Auvèrnhe-Ròse-Alps

Auvèrnhe-Ròse-Alps
Logo del conselh regional.
Blason	Drapeau
Administracion
País	França
Prefectura	Lion
Departaments e collectivitats territorialas	Ain (01) Alièr (03) Ardecha (07) Cantal (15) Droma (26) Isèra (38) Léger (42) Léger Naut (43) Puèi de Doma (63) Ròse (69) Metropòli de Lion (69) Savòia (73) Savòia Nauta (74)
Arrondiments	39
Cantons	242
Comunas	4 029
Conselh regional	Conselh regional d'Auvèrnhe-Ròse-Alps
President del conselh regional Mandat	Laurent Wauquiez (LR) 2021-2028
Prefècte	Fabienne Buccio
Còdi INSEE	84
Còdi ISO 3166-2	FR-ARA
Demografia
Gentilici	Auvernhats Ròse-alpencs Aurhalpin[réf. necessari] (non oficial)
Populacion	8 114 361 ab. (2021)
Densitat	116 ab./km2
Reng (populacion)	2e sus 18
Lengas regionalas	francoprovençal o arpitan (lionés, forézien, bressan, savoiard, dalfinés, jurassenc), occitan (auvernhat, lengadocian, vivaroalpenc), lenga d'oil
Geografia
Coordinadas	45° 42′ 00″ nòrd, 4° 48′ 00″ es
Superficia	69 711 km2
Reng	4e sus 18
Localizacion
Ligams
Sit web	auvergnerhonealpes.fr

Auvèrnhe-Ròse-Alps es una region administrativa francesa situada dins lo quart sud-èst de la França metropolitana. Es creada per la reforma territoriala de 2015 ne data del 1^er genièr de 2016, en seguida de las eleccions regionalas de las 6 e 13 de decembre de 2015. Regropant las ancianas regions Auvèrnhe e Ròse-Aups, se compausa de 12 departaments e d'una metropòli a estatut de collectivitat territoriala, sa superficia es de 69 711 km² e sa populacion s'auçava a 8 114 361 abitants en 2021 ; son capluòc es Lion.

Aquela region novèla regropa d'espacis plan diferents los unes dels autres, tant sul plan geografic (relèu, climat), que sociologic, economic o quitament cultural (lengas regionalas, tradicions popularas), coma tal èra ja lo cas per la Ròse-Aups aital coma, dins una mendre mesura, per la region Auvèrnhe constituïssent una region mai omogenèa. Se las ancianas regions Ròse-Aups e Auvèrnhe benefícian caduna d'una coeréncia ligada als aisses de comunicacion e a l'atraccion de lor metropòli respectiva, l'ensemble novèl apareis eterogenèu e suscita una viva oposicion de d'unes elegits locals aital coma d'una partida de la populacion pendent sa creacion.

Toponimia, logotype e simbòls

Lo nom « Auvèrnhe-Ròse-Alps » es format en juxtapausant per òrdre alfabetic los noms de las doas ancianas regions. Aquela procedura permetiá d'esperar qu'un nom novèl siá balhat per decret en Conselh d'Estat, sus proposicion del conselh regional de la region fusionada.

Segon mantuna consulta facha en linha per Lion Capitala, lo nom « Ròse-Aups-Auvèrnhe » arribava en cap dels vòtes dels internautas, davant « Alps-Auvèrnhe » e « AURA », acronim del futur nom causit, Auvèrnhe-Ròse-Alps, prepausat per Jean-Jack Queyranne, darrièr president (2004-2015) del conselh regional de Ròse-Aups.

Los liceans, en febrièr de 2016, puèi l'entièreté dels abitants de la region, en març, son consultats per tal de causir, per son sit web, lo nom de la futura region. Après un reequilibratge dels vòtes al prorata del nombre d'abitants (Ròse-Aups essent cinc còps mai poblada qu'Auvèrnhe), lo nom « Ròse-Aups-Auvèrnhe » arriba totjorn en cap davant « Auvèrnhe-Ròse-Alps » e l'acronim « AURA ».

En despièch d'aquel resultat, lo president del novèl conselh regional Laurent Wauquiez e son equipa decidisson de retenir l'apellacion Auvèrnhe-Ròse-Alps, qu'es prepausada al vòte de l'amassada regionala e adoptada a l'unanimitat lo 23 de junh de 2016 ; es oficializada lo 28 de setembre de 2016 per un decret paregut al Journal oficial.

La region a considerat, en 2017-2018, se dotar d'armas oficialas reprenent las d'Auvèrnhe , de Savòia, de Lionés e de Daufinat en reprenent lo trabalh del doctorant en istòria Matthieu Casali e en o declinant en bandièra. Son blasonnement es escartairat, al primièr d'aur al gonfanon de golas bordat de sinople (Auvèrnhe), al segond de golas a la crotz d'argent (Savòia), al tresen de golas al leon d'argent (Lionés), al quatren d'aur al dalfin d'azur, crêté, barbé, loré, peautré e oreillé de golas (Daufinat). Una bandièra reprenent las armas es en usatge dempuèi.

• 
  Logo provisòri utilizat fins en setembre de 2016.
• 
  Logo utilizat de setembre de 2016 a la fin de 2020.
• 
  Logo utilizat dempuèi la debuta de 2021.
• 
  Armas aparegudas en 2017.
• 
  Primièra bandièra, aparegut al meteis temps que lo blason.
• 
  Bandièra en usatge dempuèi 2018.

En francoprovençal e en occitan, dos de las tres lengas regionalas istoricament parladas dins la region, lo nom se diguèt :

• arpitan (francoprovençal) : Ôvèrgne-Rôno-Arpes [o.ˌvɛr.ɲə.rɔn.ˈar.pə] ;
• occitan : Auvèrnha-Ròse-Aups [ɔwˈver.ɲə.rɔz(e).ɔwp].

Geografia

Situacion

Subdivision departamentala de la region Auvèrnhe-Ròse-Alps (la sigla ML designa la metropòli de Lion).

L'Auvèrnhe-Ròse-Alps es situada dins lo quart sud-èst de França e cobrís una superficia de 69 711 km². Es limitròfa de cinc autras regions administrativas : la Borgonha-Franca Comtat al nòrd, lo Centre e Vau de Léger al nòrd-oèst, Novèla Aquitània a l'oèst, la region Occitània al sud-oèst e la region Provença-Alps-Còsta d'Azur al sud-èst. Es egalament limitròfa de dos païses estrangièrs : Itàlia, a l'èst, aital coma Soïssa, al nòrd-èst. Aquela region se presenta coma un ensemble eterogenèu tanben plan sul plan geografic que suls plans socioeconomics o culturals. Pendent sa creacion, la reünion d'Auvèrnhe amb las regions alpinas e rodanencas es apareguda coma una innovacion istorica.

Extremitats regionalas :

• Nòrd : Castèl-sus-Alièr, Alièr (46° 48′ 15″ N, 2° 57′ 35″ E)
• Èst : Bonneval-sus-Arc, Savòia (45° 24′ 12″ N, 7° 11′ 08″ E)
• Sud : Ferrassières, Droma (44° 06′ 56″ N, 5° 29′ 40″ E)
• Oèst : Siran, Cantal (44° 58′ 36″ N, 2° 03′ 46″ E)

Geologia

Lo sossòl de la region compta de nombroses bacins olhièrs franceses ancianament esplechats, per la màger part, pels Carbonièrs d'Auvèrnhe, de Léger e de Daufinat.

Topografia

La region s'espandís sul Massís central a l'oèst e sul massís dels Alps a l'èst. Entre los dos, se desplega la val de Ròse. Lo massís del Jura ocupa la mitat es de departament de l'Ain aital coma una partida pichona dels departaments d'Isèra , de Savòia e de Savòia Nauta.

Lo Massís central

Meandre de Queuille (Combrailles).

Los departaments d'Alièr , del Cantal, de Léger, de Léger Naut e del Puèi de Doma fan entièrament partida del Massís central, los departaments d'Ardecha e de Ròse ne fan tanben partida per una larja part.

