Ròse-Aups

Region Ròse-Aups

1956–2015

	Ancian logo de la region Ròse-Aups

La region Ròse-Aups dins las ancianas regions francesas (1956–2015).

Informacions generalas

Estatut	Region francesa
Prefectura de region	Lion
Lenga(s)	francés, arpitan e occitan

Demografia

Populacion	6 449 000 ab. (2014)
Densitat	148 ab./km2
Gentilici	Ròse-alpencs

Superficia

Superficia	43 698 km2

Istòria e eveniments

28 de novembre de 1956	Creacion de la region Ròse-Aups
1er genièr de 2016	Fusion dins l'Auvèrnhe-Ròse-Alps .

President

2004-2015	Jean-Jack Queyranne (PS)

Prefècte

31 de-març de 31 decembre de 2015	Michel Delpuech

Entitats seguentas :

• Auvèrnhe-Ròse-Alps

Ròse-Aups es una anciana region francesa del Sud-èst de França que regropava uèch departaments (l'Ain , Ardecha, Droma, Isèra, Léger, Ròse, Savòia e Savòia Nauta) e la metropòli de Lion. Son capluòc es Lion.

La region fasiá partida de l'Euroregion Alps-Mediterranèa.

Dins l'encastre d'una reforma territoriala, la region Ròse-Aups a fusionat amb la region Auvèrnhe lo 1^er genièr de 2016 per formar la region Auvèrnhe-Ròse-Alps.

Demografia

Ròse-Aups comptava 6 341 160 abitants en 2012 dont 1,5 milion de personas annadidas de 60 ans e mai, çò que constituís 22,5 % de la populacion de la region. Demest eles, un mièg-milion de personas son annadidas de mai de 75 ans. Lo taus d'equipament de la region en estructuras d'albergament per personas annadidas es superior a la mejana nacionala per respondre als besonhs de las populacions.

Nombre d'abitants per collectivitat territoriala

Departament	Nombre d'abitants
Ain	612 191
Ardecha	318 407
Droma	491 334
Isèra	1 224 993
Léger	753 763
Ròse	471 026
Metropòli de Lion	1 324 637
Savòia	421 105
Savòia Nauta	756 501

Aglomeracions importantas

Sa configuracion geografica s'apièja sul triangle Lion-Grenòble-Sant Estève e sus la Rega alpina, que s'espandís de Genèva a Valença per Anecí, Chamberí e Grenòble. Aqueles dos ensembles forman doas metropòlis europèas. En 2015, amb sas 49 comunas e sas 442 772 abitants, la metropòli grenobloise es d'ara enlà la primièra intercomunalitat de Ròse-Aups puèi que lo Grand Lion es venguda una collectivitat territoriala a estatut particular.

• Aira urbana de Lion : 2 237 676 ab. (2013).
• Aira urbana de Grenòble : 684 398 ab. (2013).
• Aira urbana de Sant Estève : 515 240 ab. (2013).
• Aira urbana de Genèva - Annemasse (partida francesa) : 300 200 ab. (2013).
• Aira urbana d'Anecí : 225 173 ab. (2013).
• Aira urbana de Chamberí : 220 118 ab. (2013).
• Aira urbana de Valença : 175 751 ab. (2013).

Aquelas sèt airas urbanas comptan mai de 4,3 milions d'abitants.

Mai grandas vilas

La vila de Lion dempuèi la sèrra de Fourvière.

La plaça del Pòble a Sant Estève.

Cais d'Isèra a Grenòble.

Vista sus la vila de Valença dempuèi las roïnas del castèl de Crussol.

Lo castèl e los teulats de la vièlha vila de Chamberí.

Lo Palais d'Eila a Anecí.

Populacion dins la comuna en 2012 :

• Lion : 496 343 ab.
• Sant Estève : 171 483 ab.
• Grenòble : 158 346 ab.
• Villeurbanne : 146 282 ab.
• Anecí : 121 909 ab. (2017)
• Valença : 62 481 ab.
• Vénissieux : 61 183 ab.
• Chamberí : 58 039 ab.

Las residéncias segondàrias

Aquel tablèu indica las comunas de Ròse-Aups que comptavan en 2008 mai de 3 000 residéncias segondàrias.

Vila	departament o collectivitat territoriala	Rés. segondaris
Sant Martin-de-Belleville (Las Menuires, Val Thorens)	Savòia	11 631
Chamonix-Mont Blanc	Savòia Nauta	8 865
Borg-Sant-Maurice (Los Arcs)	Savòia	7 946
Megève	Savòia Nauta	7 709
Morzine	Savòia Nauta	7 324
Lion	Metropòli de Lion	7 103
Los Allues (Méribel)	Savòia	6 889
Mâcot-la-Planha	Savòia	6 702
Val d'Isère	Savòia	5 628
Sant-Bon-Tarentaise (Courchevel)	Savòia	5 485
Tignes	Savòia	5 474
Aücatz (L'Aup d'Ueis)	Isèra	5 340
Arâches-la-Frasse (Las Carroz d'Arâches, Flaine)	Savòia Nauta	5 219
Sent Gervasi-los-Banhs	Savòia Nauta	5 115
Mont-de-Lans (Las Doas Alps)	Isèra	3 998
Lo Grand-Bornand	Savòia Nauta	3 904
Châtel	Savòia Nauta	3 818
La Clusaz	Savòia Nauta	3 743
Lo Vilar de Lanç	Isèra	3 653
Ais-los-Banhs	Savòia	3 276
Samoëns	Savòia Nauta	3 223
Hauteluce (Col de las Sasidas)	Savòia	3 005

