dins la couòla. »	« Li bèli filhas jògan tu legit jorns dins la còla. »	li ˈbɛli ˈfija ˈdʒɥɛguⁿ/ˈdʒɥegɔⁿ ˈtuj ly ˈd͡ʒu diⁿ la ˈkwala/ˈkwɔla
rodanenc	« Li bèlli chato/fiho jogon tóuti li jorn dins la colo. »	« Lei bèlei chatas/filhas jògan totei lei jorns dins la còla. »	li ˈbɛli ˈtsatɔ/ˈtʃatɔ/ˈfijɔ ˈdzɔgɔⁿ/ˈdʒɔgɔⁿ ˈtuti li ˈdzuʁ/ˈdʒuʁ diⁿ la ˈkɔlɔ

Lo maritim

Lo maritim, egalament nommat « central » o « marselhés », es parlat sus un territòri recobrissent los departaments d'Aups de Provença Nauta, de las Bocas de Ròse, d'Alps Maritimes e de Var. Possedís doas variantas : lo marselhés pròpriament dich e lo varés mai influenciat per sa proximitat geograficas amb los dialèctes niçards e alpin (l'arrondiment de Grassa es per exemple una zòna de transicion entre varés e niçard). Lo maritim possedís de caracteristicas netas : los plurals dels adjectius se fan en -ei(s) e non en -i(s) coma es lo cas en rodanenc, los « o » tonics pòdon èsser diftongats en « ouo » [wɔ], « oua » [wa] e « oue » [we], los pronoms me, te, se venon en maritim — tot coma en niçard — mi, ti, se, la conjugason diferís del rodanenc puèi qu'al present de l'indicatiu, la terminason de la primièra persona del singular es « -i » e non « -e », la desinéncia dels substantius en « -ien » remplaça la en « -ion / -ioun » del rodanenc (la grafia classica oralise aquela diferéncia e recomanda d'escriure « -ion » per lagui de pan-occitanité, mas d'unes classicistas perpetuan l'usatge del « -ien » tanben plan a l'oral qu'a l'escrich), la casuda plan marcada de nombrosas consonantas finalas, la supression de d'unas consonantas intervocalicas, que coneis pas lo rodanenc, indusida per de contactes entre parlars de la plana e parlars de la montanha pendent las transumàncias (aquel fenomèn es mai visible dins las zònas inter-dialectalas).

Lo varés compòrta d'especificitats ligadas a la conservacion de d'unas caracteristicas pròpria a l'ancian provençal que se retròba encara dins lo sosdialècte alpin de Digne o lo rhodano-alpin mai al nòrd. Aquel manten mai important d'arcaïsmes s'explica per las migracions de populacion qu'a conegut Var dempuèi Aups de Provença Nauta e per las transumàncias dintra planas e montanhas.

Lo maritim de l'arrondiment de Grassa, es quasi identica al parlar varés. Se distinguís pas que per la conservacion de letras consonanticas finalas « -c » e « -p » a l'oral aital coma pel manten de « -ion / -ioun » en final en plaça de « -ien ».

Lo niçard

Lo niçard, (endonyme : niçard o niçard) se parla tradicionalament dins Niça e sos entorns, malgrat qu'en aquel XXI^e sègle, lo dardalh de la vila e las migracions umanas fan que l'usatge de la lenga vèrsa sus las zònas alpinas e maritimas vesinas. L'apellacion niçart recobrís doas realitats :

• una realitat lingüistica perque e mai se los lingüistas restacan aquel dialècte al provençal, la lenga possedís de traches particulars plan identificats ;
• una percepcion geografica e sociolingüistica perque lo Comtat de Niça que foguèt longtemps separat de la rèsta de Provença a desvolopat una identitat neta. Lo restacament del niçard als autres dialèctes provençals es en consequéncia de còps remés en causa per d'unas personas o associacions.

Estant que lo niçard es lo dialècte provençal qu'a lo mens divergit de l'ancian provençal e que çò qu'es vengut lo Comtat de Niça es estat separat pendent un temps de la rèsta de Provença, conven de tractar sa question dins una pagina mai especifica.

Lo rodanenc

Lo rodanenc es parlat entre las vilas d'Arle , Sant-Rémy-de-Provença, Cavalhon, Carpentràs, Aurenja, Avinhon, Nimes e Beaucaire. Los sosdialèctes locals son los parlars del Ventor, del comtat (a l'entorn de Carpentràs), de la val de Ròse (cap a Nimes, Arle, Avinhon, Aurenja e Bollène). En rodanenc, los plurals adjectivaux son reduches a -i(s), los grafèmas « ch » e « j » (« g » davant « e » e « i ») se pronóncian respectivament [t͡s] e [d͡z] en nòrd-rodanenc al contra dels autres dialèctes que dison puslèu [t͡ʃ] e [d͡ʒ], los « o » tonics son pas diftongats, l'article plural es li(s) e non lei(s) (los classicistas rodanencs escrivon « lei(s) » mas pronóncian [li(s)], d'unes coma Robert Lafont simplifican e nòtan « li(s) » en acòrdi amb lor prononciacion), la conjugason possedís sas pròprias especificitats.

Segon Jean-Pierre Tennevin, lo dialècte rodanenc es lo que, avent patit lo mai d'evolucions e « d'usuras foneticas », presenta los sons mai atenuats, los « mai doç » a l'aurelha.