Auvèrnhe se tròba al còr del massís e juxtapausa dels paisatges variats. Als horsts cristallins del sòcle primari qu'apareisson a sa periferia, s'opausan de las zònas volcanicas e de las planas o bacins d'esfondrament, parcialament comolats per de sediments.

Lo puèg de Sancy.

A l'èst de Clarmont d'Auvèrnhe, los blòcs cristallins son estats levats lo long de falhas e delimitan de pichons valats : la plana d'Ambert, susplombada pel massís del Livradois (Bois Negres, 1 215 m), e los monts de Forés (1 631 m a Pierre-sus-Nauta) que susplomban la plana del meteis nom. Aqueles hosts granitics son perlongats al nòrd per la Montanha borbonesa e los monts de la Magdalena. De nòrd-oèst al sud-oèst, las massas cristallinas consèrvan un anar de platèl. Lo Boscatge borbonés e los Combrailles son prigondament entalhadas per l'erosion fluviatila (clusas de Dordonha e de la Sioule). L'erosion glaciària intensa es a l'origina dels nombroses lacs d'Artensa podent rampelar la topografia escandinava. Al sud-oèst, la Castanheda ofrís un paisatge de sèrras e un climat adocit, als accents mediterranèus. Al sud, los monts de la Margeride (senhal de Randon, 1 551 m) se perlongan dins Losera.

Lo puèg Mary.

Los volcans d'Auvèrnhe son apareguts a l'èra terciària, pendent las dislocacions del sòcle primari, consecutivas a l'orogenèsi dels Alps. A l'oèst, suls relaissets de la Limagne, los monts Dòma alinhan 80 volcans. Totes los tips i son representats, e mai se los volcans de tip strombolien son los mai nombroses. Son de volcans recents e fòrça conservats ; son dominats pel puèg de Dòma (1 465 m). Son estats classats al patrimòni mondial de l'UNESCO en 2018. Al sud, se situan puèi los monts Dore que culminan al puèg de Sancy (1 885 mètres), punteja culminant del Massís central. Son de grands stratovolcans mai ancians que son estats desmembrats per l'erosion fluviatila e glaciària. Empresonan dels lacs d'originas divèrsas : lacs de cratèr coma lo lac Pavin, lacs de barratge volcanic coma lo lac d'Aydat o lo lac Chambon, o lacs morainiques coma lo lac de Guéry.

Lo puèg de Dòma.

Mai al sud, s'encadenan primièr lo platèl basaltic del Cézallier, podent evocar los paisatges escoceses, puèi lo poderós amassa volcanic del Cantal. Amb sos 70 km de diamètre, fasent d'el lo mai larg volcan d'Euròpa. Ont irràdian, a partir del puèg Mary (1 783 m) e del Plomb del Cantal (1 855 m), de las vals en nauc (Cèra, Maronne, Rhue, Alagnon). Aquestas separan de vastes platèls basaltics, als sòls fertils : los planèzes. La mai granda es la planèze de Sant-Flour. Aquel ensemble benefícia de la proteccion del pargue dels volcans d'Auvèrnhe. Al sud de la Truyère, Aubrac consèrva un anar de platèl ont terrens granitics e volcanics se mesclan.

Al sud-èst, Velai es estat burinat per l'erosion, lo massís del Devès es un rajòl de lavas sens cratèr e, mai a l'èst, subsistisson pas que los sucs phonolitiques del massís del Mézenc : mont Garbièr-de-Jonc (1 551 m), mont Mézenc (1 753 mètres), perlongats al nòrd pel massís del Meygal.

A l'èst, se succedisson, del nòrd al sud, los monts de Beaujolais (mont Sant-Rigaud, 1 009 m), los monts de Lionés (crêt Malherbe, 946 m), lo massís del Pilat (crêt de la Perditz, 1 432 mètres), las Botèiras e las Cevenas vivaroises (sarra de la Crotz de Bauzon, 1 544 m). Mai a l'èst encara, lo platèl volcanic del Coiron marca lo limit del Massís central.

Los terrens sedimentaris forman lo tresen ensemble del relèu auvernhat. Lo tèrme de « Limagne » designa las zònas d'una plan granda fertilitat del Terciari que s'opausan a las montanhas. Dos grands aisses, de direccion sud-nòrd, apareisson amb evidéncia : lo de Léger que drena la plana de Forés e lo d'Alièr que drena las pichonas Limagnes de Briude e d'Issoire al sud, la Granda Limagne de Clarmont e, al nòrd, la Limagne borbonesa mai sablosa. Enfin la Sologne borbonesa, vasta region de basses platèls, es regada per de nombroses rius.

La val de Ròse

Ròse entamena son cors dins la region a la frontièra franco-soïssa, al nivèl de la comuna de Valserhône. La debuta de son cors marca lo limit entre lo massís del Jura e lo massís dels Alps. La val de Ròse ven una vertadièra entitat geografica amb la region naturala de l'Isle-Crémieu . Aquel platèl calcari de forma triangulara d'una altitud mejana de 325 mètres es la darrièra extremitat del massís del Jura. Ròse travèrsa puèi la plana de Lion puèi, en seguissent son cors cap al sud, travèrsa e delimita los Balmes vienesas, lo Naut-Vivarés a l'oèst, las Tèrras frejas, lo Valentinois, la Valdaine e Tricastin a l'èst mentre qu'a l'oèst se desplega lo Bas-Vivarés. Tot lo long d'aquel trajècte los monts de Vivarés e las Cevenas dominan lo fluvi a l'oèst mentre qu'a l'èst son successivament los monts del Chablais, de las Bòrnas, de la Chartrosa, de Vercòrs, del Diois e de las Baroniás. Lo fluvi dintra dins la region Provença-Alps-Còsta d'Azur e la region Occitània al sud de Sant Pau. La val travèrsa la metropòli de Lion e los departaments de Ròse, d'Isèra, de Léger, d'Ardecha e de Droma, aqueles dos darrièrs departaments avent lor frontièra comuna delimitada en totalitat per Ròse el meteis. Las Baroniás, lo Diois, la Valdaine, Tricastin e lo Bas-Vivarés son de territòris dont lo climat es de tip mediterranèu amb un taus d'ensoleillement podent despassar los 2 700 oras per an coma a Niom.

• 
  La val de Ròse.
• 
  Bois-los-Barronies en Droma Provençala.
• 
  Camp d'espic en Droma provençala.
• 
  Valon-Pont-d'Arc (Bas-Vivarés).

Los Alps

Los Alps vistas d'avion.

Los departaments de Droma, d'Isèra, de Savòia e de Savòia Nauta son parcialament situats dins los Alps del Nòrd, que se tròban en granda partida dins la region. Los Alps del Nòrd son elas meteissas un decopatge dels Alps occidentals, majoritàriament situadas en França.

De plan nombrós massises compausan aquel territòri. Se retròba sustot, del nòrd al sud, lo Chablais, las agulhas Rogs, la cadena de las Aravis, las Bauges, lo massís de la Chartrosa, la partida francesa del massís del Mont Blanc, lo massís de la Vanoise, lo massís de las Rossas Grandas, lo massís dels Escrinhs, Vercòrs e una partida del Dévoluy. Los massises coma la Chartrosa, Vercòrs o lo Chablais forman un ensemble nommat los Prealps, que marcan lo limit occidental de la cadena montanhosa.

Mai d'una centena de cimas travèrsan los Alps. La majoritat de las cimas alpinas de mai de 4 000 m situats en França se tròban dins los massises dels Escrinhs e del Mont Blanc, a començar pel mont Blanc el meteis (4 806 m), punteja culminant de l'Euròpa occidentala. S'i retròba d'autras cimas grandas coma las Drechas (4 000 m), lo dòma del Vespralh (4 304 m), las Grandas Jorasses (culminant a 4 208 m a la poncha Walker), l'agulha Verda (4 122 m) o la barra dels Escrinhs (4 101 m).