Istòria

Mai de 30 000 ans abans nòstra èra : los ocupants de la cauna Chauvet (Ardecha) dessenhan las primièras òbras d'art conegudas de l'umanitat.

Abans l'arribada dels romans, pas mens d'8 pòbles galleses se partejan lo territòri de la futura region Ròse-Aups : los Helviens del costat meridional, los Allobroges de Vienna, los Ceutrons en Tarentaise, los Médulles en Maurienne, los Ambarres dins l'Ain , los Ségusiaves a l'entorn de Lion e de Roana e, de faiçon mai limitada, las Cavares e las Voconces installats sustot al sud de la region. Fins a Felip lo Polit (debuta del XIV^e sègle), Ròse serviguèt de limit entre lo reialme de França e lo Sant Empèri Roman Germanic.

Cal esperar 1349 - las debutas de la guèrra de Cent Ans - per que Daufinat siá restacat a França. Puèi en 1601, pel tractat de Lion, Enric IV annèxa al reialme de França lo Bugey e lo país de Gex. Puèi es lo torn de la principautat de Dombes en 1762. Lo ducat de Savòia es annexat un primièr còp en 1792 per la França revolucionària e constituït en departament del Mont Blanc. Notam qu'una partida de la Soïssa romanda es annexada per França jos l'Empèri amb los departaments del Léman (1798-1813, Canton actual de Genèva) e del Simplon (1810-1815, Canton actual de Valés). Al Congrès de Viena (1815), Savòia es restituïda al Reialme de Sardenha (dirigit per l'Ostal de Savòia) e la frontièra amb Soïssa es fixada per l'incorporacion de sièis comunas del país de Gex al canton de Genèva. La region es definitivament restacada a França en 1860. La província savoiarda se tròba alara partejada en dos departaments : Savòia e Savòia Nauta. Es a aquel moment que son fixadas los limits actuals dels departaments d'Ardecha, Léger, Droma, Savòia e Savòia Nauta. En 1969, 27 comunas de l'Ain e d'Isèra son restacadas al departament de Ròse, atal coma una comuna d'Isèra en 1971. La creacion de l'entitat administrativa un sègle mai tard (a la debuta de las annadas 1960) crèa un ensemble regional regropant las tres aglomeracions que ne determinan la poténcia : Lion, Sant Estève, e Grenòble.

Identitat visuala (logo)

• 
  Fins al 23 de mai de 2005.
• 
  Entre lo 23 de mai de 2005 e lo 17 de novembre de 2014.
• 
  Entre lo 17 de novembre de 2014 e lo 27 de setembre de 2016

Drapeau regional (oficiós)

Lo « bandièra de la region Ròse-Aups », en fach una simpla bandièra armoriée, èra un simbòl oficiós, basat suls blasons de las ancianas províncias de Lionés, de Daufinat e del ducat de Savòia. Al contra de d'autras regions qu'an adoptat una bandièra eissida de l'eraldica locala istorica, a pas jamai agut d'estatut oficial en Ròse-Aups.^{[réf. necessari]}

• 
  Drapeau oficiós de Ròse-Aups.

Administracion

Divisions administrativas

• Superficia : 43 698 km²
• Populacion : 6 283 541 abitants (2011)
• Prefectura regionala : Lion
• Prefecturas : Borg de Bressa, Privàs, Valença, Grenòble, Sant Estève, Chamberí, Anecí
• Densitat : 144 ab./km²
• Populacion activa : 2 619 918 abitants
• PIB regional : 192 882 milions d'euros per l'annada 2013 (9,7 % del PIB nacional)
• Especialitats industrialas : tecnologic, metallurgic, quimic e automobila
• Agricultura : vin, fruches, legums, e cerealas

Departaments de Ròse-Aups

Departament		Blason	Superficia	Populacion	Prefectura	Sosprefecturas	Densitat
01	Ain		5 762 km2 612	191	Borg de Bressa	Belley,Gex e Nantua	106 hab/km2
07	Ardecha		5 529 km2 318	407	Privères	Largentière e Tournon-sus-Ròse	58 hab/km2
26	Droma		6 530 km2 491	334	Valence	Die e Niom	75 hab/km2
38	Isèra		7 431 km2	1 224 993	Grenòble	La Torre-del-Pin e Viena	165 hab/km2
42	Léger		4 781 km2 753	763	Sant Estève	Montbrison e Roana	158 hab/km2
69	Ròse		2 715 km2 471	026	Lion	Vilafranca-sus-Saòna	158 hab/km2
69	Metropòli de Lion		534 km2	1 324 637	Lion		2 482 hab/km2
73	Savòia		6 028 km2 421	105	Chamberí	Albertville e Sant Joan-de-Maurienne	70 hab/km2
74	Savòia Nauta		4 388 km2 756	501	Anecí	Bonneville,Sant Julian-en-ginebrin e Thonon-los-Banhs	172 hab/km2