Lo shuadit o judéo-provençal

Los « josieus del papa », comunautats josievas d'Avinhon , de Carpentràs, de Cavalhon, de l'Isle-sus-la-Sorgue e del Comtat Venaicin an desvolopat un dialècte judéo-provençal particular, conegut amb lo nom de shuadit, se distinguissent pauc del provençal pròpriament dich, s'es pas per qualques diferéncias de prononciacion e dels tèrmes pròpris al judaïsme. Lo darrièr locutor conegut, l'escrivan Armand Lunèl, es defuntat en 1977. Gràcias a las lecturas de Frederic Mistral aital coma a correspondéncia amb Albert Lunèl e son felen Armand, qualques tèrmes shuadits son presents dins lo Tresaur del Felibritge : aquire « aquí » ; cabussado « mikvé » ; coudolo « matsa » ; gouïn « goy » ; anlèt « talit », sagata « escotelar », « mancar la costura d'una estòfa » ; sagataire « barrar kasher », etc.

Lo vivaroalpenc

Lo vivaroalpenc (tanben nommat « alpin », « gavot », « rhodano-alpin ») es parlat entre la nauta val de Léger e la plana de Pò, dins un espaci comprenent l'anciana província de Vivarés (territòri istoric de la Provença anciana), Velai e Forés, los Alps meridionals de part e d'autra de la frontièra franco-italiana (val italo-occitanas) Daufinat e lo nòrd de Provença, aital coma una pòcha en Calàbria. Es bordat al nòrd pel francoprovençal (o « arpitan ») e a l'èst pel piemontés. Son restacament al provençal es, segon d'unes cercaires, mai cultural que lingüistic (al contra del niçard, lingüisticament pròche del maritim mas culturalament distint) e relèva de la sociolingüistica, e mai se los intenses escambis dintre Nauta e Bassa Provença an, coma Victor Gelu l'a descrich, mutualament influenciat e raprochat las doas varietats de provençal. La zòna a l'entorn de Dinha constituís un espaci de transicion entre lo sosdialècte maritim e lo vivaroalpenc.

Lo vivaroalpenc presenta d'importantas variacions lingüisticas intèrnas podent menar a questionar la pertinéncia de son existéncia, e mai se, coma o nòta Philippe Martel, aquelas variacions « son subrestimadas » quitament caricaturadas pels locutors (qu'an perdut una practica regulara que fluidificava de facto l'intercompreneson).

• Aquel dialècte se singulariza entre autres per son caractèr conservator : manten de la prononciacion de las « -r » finals dels infinitius, dels « -l » finals en [l] (son de còps prononciats [ɾ]), de la prononciacion sens amudiment dels « -a » finals en [a] (levat a l'oèst de la val de la Vésubie ont se pronóncia [ɔ] coma en maritima e en rodanenc).
• Sa caracteristica principala es la casuda de las dentalas intervocalicas latinas simplas (« d » e « t ») : chantaa o chantaia per chantada (forma estandarda en grafia classica) « cantada » ; monea per moneda « moneda » ; bastia o bastiá per bastida « bastida » ; maür per madur « madur » ; crua per cruda « crusa » ; civaya per civata « civada », etc. Los « -t » finals dels participis passats masculins son amuïs coma dins la rèsta dels dialèctes provençals : chantà per cantèt (grafia mistralenca) / cantèt (grafia classica) « cantat ».
• Lo vivaroalpenc despartiment amb lo lemosin e l'auvernhat (autres varietats nòrd-occitanas) la palatalizacion dels fòns [k] e [g] davant « a » : [t͡ʃ] chantar « cantar » e [d͡ʒ] jauta « gauta » contra canta / cantar e gauto / gauta. Aquela palatalizacion dins la toponimia permet de mesurar la reculada del vivaroalpenc respècte al provençal, per exemple a Orange (Aurenga > Aurenja).
• La desinéncia verbala de la primièra persona del singular es « o » (coma en francoprovençal e en piemontés) : parlo « parli » en plaça de parla (rodanenc) / pàrli (maritim) ; parlavo « parlavi » en plaça de parlave (rodanenc) / parlàvi (maritim) ; parlèro « ai parlat, parlarai » contra parlère (rodanenc) / parlèri (maritim).
• Lo passatge de « l » a « r » (rotacisme) es frequent : barma per balmo / balma (lengadocian) « cauna » ; escòra per escòla « escòla » ; saraa o saraia per salada « ensalada ». Aquel trach es partejat pel dialècte maritim. Dins la val de Suse (Ors, Bardonèche…), lo « r » rhotarique, voludat, se diferéncia del « r » gutural a la francesa. La nòrma de l'escòla de Pò adaptada a aqueles parlars respècta aquela distincion en notant « ŗ » o « ř » lo fòn [ʁ].
• Los « -m » finals son prononciats [m] a l'èst e [n] a l'oèst.

Provençal escrich

En l'abséncia d'un poder politic pròpri a Provença, o a l'equivalent d'una institucion de normalizacion coma l'Acadèmia francesa, cap de sistèma d'escritura es pas unanimament aprovat e adoptat. Pasmens, dempuèi lo xx^e sègle, la grafia mistralenca e la grafia classica son las doas nòrmas las mai correntament emplegadas, e mai se las escrituras « patesejantas » an pas jamai cessat d'èsser utilizadas. Malgrat que l'usatge de la grafia classica cresca, la nòrma mistralenca domine totjorn l'espaci provençal en consequéncia de factors tradicionals e culturals. De controvèrsias complèxas existisson entre los partisans de las doas nòrmas sus l'estatut del provençal — simple dialècte de l'occitan o lenga a despart d'entièra ? — ; l'utilizacion d'una grafia particulara es pas totjorn l'indici d'una presa de posicion dins lo debat e, malgrat aquelas oposicions, se compta tanben de las accions unitàrias. Los partisans d'una lenga polynomique existisson, tot coma los que desirarián la mesa en plaça d'estandards regionals.

Se recensa d'autors favorables a l'estabilitat de la nòrma e d'autras en rompedura amb ela. Aquestes se mòstran dobèrts als usatges flotants, als localismes, e a mai de phonétisation per evitar d'unas règlas jutjadas tròp complèxas de la grafia classica.