La region compta tanben de nombroses còls alpins celèbres sustot gràcias al Torn de França, tals lo Galibier (2 642 m) o l'Iseran (2 764 m), mai naut còl rotièr dels Alps e en consequéncia de país.

Climats

La region es bordada a l'Oèst, a l'Èst e al Nòrd-èst pel climat de montanha, al Nòrd-oèst pel climat oceanic, al centre pel climat semi-continental e al Sud pel climat mediterranèu.

Zonatge climatic de Joly e al. (2010).

• 1 : climats de montanha
• 2 : climat semi-continental e climat dels marges montanhòls
• 3 : climat oceanic degradat de las planas del Centre e del Nòrd
• 4 : climat oceanic alterat
• 6 : climat mediterranèu alterat
• 7 : climat del Bacin del Sud-oèst
• 8 : climat mediterranèu franc

Idrografia

Los principals corses d'aiga navigablas son la Saòna e Ròse que s'escorron globalament del nòrd (Jura e Alps) cap al sud e la mar Mediterranèa.

Léger e Alièr travèrsan l'oèst de la region ; s'escorron globalament del sud (Massís central) cap al nòrd puèi cap a l'ocean Atlantic.

Afluents e jos-afluents

N. B. : Sols los corses d'aiga despassant 40 km de longor son mencionats dins aquel tablèu.

de Ròse	de Léger	de Dordonha	de Garona
L'Arve O Fisar Las Usses La Valserine L'Ain La Bienne L'Oignin L'Albarine La Valouse Lo Suran La Saòna La Chalaronne La Veyle La Reyssouze lo Gier Isèra L'Arc L'Arly Lo Drac La Serviciala La Romancha La Bourne Lo Furon Lo Herbasse La Galaure Lo Guiers Droma L'Eygues Ardecha La Beaume Lo Chassezac l'Eyrieux	Lo Lignon de Velai L'Ansa L'Arzon Lo Furan Lo Lignon de Forés Lo Rhins Lo Sornin Alièr Lo Chapeauroux L'Ansa del Sud La Seuge La Desges La Senouire L'Alagnon La Couze Pavin La Morge La Daura Lo Sichon La Sioule Lo Sioulet La Besbre Char L'Aumance L'Uèlh La Marmanda	Lo Chavanon La Rhue La Santoire La Sumène Lo Mart L'Auze La Maronne La Cèra La Jordanne L'Authre	Òlt La Truyère Lo Bès Lo Goul

Formacion de la region

De las províncias als departaments

Carta de la region amb sos departaments e la metropòli de Lion, mostrant las províncias qu'existissián sus son territòri al XVIII^e sègle.

• Auvèrnhe
• Daufinat
• Savòia (annexada a França en 1860)
• Lengadòc (Velai, Vivarés)
• Borbonés
• Governament de Lion (Lionés, Forés, Beaujolais)
• Generalitat de Borgonha (Bressa, Bugey, Dombes, Gex)
• Autras (dont Droma provençala)

En 1790, las diferentas divisions territorialas administrativas e religiosas del reialme de França son remplaçadas pels departaments.

• Auvèrnhe es partejada entre quatre departaments : lo Cantal, lo Puèi de Doma e, dins una mendre mesura, Alièr e Léger Naut. La partida restanta de Brivadés es associada a Velai per formar Léger Naut.
• Borbonés a balhat aproximativament lo departament d'Alièr.
• Bressa, lo Bugey, la Dombes, lo país de Gex e una partida del Franc-Lyonnais son amassats per formar lo departament de l'Ain .
• Daufinat es dividit en tres departaments : Droma, Alps Nauts e Isèra.
• Lionés, o mai precisament l'anciana Generalitat de Lion, ven primièr lo departament de Ròse-e-Léger. En 1793, lo departament es partejat en dos departaments de Léger, correspondent a la region de Forés, e de Ròse amassant Beaujolais, Lionés e la vila de Lion.
• Vivarés ven lo departament d'Ardecha .
• En 1860, lo ducat de Savòia es amassat a França e devesit en dos departaments de Savòia e Savòia Nauta.
• Lo 1^er genièr de 2015, Lion e 58 autras comunas son destacadas del departament de Ròse per formar la metropòli de Lion, unica metropòli a estatut de collectivitat territoriala de França.

Doas regions : Auvèrnhe e Ròse-Aups

Las regions economicas Clémentel en 1919.

Las prefecturas regionalas de l'Estat francés en 1941.

Lo 5 d'abril de 1919, sus la proposicion d'Étienne Clémentel, ministre del Comèrci e de l'Industria, lo governament instituís dels « gropaments economics regionals » o « regions economicas » fondats sul perimètre de las cambras de comèrci. La de Clarmont d'Auvèrnhe compren Alièr, lo Puèi de Doma e l'arrondiment de Briude dins Léger Naut. Lo Cantal depend de la region de Tolosa. La region de Lion compòrta los departaments de Ròse, de l'Ain, d'Ardecha, de Droma, la mitat sud de la Sòna e Léger, lo tèrç nòrd de Léger e lo tèrç nòrd d'Isèra. La region de Grenòble es compausada dels dos tèrces sud d'Isèra, de Savòia, de Savòia Nauta aital coma de departament d'Alps Maritimes.

En 1941, lo governament del manescal Pétain regropa los departaments en « regions » plaçadas jos l'autoritat d'un prefècte regional. Après mantuna modificacion, la region de Lion amassa los departaments de l'Ain, d'Ardecha, de Droma, d'Isèra, de Léger, de Ròse, de Savòia e de Savòia Nauta. La de Clarmont d'Auvèrnhe compren lo Cantal, Léger Naut, lo Puèi de Doma, aital coma la partida non ocupada d'Alièr.

En 1955, lo governament d'Edgar Faure crèa los « programas d'accion regionala ». L'arrestat ministerial del 28 de novembre de 1956 ven precisar la composicion de las regions concernidas, dont la d'Auvèrnhe amb sos quatre departaments, aital coma una region de Ròse e una autra dels Alps.

Enfin en 1960, lo governament Debré decidís la creacion de circonscripcions d'accion regionala, las regions Auvèrnhe e Ròse-Aups apareisson alara dins lor forma definitiva.

Prefiguracion de la region granda

1948 - Carta de las Igamies.

Entre 1948 e 1964, l'Estat instituïguèt los igamies. S'agissiá de circonscripcions a vocacion economica administradas per un representant de l'Estat. Correspondián a las regions militaras e permetián de coordinar l'accion dels prefèctes de departaments. L'igamie de Lion cobrissiá los meteisses departaments que l'Auvèrnhe-Ròse-Alps.

En decembre de 1961, un grop de trabalh d'expèrts nacionals de las politicas regionalas establiguèt una delimitacion regionala de la Comunautat economica europèa, essencialament dins una tòca d'estudis estatistics. En França, nòu « Grandas Regions socioeconomicas » foguèron definidas per l'INSEE . La region Massís Central regropava Auvèrnhe e Lemosin, mentre que la region Sud-èst regropava Borgonha e Ròse-Aups. Aquelas regions foguèron remplaçadas en 1967 per uèch ZEAT egalament represas per l'Union Europèa dins la categoria NUTS-1. La region Centre-es correspondiá egalament a l'ensemble Auvèrnhe-Ròse-Alps.

La proposicion de la comission Balladur

Estudi n^o 1 (15 regions). Auvèrnhe es amassada a Lemosin, Ròse-Aups demòra en l'estat.

Estudi n^o 2 (15 regions). Auvèrnhe e Ròse-Aups son amassadas.