Politica

• De 2004 a 2015, lo president de la region Ròse-Aups es Jean-Jack Queyranne (PS). De per abans, los presidents de la Region Ròse-Aups son estats per òrdre successiu Charles Béraudier (1986-1992), Charles Millon (1992-1999) puèi Anne-Marie Comparini (1999-2004).

Geografia

• La region, situada dins lo Sud-èst de França, es la 3^e de França en superficia (1^re : Guaiana, 2^e : Miègjorn-Pirenèus), siá 43 698 km², çò que correspond a 8 % del territòri metropolitan francés.
• L'anciana Província de Daufinat dont Grenòble èra la capitala es uèi copada en tres, amb los departaments d'Isèra e de Droma restacats a la Region Ròse-Aups e lo departament d'Alps Nauts restacat a la Provença-Alps-Còsta d'Azur. Una partida importanta del Nòrd-Isèra es estada progressivament integrada al departament de Ròse per mai de coeréncia territoriala. Atal, per exemple, la comuna de Villeurbanne, limitròfa de Lion, èra dalfinesa al XIX^e sègle.

Geografia administrativa

Lo lac de Grangent dins las clusas de Léger.

Lo Droma provençal.

Lo lac Léman.

Lo lac d'Anecí.

La val de Nauta-Maurienne.

Lo Vilar de Lanç e Vercòrs.

La region èra scolairement devesida en doas acadèmias : Lion per l'Ain , Léger, Ròse e la metropòli de Lion ; puèi Grenòble per Ardecha, Droma, Isèra, Savòia e Savòia Nauta. Al sud, se trobava una enclava de la Provença-Alps-Còsta d'Azur, dicha Enclava dels papas, dins Ròse-Aups (enclava de Vauclusa dins lo sud de Droma).

La region èra, per l'òrdre judiciari, devesida en quatre ressòrts de corses d'apèl : Chamberí per Savòia e Savòia Nauta, Grenòble per Droma e Isèra, Lion per l'Ain, Léger e Ròse, e enfin Nimes per Ardecha.

Sosensembles naturals

Ròse-Aups s'espandissiá del Massís central a l'oèst fins als Alps a l'èst. Entre aqueles dos ensembles montanhoses se tròba la val de Ròse.

Massís central

A l'oèst, la region se compausava de la partida orientala del Massís central, que culmina al mont Mézenc a 1 753 mètres. Los principals ensembles èran :

• Monts e plana del Forés
• Massís del Pilat
• Monts de Vivarés
• Monts de Beaujolais
• Monts de Lionés

Vals

Al centre, l'anciana region èra traversada del nòrd al sud per las vals de la Saòna e de Ròse aital coma a l'èst per la d'Isèra . A l'oèst, èra traversada per Léger.

Jura

Al nòrd-èst de l'anciana region, s'espandís lo Jura dont lo ponch culminant es lo crêt de la Nèu a 1 720 mètres, situat dins l'Ain. De nòrd cap al sud, los plecs meridionals del Jura daissan plaça als Alps del nòrd.

Alps

A l'èst, l'anciana region s'espandissiá suls Alps amb de zònas de nauta montanha. Los Alps dalfineses e savoiardas son fòrça marcadas per las darrièras glaciacions (larjas vals d'Isèra e de la Maurienne / Môrièna, e sos lacs). Los Alps son aisidament penetrables gràcias a la rega alpina, que compren las cluses de Grenòble e Chamberí, aital coma lo Grésivaudan e la comba de Savòia.

En Isèra, la cadena de Belledonne, culminant a 2 977 mètres, bordeja lo Grésivaudan e los massises del Pelvoux e dels Escrinhs, dont l'altitud atenh 4 101 mètres, forman la frontièra d'Isèra amb Alps Nauts.

Lo Ròse-Aups abrigava lo mont Blanc, qu'amb sos 4 810 mètres es la mai nauta cima d'Euròpa fòra Caucàs.

Los glacièrs grands coma lo del Montenvers (Mar de Glaç), dels Trabalham, o d'Argentière se reduson fòrça a causa del rescalfament climatic.

Vercòrs

Aquel important massís, naut luòc de la resisténcia francesa, cavala la partida es de Droma e la partida sud-oèst d'Isèra en constituïssent los Prealps. Compòrta de còls coma lo de Rousset, de las vals plan estrechas coma los Golets Grands e de nombrosas caunas coma las de las caunas de Choranche. Un de sas cimas conegudas es lo mont Orienta près de Clelles en Isèra, e son ponch culminant es lo Grand Veymont.