Scripta dels trobadors

Raimbaut de Vaqueiras es un important trobador provençal.

Los trobadors provençals son rars abans la fin del xii^e sègle. Los mai ancians tèxtes que son Boëcis (o poèma sus Boèci) e la Cançon de santa Foy d'Agen son pas d'òbras provençalas. La lenga classica dels trobadors s'es bastida per imitacion dels primièrs trobadors qu'èran lemosins (Bernat de Ventadorn), peitavins (Guilhèm IX d'Aquitània ) o originaris de la Marcha lemosina. Atal, s'encontra dins los ancians tèxtes gascons e lengadocians dels « poitevinismes ». Per exemple, Cercamòn e de son discípol Marcabrun o Jaufré Rudel utilizan lo grafèma « ch » en luòc e plaça de « c » dins de posicions ont lor dialècte gascon a totjorn conservat lo son [k]. Se la lenga literària ofrissiá una certana unitat que possedissiá pas la lenga ordinària, se pòt pasmens pas parlar d'ortografia per qualificar la grafia dels trobadors que sofrissiá d'aquel Joseph Anglade apèla « lo caprici de l'escriba », ni quitament de koinê mas de scripta regionalas. Lo passatge del latin a la lenga vulgara dins los actes administratius demandèt als escribas medievals de far pròva d'inventivitat per arribar a notar de sons inexistents en lenga latina. En efièch, l'alfabet latin permetiá pas de notar las consonantas africadas ni las distincions entre vocalas dobèrtas e barradas ni la palatalizacion de /l/ e /n/.

Se pòt atal trobar dins de manuscrits italians ciauzir per chauzir, ditç per ditz o dig, egla per elha, etc. Los manuscrits medievals revèlan que la letra « h » èra de còps escricha a l'inicial mas semblava pas prononciada, que los diftongs dont lo segond element èra lo son [u] s'escrivián amb « u » ; pasmens, arribava tanben que lo diftong « al » siá escricha « ao » (paraolas), idèm pels diftongs « agut » e « iu » que venián « eo » e « io » ; la letra « s » podiá èsser redoblada sens necessitat aparenta dins los sufixes « -ansa » (abondanssa, Franssa) e « -ensa » (falhenssa). Es comun de trobar de mots escriches amb una iniciala dobla dispensabla (Ffransa, ffait, ssi). Coma dins d'autras lengas moyenâgeuses « i » intervocalic e « j » son pas distinguits. La letra « n » èra instable a la fin dels mots ont se trobava precedida d'una vocala en latin (canem balha can e ca, panem, pan e pa, bonum, bon e bo). Lo son [ʎ] èra tornat per diferents grafèmas : « gl », « igl », « ill », « lh » e « ll » mas es plan « lh » que semblèt se generalizar ; [ɲ] podiá èsser escrich : « gn », « ign », « nh », quitament « ny » en catalan e quitament « i » dins d'unes tèxtes provençals (cavayer, seyor) ; de còps quitament, la palatalizacion èra pas ges notada e se vei que « l » e « n » solas. Lo grafèma « -ch » final provenent del latin « ct » podiá èsser representat per « h » (dih, fah, tuh) o « g » (dig, fag, tug).

Grafias de la Renaissença

Los primièrs còdis que son Razos de trobar de Raimon Vidal e Donat proensal de Hugues Faidit foguèron publicats al xiii^e sègle. S'interessavan sustot a la morfologia o a las rimas e pas a la grafia de la lenga. Son los Leys d'Amors publicadas pel Consistori del Gai Saber en 1356 qu'establiguèron de règlas precisas pertocant l'ortografia. La poesia dels trobadors tombava alara en decadéncia e la lenga literària començava de se corrompre dempuèi la debuta del xiv^e sègle.

Los autors de la Renaissença utilizavan la letra « i » per mai aisidament far ressortir los diftongs (« rey » en plaça de « rei »). Aquel usatge es visible dins los Leys d'Amors.

Grafias phonétisantes

Las grafias « phonétisantes » o « oralisantes » de còps nommadas pejorativament « patesejantas » son de còdis escriches pensats per tornar lo mai fidèlament possible a l'escrich las realizacions oralas e la varietat dialectala. Son aparegudas pendent lo xvi^e sègle, non sens criticas, quand los usatges scripturaux medievals se son perduts, e, e mai se son estadas abondosament utilizadas entre las xvi^e sègle e xx^e sègle, son a desaparéisser a causa de la rarefaccion dels locutors natius. En efièch, aquelas grafias pausan sus un pacte entre l'autor e lo legidor : lo segond deu mestrejar lo parlar del primièr senon, ne poirà pas deschifrar lo còdi escrich. En Provença, son bastidas a partir de manlèus siá a la nòrma francesa siá a l'italiana, perque son las doas lengas d'alfabetizacion dels provençals. Se pòt citar Victor Gelu e Gustave Bénédit demest los autors emplegant aquel tip d'escritura.

Grafias italianisantes del Comtat de Niça

Lo niçard s'es escrich pel mejan d'ortografias dichas « italianisantes », perque inspiradas pels còdis italians, entre lo xvii^e sègle e lo mièg del XX^e sègle, mas son estadas pauc a cha pauc abandonadas en seguida de l'annexion del Comtat de Niça a l'Empèri francés. Manlevavan sustot lo grafèma « gli » per notar lo son [ʎ] (« igli » en çò de Joseph Micèu que lo recapte a « gl » en fin de mot ; Joseph-Rosalinde Rancher, influenciat pel francés, emplega « el » en posicion finala), « c » (davant « e » e « i ») e « aicí » (davant « a », « o » e « u ») puslèu que « ch » per transcriure lo son [t͡ʃ] (« ch » se pronóncia [k] coma en italian), « gh » per obtenir lo son [g] davant « e » e « i » (en plaça del tradicional grafèma « jaguda »), « gi » davant « a », « o » e « u » per mantenir la prononciacion [d͡ʒ] (en plaça de « j »), la letra « ç » es pas emplegada.