En 2009, lo Comitat per la reforma de las collectivitats localas, dirigit per l'ancian Primièr ministre Édouard Balladur, prepausa de tornar lo nombre de regions francesas de 22 a 15. Lo rapòrt fach doas proposicions. La primièra prepausa de daissar la region Ròse-Aups en l'estat mas d'unir Auvèrnhe amb Lemosin. La segonda prepausa d'amassar Auvèrnhe e Ròse-Aups. Lo president de la Region Ròse-Aups Jean-Jack Queyranne objècta mentre que « Ròse-Aups a pas de miradas expansionistas » e que considèra pas una fusion entre Auvèrnhe e Ròse-Aups perque « Una fusion correspondriá pas ni a la realitat ni a l'eficacitat economica ». Ne profiècha per rampelar que « Ròse-Aups èra ja una region de talha europèa, qu'èra mai poblada que dètz Estats de l'Union Europèa » e « que vesiá pas l'interès de s'espandir ». Son omològ auvernhat René Souchon es tot tanben opausat e afirma : « Aquela idèa es estupida perque Auvèrnhe a una fòrta identitat istorica, geografica, economica e la suprimir resòlv pas res e pòrta pas mai d'eficacitat ».

Una reforma mal aculhida

Lo 2 de junh de 2014, dins l'encastre de l'Acte III de la descentralizacion, lo president François Hollande anóncia lo passatge de 22 a 14 regions metropolitanas. Totes los estudis prepausadas dins l'encastre del projècte considèran d'amassar Ròse-Aups e Auvèrnhe.

La proposicion es mal aculhida en Auvèrnhe. Un sondatge LH2-SPQR mòstra mentre que 79 % dels auvernhats exprimisson un estacament fòrt a lor region, que 50 % son desfavorablas al regropament de lor region amb una autra e que 77 % an paur de veire lor region desaparéisser.

Part del PIB per regions en 2015

• Auvèrnhe, 34 Mrd € (14,5 %)
• Ròse-Aups, 200 Mrd € (85,5 %)

Maxime Maury, director regional de la Banca de França per Auvèrnhe soslinha que lo pes economic d'Auvèrnhe se situa entre 14 e 17 % del pes de Ròse-Aups e afirma « qu'es dificil de parlar d'una fusion mas puslèu d'una absorcion ». Daniel Dugléry, lo president del grop d'oposicion al Conselh regional, esita pas a ajustar : « Nòstra region es pas en estat de marcha. Ròse-Aups nos chaparà ».

Vincent Descoeur, lo president del Conselh general del Cantal, fustiga lo projècte de fusion. Segon el , s'agís « de scenari pièger pel departament del Cantal. Un scenari qu'ignòra lo Massís central e sustot que consacra l'alunhament dels centres de decision ». René Souchon, lo president del Conselh regional d'Auvèrnhe, emet la crenhença que, dins lo cas ont n'auriá la possibilitat, lo Cantal rejonga la region de Tolosa e provòca atal l'esclatament d'Auvèrnhe.

Aqueste prepausa alara una region regropant un desenat de departaments del Massís Central. Las negociacions entre regions se perseguissent, prepausa dins un segond temps lo regropament de las regions Centre, Auvèrnhe e Lemosin.

A l'invèrs, lo deputat-cònsol màger del Puèg Laurent Wauquiez pronóncia un vejaire favorable. Per el, Léger Naut a una carta a jogar dins aquela reforma mentre qu'una region granda al còr de França o convenç pas.

Dins la region Ròse-Aups, la proposicion governamentala suscita mens d'oposicion. Per rassegurar sos vesins, Jean-Jack Queyranne afirma « qu'a pas jamai agut de velleïtats d'annexion e ausís pas exercir una centralizacion de las decisions dempuèi Lion ».

Resignacion e desillusion

Malgrat aquelas oposicions, lo governament de Manuel Valls demòra fèrm. Las doas regions devon obtemperar e una negociacion es iniciada. Al tèrme d'aquesta, es decidit que las amassadas plenièras del conselh regional se faràn a Lion e que las comissions permanentas se faràn a Clarmont d'Auvèrnhe. L'administracion dels quatre departaments auvernhats demorarà sul territòri d'Auvèrnhe per gerir la proximitat.

D'autra part, los dos presidents de region an decidit de manten de doas direccions de la futura grand region (las tecnologias novèlas del numeric al servici de l'amainatjament e del desvolopament dels territòris rurals e de montanha, aital coma l'agricultura e lo bòsc) a l'Ostalariá de region de Clarmont d'Auvèrnhe.

René Souchon a egalament emés lo vòt qu'aquela desconcentracion regionala s'acompanha del manten d'almens una administracion de l'Estat a competéncia territoriala Auvèrnhe-Ròse-Alps^[pas clar] a Clarmont d'Auvèrnhe, coma la de l'agricultura e del desvolopament rural.

L'8 d'abril de 2016, Valéry Giscard d'Estaing exprimís son desacòrd amb la creacion de la region novèla. Segon son analisi « una region coma Auvèrnhe podiá aver un poder e pesar sus las decisions ; dins una region granda poirà pas pesar. Totas las administracions de concepcion van partir per Lion e Auvèrnhe a fòrça a i pèrdre ».

Politic

Las eleccions de las 6 e 13 de decembre de 2015 son estats ganhats pel cònsol màger del Puèi de Velai e ancian ministre, Laurent Wauquiez (LR). Aqueste es estat reelegit pendent las eleccions regionalas del 27 de junh de 2021.

La Region signa en 2019 una carta amb mantun partenari per portar la metanizacion a 12% de la produccion energetica en 2030, en se prement de las ressorsas tant agricòlas qu'urbanas, sustot en subvencionant d'installacions.

Economia

Auvèrnhe-Ròse-Alps es la segonda region economica francesa, darrièr l'Illa de França. Es l'8 ^e region economica europèa. Representa un pauc mai de 10% de la riquesa nacionala, un pauc mai de 10% dels emplecs, de las entrepresas, e son PIB es comparable al de Danemarc. Se distinguís en França per un fòrt emplec industrial, puèi qu'es primièra dins aquel domeni. Aquela industria s'estructura a l'entorn de la fabricacion de maquinas, de produches electronics, de textils, de produches quimics e agro-alimentaris.

Aisses de comunicacion e transpòrts

Linhas ferroviàrias

La region es traversada per la linha a granda velocitat Ròse-Aups. Lo trafic regional es organizat en una ret, TER Auvèrnhe-Ròse-Alps.

Linhas a granda velocitat

Tren ne gara de Lion-Partís-Dieu.

Lo TGV desservís de nombrosas vilas de la region, totas situadas dins la val de Ròse o dins los Alps, a despart la gara de Sant Estève-Châteaucreux. En 2017 lo temps de trajècte entre Lion e París davalava fins a 1 h 57 min e l'entre Lion e Marselha a 1 h 40 min. Los departaments auvernhats demòran a despart de la ret TGV e sofrisson d'un infrastructura ferroviària vielhida e pauc performanta. Lo temps de trajècte París - Clarmont d'Auvèrnhe es de mai o mens 3 h 40 min ; los trens desservissent aquela vila son pas mai en mesura d'èsser aculhits en gara de Lion.
Las ligasons TGV desservissent los departaments Ròse-Alpins son las seguentas :

• cap a la ret LGV Mediterranèa (dessèrt sustot Marselha e Montpelhièr) : Lion-Partís-Dieu, Valença TGV, Monteleimar (a tèrme benlèu compromesa per la futura gara d'Allan ) ;
• cap a París : Lion-Partís-Dieu, Valença TGV, Borg de Bressa, Bellegarde, Thonon-los-Banhs, Évian-los-Banhs, Monteleimar, Grenòble, Sant Estève, Anecí, Chamberí, Borg-Sant-Maurice, Cluses, Sent Gervasi-los-Banhs-La Faiet, Sant Joan de Maurienne e Modane, etc ;
• la ligason TGV París-Grenòble desservís la gara e aeropòrt internacional de Lyon-Saint-Exupéry ;

En mai, d'autras vias son en projècte o en construccion ;

• la ligason TGV París-Milan que desservís l'aeropòrt de Lion, Chamberí, Sant Joan de Maurienne e Modane
• una linha en construccion cap al nòrd-èst desservirà Dijon, Besançon, Estrasborg, Lion Partís-Dieu e Borg de Bressa.

Existís un projècte de linha TGV cap a Itàlia que deuriá desservir Turin. Aquesta partiriá de Lion Partís-Dieu fins a la Chamberí. Un projècte de linha LGV París Orleans Clarmont d'Auvèrnhe Lion es estat evocat mas sa realizacion es pas prevista a cort o a mejan tèrme.