Lacs

Los lacs de l'anciana region son las mai grandas espandidas d'aiga doça de França :

• lac de Nantua (Ain), amb plajas ;
• lac de Barterand (Ain), amb plaja ;
• lac de Laffrey (Isèra), amb plajas e pedalos ;
• lac de Paladru (Isèra), amb plajas e pedalos ;
• lac de Miribel Jonage (Ròse - Ain), amb plajas, animacions nautica ;
• Lac del Monteynard (Isèra), amb plajas e passejadas en batèl ;
• lac del Bòsc Francés (Isèra), amb plaja ;
• lac d'Aiguebelette (Savòia), amb plajas ;
• lac de Le Bourget (Savòia), amb plajas e passejadas en batèl, centre nautic a Ais-los-Banhs ;
• lac de Sant Andrieu (Savòia), amb plaja ;
• lac d'Anecí (Savòia Nauta), amb plajas e passejadas en batèl, centres nautics a Anecí e qualques autras comunas situadas sus las ribas del lac ;
• lac Léman (Savòia Nauta) sus sa partida francesa limitròfa de Soïssa, dins la partida sud del lac, amb plajas e passejadas en batèl, centres nautics a Thonon-los-Banhs, a Évian-los-Banhs e qualques autras comunas situadas sus las ribas del lac ;
• lac d'Issarlès (Ardecha), lo mai prigond de França après lo lac de Le Bourget.

Classament dels capluòcs per lor altitud mejana

Vista parciala de Privàs, la capitala d'Ardecha .

L'anciana region Ròse-Aups essent essencialament una region montanhosa, sas vilas son situadas en mejana altitud.

1. Sant Estève, la segonda plus granda vila d'altitud d'Euròpa amb 750 m en mejana (l'ostal de la comuna es a 515 m, punteja culminant de 1 117 m quartièr de Rochetaillée)
2. Anecí 448 m (punteja culminant de 926 m)
3. Privàs 390 m (punteja culminant de 750 m)
4. Chamberí 270 m (punteja culminant de 560 m)
5. Borg de Bressa 239 m (punteja culminant de 273 m)
6. Grenòble 212 m (punteja culminant de 600 m jol mont Jalla)
7. Lion 186 m amb 3 sèrras : Fourvière (punteja culminant de 320 m a l'antena), La Crotz-Rousse e la Duchère
8. Valença 139 m (punteja culminant de 191 m)

L'altitud globalament mai nauta de las vilas del Massís central (Sant Estève e Privàs) que las dels Alps (Grenòble, Anecí, Chamberí) pòt paréisser a primièra vista paradoxala estant que los Alps son fòrça mai nauts que lo Massís central. Aquò ten al fach que los Alps ròse-alpencs son largament airejats de prigondas e larjas vals, coma lo Grésivaudan o la comba de Savòia, mentre que lo Massís central dispausa d'un relèu dificilament penetrable. Enfin, Valença e Lion se trobant dins la val de Ròse, rega entre Alps e Massís central, benefícian d'una altitud mai modèsta.

Environament e biodiversitat

L'anciana region abriga un patrimòni natural variat e qualques refugis per la biodiversitat, qu'es pasmens localament fòrça afectada per la fragmentacion ecologica. Sustot dins l'encastre de las leis Grenelle I e Grenelle II, una estrategia de restauracion e gestion d'una ret ecologica es estada mesa en plaça, que s'apièja sus un esplech cartografic, lo SIG dinamica dich CartoRERA, actualizat en 2010, d'una cartografia dels corredors biologics e de las rets ecologicas de Ròse-Aups, amb un vintenat de jaças SIG (dont corredors ecologics, trama verda e blava, « ponches de conflicte » e de fragmentacion per la fauna salvatja). Aquel trabalh a prefigurat l'esquèma regional de coeréncia ecologica (SRCE) escrich e validat, amb un copilotage Estat e region.

Un trabalh es egalament estat menat sus la lucha contra lo Cambiament climatic e sus l'Adaptacion al cambiament climatic, per un autre esquèma regional dich SRCAE.

Lo departament d'Isèra a fach partida de las collectivitats pionièra en matèria de corredors biologics. L'integracion dels corredors dins los plans locals d'urbanisme (AGRADADA) es estada testada e recomandada en region e dins aquel departament.

La region aculhissiá la sedença sociala de l'associacion internacionala Maksika (Ret solidària associativa mondial de conservacion de las abelhas dels òmes e dels territòris), menant d'accions compensatrices de desvolopament dels territòris, basadas sus las observacions e las previsions de las interaccions environament/biodiversitat/abelhas/activitat umanas, gràcias a la ret de bornhons comunicants, tecnic de poncha, desvolopat e gerit per l'equipa de recèrca "Bee secured" sostenguda per GRAN de Grenòble.