Grafia dels trouvères marselheses

La grafia dicha de las « trouvères marselheses » proven de las tradicions d'escritura dels XVII^e e XVIII^e sègles. Aqueles trouvères marselheses son d'autors escrivent segon de nòrmas independentas mas avent en comun de notar de consonantas mudas etimologicas : Claude-François Achard, Pierre Bellot, Marius Decard, Étienne Garcin, Félix Peise e Jean-François Roux nòtan totes los « -r » infinitius e los « -s » plurals. En 1784, dins son Diccionari de Provença, Achard òpta per una grafia gramaticala e etimologica. Ortografia los mots segon lor raiç (per exemple natien « nacion » segon lo latin natio), retranscrich las consonantas finalas mudas (bèc « bèc » [be], nuech « nuèch » [nɥe], prim « prima, linge » [priⁿ]), e nòta, mentre que son pas mai prononciats dins la region marselhesa, las « -r » dels infinitius, los « -s » del plural e los « -t » dels participis e dels adjectius masculins. Achard restaura l'usatge del grafèma « lh » medieval (malgrat que lo son [ʎ] se siá reduch a [j] en provençal), mas manlèva d'unas convencions ortograficas francesas : « o » pel son [u], (souleou) « gn » per [ɲ], « o » per las vocalas finalas atònas provenent de l'a latin prononciadas [ɔ]. Bellot e Decard nòtan tanben los « -t » dels participis passats, los preterits « -e », remplaçan lo grafèma « ll » pel medieval « lh » ; se lo marselhés restablís tanben los « ch » finals, lo sextian va mai luènh en restaurant la terminason « -m » de la primièra persona del plural, los « -mentís » dels advèrbis, los « -r » finals necessaris per explicar la formacion de las derivats. Decart diferéncia la conjugason de la segonda persona del plural de la de la segonda persona del singular en la notant « az ». Étienne Garcin consèrva el lo « t » latin de la tresena persona del plural. Aqueles autors an concentrat lor reflexion sus l'aspècte consonantic del provençal e an contunhat d'utilizar un sistèma vocalic inspirat pel francés.

Grafia de Simon-Jude Honnorat

Las òbras de Simon-Jude Honnorat serviràn de basa a l'elaboracion de la grafia classica.

Simon-Jude Honnorat demòra pròche de la grafia dels trouvères marselheses mas se'n destaca en restaurant lo grafèma « -a » per las vocalas eissidas de l'a latin pòst-tonic e en emplegant lo digramme « ge » per notar lo son [d͡ʒ] davant las letras « a », « o » e « u » sens cambiar lo radical (mangear « manjar » qu'indica se prononciar mandjà) dins una demarcha similara al « gi » italian (mangiare [man.ˈd͡ʒa.re]) e al « ge » francés pel son [ʒ] (« manjam » [mɑ̃.ʒɔ̃]).

Damase Arbaud restablit el lo « -tz » de la segonda persona del plural (pasmens reduch a [s] o quitament per endrech totalament amuï) e lo « -m » de la primièra persona del plural.

Nòrma mistralenca

Joseph Roumanille es lo conceptor de la nòrma mistralenca.

La nòrma mistralenca, o « nòrma modèrna », es estada mesa al ponch per Joseph Roumanille pendent las annadas 1850 amb la tòca de limitar las distorsions entre oral e escrich. Dins aquela tòca, los marcadors gramaticals tal coma los « -r » infinitius (mantenguts dins un primièr temps amb un tiret) los « -s » plurals e los « -t » dels participis passats son suprimits dins los dialèctes ont son pas mai prononciats. Aquela nòrma es pas pasmens pas fonetica puèi que de nombrosas consonantas mudas contunhan d'èsser notadas perque permeton de distinguir d'omofòns , per lagui d'etimologia, a causa de las derivacions o perque s'ausisson en ligason.

En establissent de règlas ortograficas precisas, aquela nòrma admet de las variacions dialectalas ; atal cap de forma de mot es pas arbitràriament privilegiada ni nauta al reng d'estandard. Utiliza los grafèmas « gn » per retranscriure lo son [ɲ] e, en defòra dels diftongs e dels triphtongues ont l'usatge medieval d'escriure « u » es estat conservat, retranscrich per « o » lo son [u] — e mai se existís una subtilitat en conjugason — ; lo grafèma « lh » existís mas « h » e « i » o remplaçan en provençal. La grafia mistralenca a inventat los grafèmas « òu » [ɔw] e « óu » [ow] (mas tanben [u] tonic). A egalament amorsat una debuta de transdialectalisme en retranscrivent per un sol grafèma de las realizacions diferentas entre los dialèctes maritims e rodanencs. Malgrat que se prement las competéncias dels locutors alfabetizats en francés, es pas pasmens pas un calc de l'ortografia del francés. S'assimila sovent la nòrma mistralenca a una transcripcion del rodanenc mas las òbras de Pierre Vouland an mostrat de nombrosas diferéncias morphophonologiques entre lo rodanenc parlat e lo provençal escrich.

Bèl primièr partisan del sistèma grafic de Honnorat, Mistral, jos la pression de Roumanille, acabèt per optar per l'escritura dicha « mistralenca » per tal de facilitar l'aprendissatge escrich del provençal als abitants del Miègjorn. L'adopcion de l'escritura de Roumanille s'es pas facha sens trucs, sens debats prealables o criticas agitadas. Es en partida a causa de las causidas ortograficas del Sant-Rémois que d'unes partisans de l'escritura classica decidiguèron de far secession del Felibritge per fondar la Societat d'estudis occitans ont desvoloparàn la nòrma classica.