Ret regionala

TER Auvèrnhe dins la gara de Vichèi.

La ret dels Trens exprèsses regionals d'Auvèrnhe-Ròse-Alps es lo fruch del regropament de doas ancianas rets a las caracteristicas plan diferentas : la ret TER Ròse-Aups e la ret TER Auvèrnhe. La ret ròse-alpenca èra l'un dels mai denses de França mentre que son omològ auvernhat comportava pas qu'ochanta garas e 1 037 km de vias (dont solament 106 km electrificadas). Los dos ancians rets son pas religadas l'un a l'autre que per doas vias segondàrias non electrificadas. L'ensemble atal format apareis coma pauc coerent.

• La linha ferroviària Lion - Sant Estève, es una de las linhas regionalas de província en França las mai frequentadas. La ligason Macon-Lion es egalament plan frequentada.
• Un projècte de RER batejat Ret exprèssa de l'aira urbana lionesa es, en 2022, supausat se desvelhar.
• La linha dicha de la Rega Alpina es una linha a fòrta frequentacion religant Valença-Vila, Valença TGV, Grenòble, Grenòble-Universitats-Gières, Chamberí, Ais-los-Banhs, Anecí e Genèva. La region Ròse-Aups a engatjat de 2007 a 2009 d'importantas òbras de modernizacion de l'ais ditz de Rega alpina sud entre Romans e Moirans (linha Valence - Moirans) aital coma Gières - Montmélian (linha Grenòble - Montmélian) amb remesa a dobla via de la seccion de linha Romans - Moirans. Las òbras d'electrificacion integrala concernisson Valença - Grenòble - Montmélian. A Valença TGV, una bretèla de racòrda dirèctament la linha classica a la linha TGV.
• Pendent las dimenjadas de las vacanças d'ivèrn, las garas de Borg-Sant-Maurice, Sant Joan-de-Maurienne e Modanne son demest las garas mai frequentadas d'Auvèrnhe-Ròse-Alps amb de TGV venent de París, Londres o Brussèlas.
• Dins la region genevesa, lo RER transfrontalièr Léman Express es estat completament mes en servici l'e
  religa gràcias a sas sièis linhas Évian-los-Banhs (L1), Anecí (L2), Sent Gervasi-los-Banhs (L3) Annemasse (L4), La Plana (L5), Bellegarde-sus-Valserine (L6) a Genèva e Coppet ;
• La ligason Lyon - Clermont compòrta de seccions non electrificadas e sofrís d'una desserte irregulara e lenta.
• La via religant Sant Estève al Puèi de Velai es una via unica e sinuosa non electrificada.
• La linha París - Clarmont d'Auvèrnhe es esplechada amb un material vetust. L'infrastructura es degradada e lo temps de trajècte entre las doas vila s'alonga al fil dels ans. En 2020 un plan de renovacion èra a l'estudi.
• Las autras linhas auvernhatas son menaçadas o ja abandonadas coma la linha Clarmont - Tula.

Linhas toristicas

Tram del Mont Blanc.

Enfin, la region dispausa de linhas ferroviàrias toristicas circulant al còr de polits paisatges :

• la linha dels Alps de la SNCF Grenòble – Clelles – Veynes - Dévoluy – Gap (amb correspondéncias a Veynes - Dévoluy per Sisteron, Ais de Provença e Marselha) ;
• la linha franco-soïssa SNCF (linha Sent Gervasi - Vallorcine) - TPC (Camin de fèrre Martigny–Châtelard) Sent Gervasi – Chamonix – Vallorcine – Martigny ;
• lo camin de fèrre de Vivarés, en Ardecha ;
• lo camin de fèrre de l'Emmuralha, al sud de Grenòble ;
• lo camin de fèrre del Montenvers, près de Chamonix, dins lo massís del Mont Blanc ;
• lo tram del Mont Blanc, a la Faiet près de Sent Gervasi-los-Banhs, dins lo massís del Mont Blanc ;
• lo Panoramic dels Dòmas, camin de fèrre a cremalh que permet l'accès a la cima del puèg de Dòma ;
• lo Torn del Cantal en tren ;
• la Gençana exprèssa, tren toristic de Riom-en-Montanhas e Lugarde-Marchastel, basat a Bòrt ;
• lo tren toristic del musèu de la mina de Negant-d'Alièr ;
• lo tren Agrivap dins la val de la Daura a l'entorn d'Ambert .

Ret rotièra

Autorotas

Ret autoroutier de la region Auvèrnhe-Ròse-Alps.

L'autorota A7 a Viena en direccion de Lion.

L'Auvèrnhe-Ròse-Alps es una region comprenent una ret autoroutier densa sustot entre los Alps e Lion, caireforc autoroutier dintra lo Nòrd, lo Sud e Itàlia. En exclusent Ardecha, totes los departaments son almens traversats per una via autoroutière (e mai se en Léger Naut el non i qu'una quinzena pichona de quilomètres de l'A75 a l'extrèm nord-oèst del departament).

L'una de las vias mai manlevadas es l'autorota A6 debutant e s'acabant a Lion. La via contunha al sud en direccion de la Mediterranèa en prenent lo nom d'A7 , seguís la val de Ròse. L'autorota A46 es una via de substitucion de l'autorota del Solelh a nautor de la capitala regionala. En mai, Lion pròva sa posicion de caireforc amb l'A40 que la connècta amb Genèva e l'A43 partissent en direccion de Turin en passant per Chamberí e lo tunèl del Frejús.

Clarmont d'Auvèrnhe es tanben un caireforc autoroutier estant qu'es religada a París e Orleans pel mejan de l'A71 , a Montpelhièr e Besièrs gràcias a l'A75 . L'autorota A89 religa la capitala auvernhata a Bordèu e la connècta a l'anciana region ròse-alpenca puèi que la via s'acaba a Lion per Thiers.

D'autras vilas concentran d'autorotas coma Grenòble amb l'A41 , l'A48 e l'A51 , Sant Estève amb l'A47 e l'A72 o Clarmont d'Auvèrnhe amb l'A711 , l'A712 , l'A75 e l'A71 .

Dins Alièr, l'autorota A79 constituís una partida de la Rota Centre-Euròpa Atlantic. Dobèrta en 2022, remplaça la rota nacionala 79, tristament escaissada la rota de la mòrt en consequéncia de sa perilhositat e de son nombre important d'accidents grèus.

Autras vias

La rota nacionala 88 en direccion del Puèg.

En mai de las autorotas, lo trafic rotièr de la region es concentrat a l'entorn de las vias nacionalas talas coma la rota nacionala 7 que passa en periferia de Moulins, Roana e Lion abans de seguir la val de Ròse fins a Valença ont constituís una rocada per aquela vila puèi se dirigís cap a Avinhon.

Dins d'unes departaments coma lo Cantal, Léger Naut o Ardecha, de las rotas nacionalas importantas (N88, N102, N122) completan lo maillage autoroutier e religan las vilas mejanas a las metropòlis regionalas.

D'unas rocadas de grandas vilas son classadas rotas nacionalas. Es lo cas a Lion, Sant Estève, Grenòble o Valença.

Trafic aerian

Lo principal aeropòrt de la region es lo de Lyon-Saint-Exupéry, 4^e aeropòrt francés e 54^e aeropòrt europèu en 2014. L'aeropòrt de Genèva (32^e aeropòrt europèu), malgrat qu'essent pas sul territòri de la region, desservís una partida granda d'aquesta.

Los aeropòrts de Clarmont d'Auvèrnhe-Auvèrnhe, Sant Estève-Léger, e d'Orlhac aculhisson un trafic fòrça mai feble, mentre que los aeropòrts de Grenòble e Chamberí son principalament utilizats l'ivèrn per de companhiás aerianas a bon mercat e de las companhiás aerianas charter.

Administracion

Prefecturas de la region Auvèrnhe-Ròse-Alps.