Transpòrts

Ferroviari

Linhas a granda velocitat

Tren ne gara de Valença TGV.

Un nombre important de vilas son desservidas pel TGV.

• Cap a la ret LGV Mediterranèa (dessèrt sustot Marselha e Montpelhièr) : Lion-Partís-Dieu, Valença TGV, Monteleimar (a tèrme benlèu compromesa per la futura gara d'Allan )
• Vèrn París : Lion Partís-Dieu, Valença TGV, Borg de Bressa, Monteleimar, Grenòble, Sant Estève, Anecí, Chamberí, Borg Sant-Maurice, etc.
• En construccion, cap al nòrd-èst (desservirà Dijon, Besançon e Estrasborg sustot) : Lion Partís-Dieu e Borg de Bressa
• En projècte, cap a Itàlia (desservirà Turin sustot) : Lion Partís-Dieu, Chamberí.
• La ligason TGV París-Grenòble desservís la gara e l'aeropòrt internacional de Lyon Saint-Exupéry.

Ret regionala

Un TER Ròse-Aups ne gara de Vilafranca-sus-Saòna.

Sul plan dels Trens Express Regionals, los TER Ròse-Aups desservisson l'un de las rets mai densa de França. Ròse-Aups consacrava una part plan importanta de son budgèt als transpòrts ferroviaris regionals. Es la sola region de França ont la part del budgèt ferroviari èra mai importanta que lo de las rotas. La region a sustot investit dins l'espleitacion, la renovacion del material rotlant e las infrastructuras.

• La linha ferroviària Lion - Sant Estève, es una de las linhas regionalas de província en França las mai frequentadas. La ligason Macon-Lion es egalament plan frequentada.
• La linha dicha de la Rega Alpina es una linha a fòrta frequentacion religant Valença-Vila, Valença TGV, Grenòble, Grenòble-Universitats-Gières, Chamberí, Ais-los-Banhs, Anecí e Genèva. La region Ròse-Aups a engatjat de 2007 a 2009 d'importantas òbras de modernizacion de l'ais ditz de Rega alpina sud entre Romans e Moirans (linha Valence - Moirans) aital coma Gières - Montmélian (linha Grenòble - Montmélian) amb remesa a dobla via de la seccion de linha Romans - Moirans. Las òbras d'electrificacion integrala son estadas realizats de 2011 a 2013 sus Valença - Grenòble - Montmélian. A Valença TGV, una bretèla de connexion dirècta de la linha classica a la linha TGV es estada mesa en servici en 2013. Es lo mai gròs obrador realizat aquestas annadas sus una linha ferroviària classica en França.
• Pontualament la gara de Borg-Sant-Maurice ven l'una de las garas mai frequentadas de Ròse-Aups. Pendent las dimenjadas de las vacanças d'ivèrn, de TGV venent de París, Londres o de Brussèlas desservisson la gara.
• Un projècte de cadencement es vengut realitat a Grenòble. A consistit a densificar la ret ferrada, per tal d'i far circular dels trens de banlèga amb de ramas a dos nivèls (Z 24500), totas los 20 minutes del diluns al divendres, entre Rives e Grenòble-Universitats-Gières (2 000 viatjaires per jorn en 2008) per Voiron - Moirans - Voreppe - Grenòble e Échirolles (1 600 viatjaires per jorn en 2008).
• Un projècte de RER batejat Ret exprèssa de l'aira urbana lionesa (REAL) es a l'estudi, çò que ne fariá lo primièr RER fòra de París en França.

Linhas toristicas

Enfin, de linhas ferroviàrias toristicas circulan al còr de paisatges a interès particular :

• La linha polida dels Alps de la SNCF Grenòble - Clelles - Veynes - Dévoluy - Gap (amb correspondéncias a Veynes - Dévoluy per Sisteron, Ais de Provença e Marselha).
• La linha franco-soïssa SNCF (linha Sent Gervasi - Vallorcine) - TPC (Camin de fèrre Martigny–Châtelard) Sent Gervasi - Chamonix - Vallorcine - Martigny
• lo camin de fèrre de Vivarés, en Ardecha.
• lo camin de fèrre de la Madura, al sud de Grenòble.
• lo camin de fèrre del Montenvers, près de Chamonix, dins lo massís del Mont Blanc.
• lo tram del Mont Blanc, a la Faiet près de Sent Gervasi-los-Banhs, dins lo massís del Mont Blanc.

Rotièr

Ret autoroutier dins la region.

La ret autoroutier de la region Ròse-Aups, caireforc europèu, es lo segond plus dens de província après lo de la region Nòrd-Pas de Calais.

Es tanben un dels sols en França a seguir pas l'esquèma dispausat en « aranha » (aisses centrats sus la capitala regionala e pas de comunicacions entre las vilas segondàrias) mas a assegurar un vertadièr quadrilhatge de la region Ròse-alpes, a l'excepcion de Droma e d'Ardecha , desservidas unicament per la val de Ròse. Es connectat a doas rets estrangièras, a saber Itàlia e Soïssa.