Lo Felibritge emplega la nòrma mistralenca dempuèi sa fondacion en 1854 tot coma d'autres movements mai recents tal coma Parlaren aital coma una partida granda dels escrivans, cantaires, ensenhaires e institucions localas.

Dempuèi 2006, un Conselh de l'Escrich Mistralenc (Consèu de l'Escri Mistralen abreujat en « CEM »), organ intèrna de Felibritge, es estat creat a l'iniciativa del majoral Bernard Giély amb per mission de completar l'òbra lexicografica de Mistral.

Nòrma classica

La nòrma classica es estada codificada en 1935 per Louis Alibert dins son obratge Gramatica occitana segon los parlars lengadocians e s'inscriu dins la continuitat de las òbras del doctor Honnorat. S'apièja sus las reformas iniciadas a la fin del xix^e sègle pel majoral lemosin Joseph Roux, los regents lengadocians Antonin Perbosc e Prosper Estieu, lo trabalh de normalizacion de Pompeu Fabra pel catalan, tot en tenent compte de d'unas innovacions de la nòrma mistralenca dont se vòl la reforma. La nòrma classica es estada melhorada en seguida de la parucion en 1943 de la « Gramatica occitana » del majoral Joseph Salvat que remetiá parcialament en causa las causidas graficas d'Alibert (sustot los accents) ; las proposicions de Salvat seràn per l'essencial represas après guèrra per l'Institut d'estudis occitans (l'eretièr de la Societat d'estudis occitans) dins son libret « la reforma lingüistica occitana e l'ensenhament de la lenga d'òc ». A partir de las annadas 1950 e fins a la fin del xx^e sègle, la nòrma classica es estada adaptada per escriure los dialèctes provençals, nòrd-occitan, cisalpin e aranés.

Nòrma de l'Escòla de Pò

La nòrma de l'escòla de Pò es una grafia cisalpine elaborada per de poètas e dels lingüistas per representar las especificitats del vivaroalpenc de las Vals occitanas italianas. Lo grafèma « agut » nòta pas [ew] mas [ø] coma en francés, en lombard, en genovés e en piemontés, « ë » representa lo son [ə], « ç » lo son [θ] e « x » lo son [ð], los digrammes « dz », « sh » e « zh » valon respectivament [d͡z], [ʃ] e [ʒ], « ii » nòta una succession de semivocalas, l'accent circonflèx indica una vocala longa (ëncoû « encara »), la letra « n » es doblada per marcar una diferéncia entre una consonanta finala nasalizada (an « an ») e una consonanta finala apicala (ann « annada »). Los grafèmas « lh » e « nh » son mantenguts.

Grafias intermediàrias

La grafia classica de basa es una version simplificada de la grafia classica elaborada per un grop de trabalh que s'amassava al Centre cultural de Cucuron dins las annadas 1970. Prepausa d'abandonar « -tz » al profièch de « -s » en posicion finala levat per la conjugason de la segonda persona del plural, de notar confòrmament a la prononciacion « -ié » puslèu que « -iá » a l'imperfach e pels substantius femenins concernits, de simplificar l'escritura dels grops consonantics « tg » (viage e pas viatge « viatge »), « tj » (viajar en plaça de viatjar « carrejar, viatjar »), « tl » (espala al luòc espatla « espatla ») e « tm » (semana contra setmana « setmana ») que son realizats coma de consonantas simplas en provençal. Aquela grafia es pas plan emplegada en defòra de contribucions esporadicas dins lo mesadièr « Aquò d'Aquí » malgrat qu'un recuèlh de tèxtes siá estat publicat en 1982 dins aquela grafia tot coma un « Manuel practique de provençal contemporanèu ».

A la debuta de las annadas 1980, una grafia mesclant lo sistèma consonantic de la nòrma classica e lo sistèma vocalic de la nòrma mistralenca es estada prepausada pel professor Jean-Claude Bouvier. L'associacion « Dralhos Novos : per l'unitat grafico » utiliza aquela ortografia dempuèi 1999.

Estatut legal

Nom de carrièra en provençal maritim e en grafia mistralenca

Idem amb diftong : dóu

Dintra reconeissença e substitucion

Panèl de carrièra renovat a Mons, Var

L'usatge del provençal es viscut per una partida dels provençals coma un element de lor eretatge patrimonial ; gaudís d'un certan sosten de la populacion e de las collectivitats localas e benefícia dempuèi las annadas 1980 d'un reprim de visibilitat dins la vida publica per la publicitat, la senhalizacion rotièra, los edificis, los festenals e lo teatre, etc. Aquela reconeissença demòra pasmens simbolica e s'acompanha en general pas de mesuras qu'a per mira de desvolopar o revitalizar lo provençal.

La reculada de l'usatge del provençal es anciana. A cedit dempuèi de temps las foncions correntas de comunicacion al francés (diglossia limitada).

Lo provençal es reconegut « seriosament en dangièr » per l'Atlàs de las lengas en perilh editat per l'UNESCO . Las rasons de son declin son complèxas. Per la partida provençala qu'es estada restacada a França en 1483, s'acusa sovent l'accion centralizatritz dels reis de França qu'a escartat lo provençal dels actes juridics (progression del francés dins las flors socialas tre lo XV^e sègle, puèi l'Ordenança de Villers-Cotterêts del 10 d'agost de 1539 instituïssent lo francés coma la lenga dels documents administratius). Aquò es pas possible pel país niçard, lo Comtat Venaicin o Avinhon qu'èran pas francés alara. Al XIX^e sègle, l'escòla reiala, imperiala puèi republicana a pas jamai balhat al provençal un estatut especific dins l'ensenhament. Lo provençal es estat marginalizat dins los mèdias importants.