Divisions administrativas

• Superficia : 69 711 km²
• Populacion : 8 114 361 abitants (en 2021)
• Prefectura regionala : Lion
• Prefecturas : Borg de Bressa, Moulins, Privàs, Orlhac, Valença, Grenòble, Sant Estève, Lo Puèi de Velai, Clarmont d'Auvèrnhe, Chamberí, Anecí
• Densitat : 116,4 abitants/km² (en 2021)

Departaments e metropòlis a estatut de collectivitat territoriala d'Auvèrnhe-Ròse-Alps

Departament o metropòli		Prefectura	Sosprefecturas	Superficia (km2)	Populacion (en 2021)	Densitat (ab./km2)
01	Ain	Borg de Bressa	Belley, Gex e Nantua	+0005 762,	663 202	+115,
03	Alièr	Moulins	Montluçon e Vichèi	+0007 340,	334 872	+46,
07	Ardecha	Privères	Largentière e Tournon-sus-Ròse	+0005 529,	331 415	+60,
15	Cantal	Orlhac	Mauriac e Sant-Flour	+0005 726,	144 226	+25,
26	Droma	Valence	Die e Niom	+0006 530,	519 458	+80,
38	Isèra	Grenòble	La Torre-del-Pin e Viena	+0007 431,	1 284 948	+173,
42	Léger	Sant Estève	Montbrison e Roana	+0004 781,	769 029	+161,
43	Léger Naut	Lo Puèi de Velai	Briude e Yssingeaux	+0004 977,	227 284	+46,
63	Puèi de Doma	Clarmont d'Auvèrnhe	Ambert, Issoire, Riom e Thiers	+0007 970,	662 285	+83,
69D	Ròse	Lion	Vilafranca-sus-Saòna	+0002 715,	469 623 172	.9
69M	Metropòli de Lyon	Lyon		+0 000534,	1 424 069	2668.3
73	Savòia	Chamberí	Albertville e Sant Joan-de-Maurienne	+0006 028,	442 468	+73,
74	Savòia Nauta	Anecí	Bonneville, Sant Julian-en-ginebrin e Thonon-los-Banhs	+0004 388,	841 482	+192,

L'intercomunalitat en Auvèrnhe-Ròse-Alps

4 036 dels 4 028 comunas d'Auvèrnhe-Ròse-Alps aderisson a un establiment public de cooperacion intercomunala (EPCI). La metropòli de Lion es pas ela un EPCI mas una collectivitat territoriala a estatut particular inclusent 59 comunas.

Lo nombre d'EPCI de la region es passat de 285 en 2015 a 167 en 2017, siá una diminucion de 41 % en dos ans, consequéncia de l'aplicacion la lei del 7 d'agost de 2015 portant novèla organizacion territoriala de la Republica, dicha lei Nòstra. Cap d'EPCI se situa pas jol lindal dels 5 000 abitants, e 55 an mens de 15 000 abitants (populacion totala regropada).

Existís tres formas d'EPCI, a la data del 1^er genièr de 2018 :

• tres metropòlis de drech comun : Grenòble-Alps Metropòli, Sant Estève Metropòli e de Clarmont Auvèrnhe Metropòli ;
• 25 comunautats d'aglomeracion : aquelas intercomunalitats (88 000 abitants en mejana) amassan 24 % de las comunas e 28 % de la populacion sus 22 % del territòri. La mai granda (Valence Romans Agglo) despassa las 200 000 abitants, quand las d'Anonai Ròse Agglo o Privàs Centre Ardecha comptan mens de 50 000 abitants ;
• 138 comunautats de comunas : amb 72 % de las comunas e 40 % de la populacion sus 75 % del territòri, las 138 comunautats de comunas (CC) de la region demòran majoritàrias. Mai de la mitat d'entre elas an entre 15 000 e 50 000 abitants.

Lo Conselh economic, social e environamental regional (CESER)

Constituís la segonda institucion regionala. Es l'amassada consultativa de la region Auvèrnhe-Ròse-Alps.

Missions

Lo CESER a per mission principala d'informar e d'esclairar l'executiu del Conselh regional suls enjòcs e consequéncias economicas, socialas e environamentalas de las politicas regionalas. ll emet de vejaires quand es sasit pel Conselh regional e de las contribucions quand el s'autosaisit. A una mission d'avaloracion de las politicas publicas.

Composicion

Lo Conselh compren 190 membres nommats pel prefècte per 6 ans. Son despartits en 4 collègis :

• lo primièr collègi compren 61 membres eissits de 38 organizacions. Representa las entrepresas e las activitats non salariadas ;
• lo segond collègi de 61 conselhièrs eissits d'8 organizacions representa las organizacions sindicalas de salariats ;
• lo tresen collègi de 61 conselhièrs eissits de 75 organizacions representa las associacions e autras organismes ;
• lo quatren collègi de 7 membres regropa de personalitats qualificadas.

Populacion

Demografia

Densitat de populacion de la region Auvèrnhe-Ròse-Alps en 2006.

Amb 8 078 652 abitants en 2020, la region se plaça al segond reng de las regions metropolitanas per sa populacion mas tanben per son nombre d'emplecs. Entre 2009 e 2014, aquela populacion a aumentat de 300 000 abitants. Sa densitat de populacion, 109 hab/km², es vesina de la de França mas sa creissença demografica es superiora a la del territòri metropolitan. Pasmens, s'amaga darrièr aquelas chifras dels escarts extrèms entre los territòris de las doas ancianas regions Auvèrnhe e Ròse-Aups.

Ardecha mesa a despart, son los departaments ròse-alpencs que concentran l'essencial de la vitalitat demografica de la region. Amb 509 abitants/km², l'ensemble format pel departament de Ròse e la metropòli de Lion forma lo territòri francés lo mai densément poblat après l'Illa de França. Savòia Nauta, Isèra e Léger an egalament una densitat superiora a la mejana nacionala. La rega alpina (Annemasse, Anecí, Chamberí, Grenòble) a conegut una progression de sa populacion de mai de 10 % entre 1990 e 2000. La dinamica de l'aira urbana lionesa s'espandís dins lo departament de l'Ain e dins la val de Ròse. A l'oèst, en aurièra del Massís central, lo departament de Léger a conegut una baissa de populacion fins en 1999 mas progrèssa al meteis ritme que la mejana nacionala dempuèi.

Sus la bordadura es, una zòna a plan febla densitat de populacion seguís las cimas alpinas. Al centre, una benda verticala egalament feblament poblada seguís los monts de la Magdalena, de Forés e de Vivarés e descriu en clòt las frontièras istoricas entre províncias. A l'oèst, una vasta zòna de depression demografica se perlonga sus Lemosin e lo sud del Massís central.

Situats al còr del Massís central, los quatre departaments auvernhats son aqueles ont la populacion viu en mejana lo mai en altitud. S'inscrivent dins la diagonala del void, lor densitat de populacion mejana es pas que de 52 abitants/km². Los departaments d'Alièr, del Cantal, e la mitat oèst de Léger Naut son marcats per una febla natalitat e un envielhiment de la populacion. A l'origina plan rurala, lor populacion tiba a s'urbanizar : mai de sèt abitants sus dètz vivon en vila. Gràcias a l'atractivitat de l'aglomeracion clermontoise e l'arribada de joves familhas, lo Puèi de Doma limita aquela tendéncia. Clarmont d'Auvèrnhe se tròba al mièg d'un corredor urban de 601 000 abitants que s'espandís de Vichèi a Issoire en passant per Thiers en seguissent Alièr. Gràcias al resultat migratòri, los quatre departaments an ça que la ganhat 15 800 abitants entre 2008 e 2013.

Tipologia socioeconomica dels territòris

Tipologia dels bacins de vida.

La tipologia de las « bacins de vida » de la region establida per l'Agéncia regionala de desvolopament dels territòris d'Auvèrnhe (ARDTA) e l'Institut nacional de l'estatistica e dels estudis economics (INSEE) identifica sièis tips de bacins de vida a las caracteristicas diferentas. Lor distribucion geografica fa reaparéisser las doas ancianas regions : Auvèrnhe e Ròse-Aups.