Lion, Grenòble, Sant Estève, Valença, Borg de Bressa, Chamberí e Anecí son religadas per una importanta ret d'autorotas.

Lion, Grenòble, Sant Estève, Valença e Borg de Bressa son entornejadas per de periferics (parcials o entièrs).

Gràcias a las prigondas vals de Ròse-Aups (val de Ròse, Grésivaudan e comba de Savòia sustot), los tunèls autoroutiers son puslèu rars per aquela region montanhosa. Se'n compta pasmens mantun a l'entorn de Lion (tunèl de Fourvière per exemple), a l'entorn de Chamberí (tunèl del Gat), a l'entorn de Grenòble (tunèl del Sinard) e sus l'autorota A40 (tunèls de Camosa, de Sant German e de Châtillon dins l'Ain, tunèl del Vuache en Savòia Nauta).

Transpòrts en comun

Un tram a Lion.

Un bus TAG a Grenòble.

Los tres mai grandas vilas de Ròse-Aups (Lion, Grenòble e Sant Estève) son equipadas en tram e dispausan d'una ret de bus important (TCL per Lion, TAG per Grenòble e STAS per Sant Estève). Lion, la capitala regionala, benefícia en mai d'aquò de quatre linhas de mètro. Lion e Sant Estève an conservat lors linhas de trolleybus. Son las solas vilas en França amb Limòtges). D'un autre costat Sant Estève es la sola vila de la region e l'una de las raras vilas francesas) a aver, dempuèi lo XIX^e sègle, conservat son tram mes en servici en 1881.

De nombrosas vilas an egalament lors rets de buses (Valença : Citéa, Chamberí : Sincronizat Beguts, Anecí : SIBRA, Viena : Lo va, Ais-los-Banhs : Ondéa, Vilafranca-sus-Saòna : Domaisèla, Roana : STAR, Borg de Bressa : Robin, Bourgoin-Jallieu : RIBAN, Voiron : TPV, Valserhône : Mobi'Vals, Oyonnax : Duobus, Ambérieu-en-Bugey : TAM, Chamonix-Mont Blanc : Chamonix Beguts, etc.). I a egalament de rets de cars departamentals e interdepartamentals.

La carta OùRA! es una carta a nièra que permet de viatjar dins los trens de la ret TER Ròse-Aups, en cargant sos títols de transpòrts, mas tanben de combinar sos desplaçaments amb d'autres mòdes de transpòrt coma las rets de transpòrt en comun de Sant Estève (STAS), Valença (Citéa), Grenòble (TAG) o Lion (TCL), o encara de logar una bicicleta en liure servici.

En ivèrn, de linhas suplementàrias obrisson per religar las vals a las estacions d'esquí. Es per exemple lo cas dempuèi Grenòble per Chamrousse e l'Aup d'Ueis.

Enfin, l'aeropòrt de Lion Saint-Exupéry es accessible en naveta regulara dempuèi las grandas vilas a l'entorn, a saber Borg de Bressa, Sant Estève, Grenòble e Anecí per Chamberí. La vila de Lion, ela, dispausa d'una ligason tram esplechada pel Rhônexpress. I a egalament de ligasons entre l'aeropòrt de Grenòble-Alps-Isèra e Grenòble aital coma entre l'aeropòrt de Sant Estève-Léger e Sant Estève.

La ret ferrada es connectada a doas rets estrangièras, a saber Itàlia, pel tunèl ferroviari del Frejús e Soïssa per doas linhas religadas a Genèva e una linha religada a Valés.

La region Ròse-Aups es en prigonda mutacion pertocant sa ret ferroviària e de nombroses projèctes son a far un trabalh de desvolopament ; a saber la Ret exprèssa de l'aira metropolitana lionesa, lo Projècte ferroviari de l'oèst lionés, lo Tram-tren de l'Oèst lionés. La region es uèi preocupada d'unificar los departaments dins lo domeni dels transpòrts coma s'o pòt remarcar dempuèi la creacion de Multitud'.

Aerian

Ròse-Aups compta mantun aeropòrt dont de nombrosas linhas regularas e dels vòls sasonièrs per l'esquí .

Lo mai grand aeropòrt de la region es lo de Lyon Saint-Exupéry. Es situat al còr de la region, talament que las principalas vilas regionalas se tròban a mens de 100 km de l'aeropòrt. Los dos principals autres aeropòrts son los de Grenòble e Chamberí. Son gerits per la meteissa societat que los esplecha gràcias a l'aur blanc.