Dempuèi las annadas 2000, existís en Provença una associacion importanta — Collectiu Provença — per que lo provençal es « una lenga a despart d'entièra, pròcha mas distinta de l'occitan del Sud-oèst de França », sens pasmens regetar son apertenéncia a l'ensemble de las lengas d'òc. Aquel movement, ja present de per abans per exemple vuia l'Union Provençala, desira impausar l'usatge exclusiu de la nòrma mistralenca e confirmar la volontat de la populacion en fasent de provençal una lenga a despart d'entièra per tal de contrar la dinamica orquestrada pels classicistas lengadocians que tiba a se desvolopar pertot dins lo Miègjorn dempuèi de decennias sustot en Provença, ont se retròba mantun autor classic en dialècte provençal coma Robert Lafont.^{[non neutre]} A l'invèrs d'aquela associacion culturala tot tanben politicament marcada que sos opausants^{Interpretacion abusiva ?}, lo Felibrige — societat sabenta fondada per Frederic Mistral, Joseph Roumanille, Théodore Aubanel, Jean Brunet, Paul Giéra, Anselme Mathieu e Alphonse Tavan lo 21 de mai de 1854 — prepausa la definicion seguenta que foguèt adoptada pendent lo Conselh General de la Santo-Estello (Santa-Estelle) de Grassa en 1999 : « lo Felibritge reten coma sola terminologia per èsser emplegada e defenduda : la lenga d'òc dins la diversitat de sos parlars (auvernhat, gascon, lengadocian, Lemosin, provençal ».

En 2003, en seguida de l'accion de las unes e dels autres, lo Conselh regional de PACA a emés successivament dos vòts a la demanda d'elegits diferents :

• lo 17 d'octobre : « la lenga provençala e la lenga niçarda son las lengas regionalas de la Region Provença-Alps-Còsta d'Azur »
• lo 5 de decembre : « lo Conselh Regional de Provença-Alps-Còstas d'Asur afirma solennellement que la lenga occitana o lenga d'òc es la lenga regionala de la region Provença-Alps-Còstas d'Asur : lo provençal rodanenc, lo provençal maritim, lo niçard e l'alpin son las formas regionalas de la lenga occitana o lenga d'òc en Provença-Alps-Còstas d'Asur. »

En 2016, lo Conselh Regional de PACA emet una resolucion novèla dont lo preambul conten una frasa ambigüa, parlant a l'encòp de la lenga d'òc e de lengas : « Atal, sus l'ensemble del territòri regional se son desvolopadas de las lengas qu'an sauput veïcular fins a nosautres las tradicions e las especificitats culturalas de l'istòria de nòstra region e de sos divèrses territòris : lo provençal, lo gavot o lo niçard. Aquela pluralitat lingüistica es l'especificitat de nòstra region dins l'espaci de la lenga d'òc ».

A partir de setembre de 2023 de las anóncias en provençal seràn difusadas dins lo mètro marselhés.

Expressions e provèrbis

Aquí qualques expressions usualas (grafia mistralenca / grafia classica):

• Bono annado, bèn granado e bèn acoumpagnado / Bòna annada, ben granada e ben acompanhada. En francés : bona annada, fòrça prospèra, e fòrça acompanhada (de santat).
• Se fai pas lou civié avans d'avé la lèbre. / Se fai pas lo civier avans d'aver la lèbre. En francés, literalament : Se fa pas lo cibièr abans d'aver la lèbre. Siá l'equivalent del provèrbi francés : cal pas vendre la pèl de l'ors abans de l'aver tuat (Jean de La Fontaine, libre 5, faula 20 L'ors e los 2 companhs).
• Fa(i) de bèn a Bertrand te/ti lou tornarà en cagan / Fa(i) de ben a Bertrand, te/ti lo rendrà en cagant. En francés : fai de ben a qualqu'un, e t'envia passejar. Assemblatge de far, plan, a, Bertrand, el, te, lo, tornar, en e caguer. Segon "lo Parlar Marselhés", aquel provèrbi aviá pas res de vulgar a l'origina perque èra, abans de far tombar lo " r " : "Faï dè ben a Bertrand, té lou rendi en cargant" (= en aclapant).
• « Arle en França, Ais en Provença, Niça en barbariá. Aquel provèrbi tradutz la guèrra civila de l'Union d'Ais qu'opausèt los pròs-angevins (Arle, Marselha, Ròse, Antíbol, sustot) als pròs-napolitans (Ais, Tolon, Niça e la màger partida de Provença) e que se tradutz per l'acte de Dédition de Niça a Savòia e l'amputacion al Comtat de Provença dels ancians territòris feudals de Niça e de son futur arrièr país.

Mots franceses d'origina occitana dont provençala

De nombroses mots d'origina provençala an migrat cap al francés. Es sovent dificil de saber precisament quals son aqueles tèrmes perque los filològs e lors diccionaris etimologics emplegan sovent lo tèrme de provençal, en li balhant lo sens de lenga d'òc, per qualificar l'origina d'un mot. Lo contacte intens entre lo provençal e lo francés (espandit en Provença entre 1880 e 1950) a produch un francés particular a Provença, plan celèbra (film de Pagnol per exemple) e de còps estereotipat, de sa prononciacion (l'accent provençal e marselhés) a son vocabulari, sa gramatica e sas modalitats d'interaccions

Qualques exemples :

• passejada e balada : passejador / passegèt (mot present dins d'autres dialèctes occitans ; dança)
• s'esclaffer : esclafa / esclafar (esclatar)
• mascòta : mascoto / mascòta (sortilègi)
• qu'ès acò (mot present dins d'autres dialèctes occitans ; a l'ortografia ondejanta per desconeissença de son origina : per exemple, kézaco) : Qué ès acò ? / Qué ès aquò ? (Qué es ?)