Las aglomeracions grandas de Lion, Clarmont d'Auvèrnhe, Grenòble e Valença en creissença demografica dempuèi 1975, aital coma la de Sant Estève, estimulan de bacins de vida suburbans gràcias a lor atraccion economica. Se l'aira urbana de Clarmont d'Auvèrnhe demòra isolada a l'oèst, totas las autras forman un continú polarizat per Lion. A l'èst, las zònas ruralas dels Alps benefícian d'una situacion economica plan favorabla gràcias a l'apòrt benefic del torisme d'ivèrn.

D'aglomeracions mejanas coma Moulins, Vichèi, Montluçon, Orlhac, Thiers a l'oèst o Anecí e Privàs mai a l'èst se plaçan en situacion intermediària entre aqueles dos darrièrs tips.

Medianas del revengut disponible per unitat de consomacion per cada arrondiment de la region :

• Jaune clar : ⩽ 18 000 €
• Jaune : 18 000 → 20 000 €
• Orange clar : 20 000 → 22 000 €
• Orange : 22 000 → 24 000 €
• Rog : 24 000 → 26 000 €
• Rog escur : 26 000 → 28 000 €
• Rog-violet : ⩾ 28 000 €

A l'opausat, dos tips de zònas ruralas en dificultats s'afrontan. La primièra, situada per l'essencial dins l'anciana region Auvèrnhe, correspond a de territòris de mejana montanha, abitats per una populacion annadida e majoritàriament agricòla. Los servicis publics e privats i son insufisents. Dins lo Cantal, près de 17 % de las personas annadidas de mai de 75 ans vivon jol lindal de pauretat mentre que son pas que 9,3 % en Auvèrnhe-Ròse-Alps.

La segonda se retròba al sud dels departaments d'Ardecha e de Droma e mai localament en Boscatge borbonés o dins lo Livradois. S'agís de bacins de vida rurals plan fragilizats socialament. Fòrça tocadas pel caumatge, aquelas regions veson 5 % de lor populacion activa sens emplec dempuèi mai d'un an contra mens de 4 % per l'ensemble de la region granda.

Populacion per departaments e metropòli a estatut de collectivitat territoriala de la region Auvèrnhe - Ròse-Aups segon lo recensament de 2012 (en blau los departaments de Ròse-Aups, en jaune e iranjat, los departaments d'Auvèrnhe).

Vilas principalas

Pòls urbans e airas urbanas

Lista de las airas urbanas comptant mai de 50 000 abitants (populacion al 1^er genièr de 2014) e dels pòls urbans correspondents.

Vila-centre	Aira urbana 2016 (abitants)	Pòl urban 2014 (abitants)
Lion	2 310 850	1 620 331
Grenòble	687 985 510	368
Sant Estève	519 834 372	308
Clarmont d'Auvèrnhe	482 472 264	704
Genèva - Annemasse (partida francesa)	320 475 174	566
Anecí	236 407 166	143
Chamberí	224 811 186	355
Valença	180 075	128 461
Borg de Bressa	127 049	59 816
Viena	114 794	94 317
Roana	107 401	80 098
Cluses	95 532	88 260
Thonon-los-Banhs	93 099	75 410
Vichèi	82 963	65 938
Monteleimar	79 087	54 498
Montluçon	77 346	56 928
Lo Puèi de Velai	75 653	38 002
Romans-sus-Isèra	74 895	56 420
Orlhac	65 078	32 368
Moulins	62 175	38 266
Aubenàs	61 374	41 069

Comunas

Carta regionala de las comunas al primièr de genièr de 2019.

Lista de las comunas de mai de 30 000 abitants de la region

Nom	Còdi INSEE	Departament	Superficia (km2)	Populacion (darrièra pop. legala)	Densitat (ab./km2)	Modificar
Lion	69123	Ròse	47,87	522 250 (2021)	10 910
Sant Estève	42218	Léger	79,97	172 718 (2021)	2 160
Grenòble	38185	Isèra	18,13	157 477 (2021)	8 686
Villeurbanne	69266	Ròse	14,52	156 928 (2021)	10 808
Clarmont d'Auvèrnhe	63113	Puèi de Doma	42,67	147 327 (2021)	3 453
Anecí	74010	Savòia Nauta	66,93	131 715 (2021)	1 968
Vénissieux	69259	Ròse	15,33	66 363 (2021)	4 329
Valença	26362	Droma	36,69	64 483 (2021)	1 758
Chamberí	73065	Savòia	20,99	59 856 (2021)	2 852
Vaulx-en-Velin	69256	Ròse	20,95	52 139 (2021)	2 489
Sant-Priest	69290	Ròse	29,71	48 822 (2021)	1 643
Caluire-e-Còser	69034	Ròse	10,45	43 572 (2021)	4 170
Bron	69029	Ròse	10,30	43 049 (2021)	4 180
Borg de Bressa	01053	Ain	23,86	41 525 (2021)	1 740
Monteleimar	26198	Droma	46,81	40 399 (2021)	863
Sant Martin-d'Èras	38421	Isèra	9,26	38 454 (2021)	4 153
Annemasse	74012	Savòia Nauta	4,98	37 918 (2021)	7 614
Échirolles	38151	Isèra	7,86	36 849 (2021)	4 688
Thonon-los-Banhs	74281	Savòia Nauta	16,21	37 027 (2021)	2 284
Vilafranca-sus-Saòna	69264	Ròse	9,48	35 913 (2021)	3 788
Sant-Chamond	42207	Léger	54,88	35 068 (2021)	639
Meyzieu	69282	Ròse	23,01	35 882 (2021)	1 559
Roana	42187	Léger	16,12	34 762 (2021)	2 156
Montluçon	03185	Alièr	20,67	33 342 (2021)	1 613
Romans-sus-Isèra	26281	Droma	33,08	32 911 (2021)	995
Ais-los-Banhs	73008	Savòia	12,62	31 874 (2021)	2 526
Rillieux-la-Papa	69286	Ròse	14,48	31 247 (2021)	2 158
Viena	38544	Isèra	22,65	31 051 (2021)	1 371

Cultura

Lengas regionalas

Carta lingüistica de la region Auvèrnhe-Ròse-Alps per comunas segon l'Atlàs sonòr de las lengas regionalas (CNRS, 2020).- En blau : la lenga d'oil dont lo borbonés e lo borgonhon (poncha nòrd de l'Ain).- En verd : lo francoprovençal.- En marron : los parlars del Creissent (transicion occitan / lenga d'oil).- En jaune iranjat : lo nòrd-occitan (dont auvernhat e vivaroalpenc).- En irange : l'occitan provençal (sud Droma).- En rog : l'occitan lengadocian (dont orlhagués dins lo Cantal).

Tres lengas regionalas, dont doas son encoratjadas per la region (l'arpitan o francoprovençal e l'occitan), demòran practicadas plan minoritairement dins la granda region administrativa :

• La lenga d'oil. Lo borbonés, generalament associat al berrichon, es originari de la mitat nòrd de Borbonés (Alièr) a l'entorn de las vilas de Moulins, Borbon-l'Archambault e Sant-Pourçain-sus-Sioule. Lo borgonhon, tanben de lenga d'oil, es parlat a la poncha nòrd de l'Ain.
• La Còrna, zòna de transicion entre la lenga occitana e la lenga d'oil dins la mitat sud d'Alièr e lo nòrd del Puèi de Doma.
• L'occitan es representat dins la region per quatre dialèctes :
  • l'auvernhat es parlat dins la majoritat d'Auvèrnhe aital coma una partida d'Ardecha e de Losera. Aqueste es utilizat dempuèi l'Edat Mejana dins l'encastre de l'administracion en mai del de la literatura (trobadors Peire d'Alvernha, comte Dalfi d'Auvèrnha, Peirol, etc.).
  • lo lengadocian septentrional parlat dins lo sud-oèst del Cantal, ont la varianta es nommada orlhagués, una autra varianta es utilizada dins Ardecha ;
  • lo provençal parlat dins lo sud de Droma ;
  • lo vivaroalpenc dins Vivarés, l'èst de Velai a l'entorn de Yssingeaux e lo Daufinat meridional aital coma dins las franjas de l'èst e del sud del departament de Léger

Panèls senhaletics en francés e en arpitan savoiard.