• Lyon Saint-Exupéry : es l'aeropòrt de Ròse-Aups que compta lo mai grand nombre de destinacions (internacionalas) e qu'aculhís lo mai grand nombre de passadisses.
• Grenòble-Isèra e Chamberí-Savòia : s'agís principalament de companhiás a bon mercat. Lo trafic es mai sostengut en ivèrn a causa de l'afluéncia dels toristas cap a las estacions d'esquí, sustot en provenença del Reialme Unit. De notar que l'aeropòrt de Grenòble-Isèra es vengut coma Lion, un aeropòrt internacional.
• Aeropòrt de Sant Estève-Léger : en seguida de l'arrèst de la linha Sant Estève-París, l'aeropòrt aculhís pas mai que doas linhas regularas a bon mercat (Sant Estève-Porto, Sant Estève-Istambol).
• Aeropòrt d'Anecí Savòia Nauta Mont Blanc : dessèrt unicament París Orly. 4 panatòris anar/retorn per jorn cap a París-Orly oèst en setmana, 1 panatòri per jorn la dimenjada.
• Lo sector francés de l'aeropòrt internacional de Genèva-Cointrin accessibla dempuèi Ferney-Voltaire que permet de desservir dempuèi França totas las destinacions de l'aeropòrt de Genèva.

Economia

L'economia ròse-alpenca es una dels mai dinamics de França, dins de nombroses domenis. En 2012, un estudi de l'APEC (Agéncia Per l'Emplec dels Quadres) plaça la region Ròse-Aups (e, en particular, son capluòc Lion) coma la region mai demandada en çò dels quadres joves e los diplomats joves. La region es tanben un dels Quatre motors per Euròpa.

• L'aglomeracion lionesa (Lion) albèrga lo Grop APICIL, los Instituts Mérieux e Pasteur, las usinas Iveco Beguts, Descours & Cabaud, lo sèti de Renault Trucks, la pétrochimie, los canuts e aculhís las sedenças socialas de LCL e de l'April Group aital coma d'Euronews , EA França, etc.
• L'aglomeracion grenobloise (Grenòble) albèrga lo Synchrotron europèu, l'Institut franco-alemand Laue-Langevin, lo Laboratòri europèu de biologia moleculara, l'Institut de radioastronomie millimetric, lo Laboratòri d'electronica e de tecnologia de l'informacion, Grenòble-Institut de las neurosciéncias, l'Inria Ròse-Aups, lo centre europèu Minatec, Clinatec, Inovallée, Atos Worldgrid, las usinas Caterpillar, Hewlett-Packard, Air liquida, STMicroelectronics, Schneider Electric, Ciments Vicat, etc.
• L'aglomeracion stéphanoise (Sant Estève) albèrga la ciutat del design, lo Pòl optic e vision, lo Centre europèu dels bens d'equipament industria, lo grop Casino, SNF, Haulotte, Focal Jmlab, Thales Angénieux, Weiss, Thuasne, etc.
• L'aglomeracion valentinoise (Valença) albèrga lo sèti de la marca Crouzet (aeronautica, automatisme, electronica, micro mecanic, defensa) ; d'usinas del grop Thales (grop d'electronic especializat dins l'aerospacial , la defensa e las tecnologias de l'informacion e compta 720 emplegats sul sit valentinois) ; d'usinas de la marca Scapa (equipaments esportius) ; d'usinas de la societat Agrana Fruch (fabricacion de bevendas e met en consèrva de fruches) ; Valença albèrga lo sèti de la societat de produccion Folimage (produccion de films d'animacion) ; mas tanben de las usinas de metallurgia, de mecanica de precision e d'agroalimentari (coma las usinas dels Cafès Pivard e dels fogassets Pasquier).
• Chamberí albèrga l'usina Vétrotex (fibra de veire).
• Ais-los-Banhs albèrga lo sèti de las entrepresas Léon Grosse e Aixam ; 4^e estacion termala francesa.
• Anecí albèrga d'usinas de mecanica de precision, aplicada a las industrias automobila, aeronautica, nucleara e biomedicala.
• Borg de Bressa albèrga un grand centre metallurgic (Mittal Steel Company, Nexans) e l'usina Renault Trucks.
• Anonai albèrga una importanta usina Irisbus.
• Oyonnax se considèra coma la capitala mondiala del plastic.
• Cluses se considèra coma la capitala mondiala del descoletatge (BAUD industria).
• Monteleimar es la capitala mondiala del nogat.
• Vilafranca-sus-Saòna aculhís la sedença sociala de l'entrepresa Blédina.

Cultura

• Lion : Ostal de la Dança, Opèra de Lion, Teatre nacional popular, Teatre dels Celestins, Musèu de las Bèlas arts de Lion, Musèu de la Resisténcia, etc.
• Grenòble : MC2, Teatre municipal de Grenòble, Musèu de Grenòble, Musèu dalfinés, Musèu arqueologic Grenòble Sant Laurenç, Centre nacional d'art contemporanèu, Musèu Stendhal, etc.
• Sant Estève : Opèra de Sant Estève, Musèu de la mina, Musèu d'art modèrn e Musada d'art e d'industria, patrimòni lo Corbusier de Firminy, etc.
• Valéncia : Musèu d'Art e d'Arqueologia de Valença, Ostal dels Caps de Valença, catedrala Sant-Apollinaire, Quiòsc Peynet, Lo Tren Teatre (Pòrtas-lès-Valença), etc.
• Borg de Bressa : Glèisa Sant Nicolau-de-Tolentin de Rascal, Teatre de Borg de Bressa, Musèu, Ostal Marron de Meillonnas, etc.
• Viena : Teatre roman, musèus, etc.