L'arquitectura :

• mas : mas / mas (barra)
• bastida : bastido / bastida (espleitacion agricòla borgesa)

La geografia :

• cima : cimo / cima (dont l'equivalent catalan : cim ; correspond a la francesa "cima")

Lo domeni maritim :

• cala : calo / calèt (calanca)
• daurada : daurado / daurada, literalament, la "daurada" (mot present dins d'autres dialèctes occitans)
• supion : supioun / sepion/supion (mot present dins d'autres dialèctes occitans ; pichona sépia)

La noiridura e las ustensilhas de cosina :

• anchoiade : anchouiado / anchoiada
• bouillabaisse :bouiabaisso / bolhabaissa
• mesclun : mesclun / mesclum (segon lo vèrb mesclar que significa mesclar)
• ensalada : salado / salada, "salada" (mot present dins d'autres dialèctes occitans)
• tapenade : tapenado / tapenada, de tapeno / tapena, significant "tapera".
• tian (tarrissa qu'a balhat son nom al plat de legums passats al forn) : tian

Dintrada prouvençau dins lo tresaur del Felibritge

Dintrada oucitan dins lo tresaur del Felibritge

La fauna e la flòra mediterranèa :

• abelha : abiho / abelha (mot occitan general)
• garriga : garrigo / garriga plantacion de casse kermès (mot present dins d'autres dialèctes occitans ; apelat garric en provençal)

Los sentiments :

• amor : amor / amor, de l'ancian occitan Amor (prononciat "amor") - los equivalents dels mots de -aur en occitan (calor, flor, etc.) correspondon als mots franceses en -eur (calor, flor) e lo mot "amor" auriá degut balhar "ameur" en francés.

Los senses de provençal, lenga d'òc e d'occitan

Lo sens del mot provençal es contingent al periòde istoric dins la quala es emplegat. Segon lo contèxt o l'epòca, significa lenga d'òc o l'idiòma parlat en Provença. Atal, dins lo primièr cas l'auvernhat o lo lemosin son de provençal mas pas dins lo segond.

Lo tèrme proensales es utilizat al XIII^e sègle pels escrivans italians designant la lenga parlada dins la mitat sud de França, fasent referéncia a las provinciæ romana de l'Empèri roman que designava la Gàllia meridionala. Frederic Mistral dich d'autre biais que "la lengo prouvençalo, la lenga provençala, la lenga del miègjorn de França e de Catalonha, nommada tanben lengo d'O, lenga d'òc.". D'autras apellacions son emplegadas puèi, lo lemosin pels catalans, la lenga d'òc per Dante, lo catalan pels saberuts del XVII^e sègle, o aquela plan pauc usitada de mondin inventada a Tolosa.

Al XIX^e sègle los romanistas en seguida de Raynouard e fins a Anglade, reprenon lo tèrme provençal per generalizacion per, a l'encòp designar l'occitan dels trobadors coma « ancian provençal », e l'occitan modèrn dins son ensemble. Mas aquel tèrme introdusiá una ambigüitat amb lo parlar de Provença, l'occitan troubadouresque essent pas aparegut en Provença, e avent mai d'analogias amb lo lengadocian o lo lemosin.

Lo provençal es aitant considerat per Frederic Mistral tanben plan coma una lenga a despart d'entièra (coma ne testimònia son tèxt "la lengo prouvençalo" dins l'Armana prouvençau de 1856) que coma un dialècte de la lenga d'òc (apelat tanben provençal) dins son diccionari Lou Tresor dóu Felibrige, coma ne testimònia sos escriches dins « la lengo prouvençalo o lengo d'O », « Lou parlèt dóu Rose, emé lou parlèt marsihés, formon çò qu'apelan poguda particulieramen la lengo prouvençalo. » (Lo parlar de Ròse, amb lo parlar marselhés, forman çò que se crida mai particularament la lenga provençala) o encara « la lengo prouvençalo se parlo encaro en Franço dins mai de venguèt despartamen: ès que, se parlo pas pertout la memo causo » (La lenga provençala se parla encara en França dins mai de vint departaments: se parle pas pertot de la meteissa faiçon). Çò qu'es pas sens crear d'ambigüitat entre los tèrmes de lenga e de dialècte. Pasmens, l'autor s'acòrda generalament a dire dins l'ensemble de sos obratges qu'existís una lenga provençala o lenga d'òc (amassa del Miègjorn de França) e qu'es parlada dempuèi de sègles per sos dialèctes. Mòstra donc l'importància de preservar las distincions dialectalas. Es d'un autre costat aquela fòrta atenuacion de las distincions dialectalas dins la grafia classica d'Alibert qu'opausa sos partisans als de la grafia mistralenca que presèrva mai las varietats dialectalas de la lenga d'òc.

Lo mot provençal servís tanben, particularament fins al mièg del XX^e sègle, a designar l'ensemble de la lenga d'òc. Es sustot lo cas en çò de Frederic Mistral e dins los diccionaris de Honnorat, Diccionari provençal-francés o diccionari de la lenga d'òc e de Mistral, Lo Tresaur del Felibritge, diccionari provençal francés potonant los divèrses dialèctes de la lenga d'òc modèrna o los obratges de referéncia de Ronjat, Ensag de sintaxi dels parlars provençals modèrns e Gramatica istorica dels parlars provençals modèrns. Lo mot demòra utilizat dins lo mièg romanista per designar l'ensemble de l'occitan. Aquela sinonimia es egalament afirmada per Emmanuel Lo Roy Ladurie.