• Lo francoprovençal (o arpitan) es present dins la màger partida de l'anciana region Ròse-Aups que, en 2015, a signat amb la region autonòma italiana de la Val d'Aòsta la « carta de cooperacion interregionala e transfrontalièra de desvolopament de la lenga arpitana ». Cada annada, una fèsta internacionala es organizada cadun son torn en França, en Soïssa o en Itàlia, que permet als locutors o non de s'encontrar. Aquela lenga es defenduda principalament per la Federacion internacionala de l'arpitan. Los principals dialèctes de la region arpitanophone francesa son :
  • lo savoiard ; es sustot defendut per l'Institut de la lenga savoiarda (ELES) ;
  • lo lionés, parlat a l'entorn de Lion ;
  • lo bressan, present en Bressa dicha « savoiarda ».
  • lo forézien.
  • lo dalfinés.

La comuna savoiarda de Vallorcine a la particularitat d'aver per lenga regionala, en mai del francoprovençal, l'alemanic , lenga germanica parlat per la populacion locala de las Walsers. La lenga a pogut èsser parlada dins d'autras localitats savoiardas pel passat.

Espòrt

Lo derbí ASSE-OL a l'estadi Geoffroy-Guichard.

Los clubs professionals de fotbòl de la region son :

• Liga 1 : Clarmont d'Auvèrnhe, Lion ;
• D1 femenina : Lion ; Sant Estève
• Liga 2 : Anecí, Grenòble, Sant Estève ;
• D2 femenina : FC Orlhac Arpajon CA, Grenòble Fotbòl 38, Lo Pui Fotbòl, FF Yzeure.

Dins los escalons inferiors, se pòt citar lo Fotbòl Borg de Bressa Péronnas 01 e Lion - La Duchère qu'evoluan respectivament en Nacional e Nacional 2.

En rugbi de XV, la region compta de nombroses clubs professionals :

• Top 14 : Clarmont, Lion, Oyonnax ;
• Pro D2 : Orlhac, Grenòble.

Compta egalament de nombroses clubs de rugbi femenin al mai naut nivèl : LOU Rugbi, FC Grenòble Amazònas e ASM Romagnat en Flor 1, e Rugbi Clarmont la Plana en Flor 2.

Dins los escalons inferiors, se pòt citar lo CS Bourgoin-Jallieu que foguèt un dels cadors del campionat de França.

Mantun club campions de França de basquet son presents dins la region :

• Flor : ASVEL, Corala Roana ;
• Liga femenina de basquet : ASVEL femenin ;
• Prò B : JL Borg, Ais Maurienne Savòia Basquet, Sant-Chamond e JA Vichèi-Clarmont.

Demest los autres espòrts, figuran los clubs professionals de Chamberí en andbòl ; en hòquei sus glaç los dels Brutlaires de lops de Grenòble, dels Pionièrs de Chamonix, dels Leons de Lion, dels Boquetins de Val Vanoise e dels Singlars Arvernes de Clarmont d'Auvèrnhe. En volley, se tròba tanben l'ASUL Lion Volleyball dins lo campionat masculin e lo Volleyball Club Chamalières dins lo campionat femenin.

Mantun club existís en fotbòl american (Giants de Sant Estève, Falcons de Bron-Villeurbanne, Servals de Clarmont d'Auvèrnhe, Centaures de Grenòble), aital coma en aviron o en canoa caiac.

Espòrts d'ivèrn : la region Auvèrnhe-Ròse-Alps es una de las primièras regions mondialas per son domeni skiable, sustot dins la val de la Tarentaise e la val de la Maurienne e secondairement dins los massises del Giffre, del Chablais, dels Aravis e de las Rossas Grandas.

A sustot aculhit las tres edicions francesas dels Jòcs Olimpics d'ivèrn :

• a Chamonix en 1924 ;
• a Grenòble en 1968 ;
• a Albertville en 1992.

La region èra egalament candidata per aculhir los Jòcs Olimpics d'ivèrn de 2018 a Anecí, mas la candidatura es estada eliminada en fasa finala de vòte.

Torisme

Demest las nombrosas activitats contribuïssent al torisme dins la region figura lo vélorail, un « mejan de transpòrt original e ludic » qu'a lo « vent en popa ». Se practica sustot dins las gargantas del Doç, a las pòrtas del pargue natural regional dels Monts d'Ardecha, amb quatre trajèctes, d'8 a 20 km, que totes an per ponch de partença la gara de Boucieu-lo-Rei (Ardecha), los trajèctes en montada s'efectuant a bòrd d'un autoralh diesèl. La « davalada dels Viaductes » (2 h 30), jutjada esportiva, permet de passar lo 45^e parallèl nòrd, exactament a mièg camin entre lo pòl Nòrd e l'eqüator .

La region es tanben la segonda region toristica francesa darrièr l'Illa de França, e aquò sustot gràcias a l'espòrt d'ivèrn, e mai generalament, al torisme de montanha.

Lista de principals sits toristics de la region, departament per departament :

• Aliar : bòsc de Tronçais, lo Pal, estacion termala de Vichèi, Paléopolis ;
• Puèi de Doma : puèg de Lemptégy, Vulcania, puèg de Dòma, puèg de Sancy, musèu de Gergòvia ;
• Léger : castèl de la Ròca, domeni nordic del naut Forés, Espaci zoologic de Sant Martin-la-Plana, musèu dels Verds, estacion d'esquí de Chalmazel, Zenit de Sant Estève ;
• Ròse : Lion ;
• Ain : pargue dels aucèls, crêt de la Nèu, castèl de Voltaire ;
• Léger Naut : Lo Puèi de Velai, glèisa de la Cadièra-Dieu ;
• Ardecha : Cauna Chauvet 2 - Ardecha, clusas d'Ardecha, fonts de Léger ;
• Droma : Palais ideal de Hauterives, massís de Vercòrs ;
• Isèra : monastèri de la Chartrosa Granda, massís dels Escrinhs, barra dels Escrinhs ;
• Cantal : puèg Mary, Plomb del Cantal, viaducte de Garabit, castèl de Val ;
• Savòia Nauta : mont Blanc, Mar de Glaç, agulha del Miègjorn, lac d'Anecí ;
• Savòia : lac de Le Bourget, massís de la Vanoise.

Ensenhament superior

Per l'annada universitària 2019-2020, l'efectiu total dels estudiants es de 357 173, chifra en aumentacion de 14,4 % respècte a l'annada universitària 2014-2015. Lo mai grand nombre es inscrich dins las universitats : 209 820, mai 7 037 dins los establiments universitaris privats. 10 268 son escolans d'una Classa preparatòria a las escòlas grandas (CPGE), 29 322 dins una classa de BTS o assimilats, 29 455 dins una escòla de comèrci, de gestion o de comptabilitat. Las escòlas paramédicales e socialas aculhisson 15 589 escolans, las escòlas superioras art e cultura 12 598, las autras formacions d'engenhaires 15 849, los establiments grands 5 780, las escòlas normalas superioras 2 102, las escòlas juridicas e administrativas 2 755 e las autras escòlas d'especialitats divèrsas 9 257.

Veire tanben

Articles connèxes

• Auvèrnhe
• Ròse-Aups
• Region francesa

Ligams extèrns

• Ressorsas relativas a la geografia :
  • INSEE (regions)
  • Mindat.org
• Ressorsa relativa a la musica :
  • MusicBrainz
• Notícias dins de diccionaris o enciclopèdias generalistas :

  • Britannica
  • Den Estòr Danske Encyklopædi
  • Gran Enciclopèdia Catalana
  • Larousse
  • Estòr norske leksikon
  • Universalis
• Notícias d'autoritat :

  • VIAF
  • BnF (donadas)
  • WorldCat
• Prefectura de region