Quand Frederic Mistral publica Lou Tresor dóu Felibrige, diccionari de la lenga d'òc modèrna en dos volums, compren lo tèrme provençal coma una accepcion del tèrme lenga d'òc ; en sostítol del diccionari, precisa : Diccionari provençal-francés, potonant los divèrses dialèctes de la lenga d'òc modèrna, siá, coma es mencionat dins la nòta 1, totes los mots usitats dins lo Miègjorn de França. I escriu qu'óucitan (que tradutz per occitain o occitan) es sinonim de « lengadocian » o de « meridional » e renvia a « lenga d'òc ».
Lo mot occitan es basat sul d'Occitània e Mistral ditz qu'aquel darrièr remandament a un "nom pel qual los letrats designan de còps lo Miègjorn de França e en particular Lengadòc". Tot parièr, precisa "lo mot Occitania o Patria Linguæ Occitanæ es la traduccion usitada dins los actes latins del XIII^e sègle e XIV^e sègle per designar la província de Lengadòc.".

Actualament, l'usatge en çò dels lingüistas es d'utilizar lo mot provençal especificament per la varianta parlada en Provença e la formula lenga d'òc o occitan per parlar del lengadocian o de la lenga dins son ensemble.

Nòtas e referéncias

Referéncias

• Joseph Anglade, Gramatica de l'ancian provençal o anciana lenga d'òc : fonetica e morfologia, París, C. Klincksieck, 1921 (lira en linha)

• Frederic Mistral, Lou Tresor dóu Felibrige o diccionari provençal-francés potonant los divèrses dialèctes de la lenga d'òc modèrna, Ais de Provença, Remondet-Aubin, 1878-1886 (lira en linha)

• Simon-Jude Honnorat, Diccionari Provençal-Français o diccionari de la lenga d'òc anciana e modèrna, panatòri. 2 (E-O), Digne, Repaus editor, 1846-1847 (lira en linha)

• Antoine Léandre Sardou e Jean-Baptiste Calvino, Gramatica de l'idiòma niçard, Niça, Librariá Visconti, 1882 (lira en linha)

• Josiane Ubaud, « Violéncias de lenga, violéncias fachas a la lenga...o las pietadosas batalhas de nòrmas e de grafias... », 2013 (consultat lo 30 de julhet de 2021)

• Autras referéncias

Veire tanben

Bibliografia

 : document utilizat coma font per la redaccion d'aquel article.

• Philippe Blanchet, Lo provençal : ensag de descripcion sociolingüistica e diferenciala, Institut de Lingüistica de Lovaina, Lovaina, Peeters, 1992 (lira en linha).
• Bernard Giély, Gramatica del vèrb provençal, Prouvènço d'aro, 1995.
• Simon-Jude Honnorat, Diccionari Provençal-Français o diccionari de la lenga d'òc anciana e modèrna, panatòri. 1 (A-D), Digne, Repaus editor, 1846-1847 (lira en linha).
• Simon-Jude Honnorat, Diccionari Provençal-Français o diccionari de la lenga d'òc anciana e modèrna, panatòri. 3 (P-Z), Digne, Repaus editor, 1846-1847 (lira en linha).
• Jules Ronjat, Gramatica istorique (sic) dels parlars provençals modèrns, Montpelhièr, Societat de las lengas romanicas, 1930-1941 (lira en linha).
• Joseph Anglade, Gramatica de l'ancian provençal o anciana lenga d'òc : fonetica e morfologia, París, C. Klincksieck, 1921 (lira en linha).
• Frederic Mistral, Lou Tresor dóu Felibrige o diccionari provençal-francés potonant los divèrses dialèctes de la lenga d'òc modèrna, Ais de Provença, Remondet-Aubin, 1878-1886 (lira en linha).
• Simon-Jude Honnorat, Diccionari Provençal-Français o diccionari de la lenga d'òc anciana e modèrna, panatòri. 2 (E-O), Digne, Repaus editor, 1846-1847 (lira en linha).
• Antoine Léandre Sardou e Jean-Baptiste Calvino, Gramatica de l'idiòma niçard, Niça, Librariá Visconti, 1882 (lira en linha).
• Philippe Blanchet, Ficha de presentacion del provençal pel sit Lengas e Gramaticas del Mond dins l'Espaci Francofòn.
• Josiane Ubaud, « Violéncias de lenga, violéncias fachas a la lenga...o las pietadosas batalhas de nòrmas e de grafias... », 2013 (consultat lo 30 de julhet de 2021).

Articles connèxes

• Occitània
• Lingüistica
  • Lista de lengas
    • Lengas per familha
      • Lengas indoeuropèas
        • Lengas italicas
          • Lengas latino-falisques
            • Latin
              • Lengas romanicas
                • Lengas occitano-romanicas
                  • Occitan
                    • Occitan mejan
    • Lengas per zòna geografica
      • Lengas en Euròpa
        • Lengas regionalas o minoritàrias en França

Ligams extèrns

• Notícias d'autoritat :

  • BnF (donadas)
  • GND
  • Japon
  • Israèl
  • Glottocode
• Notícia dins un diccionari o una enciclopèdia generalista :

  • Estòr norske leksikon
• Cèl d'òc : lo Centre Internacional de l'Escrich en Lenga d'òc (Cèl d'òc) a numerizat en collaboracion amb l'Universitat de Provença de nombrosas òbras literàrias e periodicas en provençal.
• (en) Ficha lenga del provençal[prov1235]dins la basa de donadas lingüistica Glottolog.
• (en) Ficha lenga del provençal[8629]dins la basa de donadas lingüistica Endangered Languages Project (ELP).

• (en) Ficha lenga del provençal[51-AAA-gc]dins la basa de donadas lingüistica Linguasphere.