Lengas

Lo francés es la lenga majoritària de la populacion.

Istoricament, doas lengas èran parladas sul territòri de l'anciana region :

• Lo francoprovençal (o arpitan), dins lo nòrd de la region.
• L'occitan (dins sa varietat vivaroalpenca sustot), dins Droma e Ardecha aital coma dins de franjas de l'èst e del sud de Léger e del sud d'Isèra.

Lo francoprovençal e l'occitan son reconeguts institutionnellement coma lengas de la region, en seguida de l'amassada plenièra del Conselh regional dels 8 e 9 de julhet de 2009. Lo tèxt es estat votat pel PCF, lo PRG, Los Verds, lo Modèm e lo PSEA (Grop Socialista, Ecologista e aparentats). Lo PGA e lo FN an votat contra. Lo Centre e l'UMP se son abstenguts. La deliberacion relativa a las lengas regionalas prevei de desvolopar aquelas lengas dins la region, pels mèdias, lo torisme e l'ensenhament sustot.

Aquelas doas lengas son consideradas per l'Unesco coma « seriosament en dangièr » d'extincion . En efièch, l'estudi FORÈT (Francoprovençal e occitan en Ròse-Aups) de julhet de 2009, pilotada per l'Institut Pierre Gardette de l'Universitat catolica de Lion, comandada per la region Ròse-Aups confirma un plan fòrt declin de l'usatge d'aquelas lengas, sustot en çò dels joves. Segon los resultats d'aquela enquèsta, 30 % de las mai d'80 ans declaravan parlar una lenga regionala contra 2 % de las mens de 30 ans. Coma per de nombrosas lengas regionalas, existís sustot dels locutors passius, que comprenon la lenga sens la parlar. Atal, 60,9 % dels mai d'80 ans interrogats la comprendrián contra 4 % de las mens de trenta ans.

Espòrt

Los mai grands clubs de fotbòl de la region son :

• Liga 1 : Olimpic lionés, ASSE.

Liga 2 Évian Thonon Gaillard FC

En rugbi, la region compta de nombroses clubs de naut-nivèl :

• Top 14 : COSTUMAS Oyonnax, Lion O ;
• Pro D2 : CS Bourgoin-Jallieu,

Lo basquet es pas tanpauc ne rèsta :

• Pro A : l'ASVEL, Roana e Borg de Bressa ;
• Prò B : Ais-los-Banhs.

Autres espòrts : Chamberí en andbòl, Grenòble, Chamonix, Lion e Morzine en hòquei. La liga Ròse-Aups d'aviron compte egalament una equipa de naut panatòri avent encara un còp demostrat de sa superioritat a la Copa de França pendent la sason 2011/2012 ont empòrta sèt títols sus dotze disponibles.

La practica de la canoa caiac es plan importanta dins aquela region gràcias a la multitud dels luòcs de practica (davalada d'Ardecha, d'Isèra, etc.)

Espòrts d'ivèrn : la region Ròse-Aups es una de las primièras regions mondialas per son domeni skiable, sustot dins la val de la Tarentaise e secondairement dins los massises del Giffre, del Chablais, dels Aravis e de las Rossas Grandas.

Son territòri actual a sustot aculhit las tres edicions francesas dels Jòcs Olimpics d'ivèrn :

• a Chamonix en 1924 ;
• a Grenòble en 1968 ;
• a Albertville en 1992.

La region èra egalament candidata per aculhir los Jòcs Olimpics d'ivèrn de 2018 a Anecí, mas la candidatura es estada eliminada en fasa finala de vòte.

Torisme

Lo Pont d'Arc, pòrta de dintrada naturala de las clusas d'Ardecha.

Situada entre París e la Còsta d'Azur, a las frontièras de Soïssa e d'Itàlia, Ròse-Aups se tròba al caireforc d'Euròpa, amb sos dos aeropòrts internacionals, Lion e Grenòble, una desserte per tren famosa dens e una vasta ret autoroutier.

La region Ròse-Aups abriga 8 pargues naturals: 2 Pargues Nacionals (Lo Pargue nacional de la Vanoise e Lo Pargue nacional dels Escrinhs) 6 Pargues Naturals Regionals (Lo Pargue natural regional de Vercòrs, Lo Pargue natural regional del Pilat, Lo Pargue natural regional de Chartrosa, Lo Pargue natural regional del Naut-Jura, Lo Pargue natural regional del massís dels Bauges, Lo Pargue natural regional dels Monts d'Ardecha)

D'unes sits unics tals coma lo Mont Blanc e las clusas d'Ardecha, son d'atots per la region Ròse-Aups, qu'ofrís de paisatges plan divèrses : nautas montanhas, vinhals e doças vals, camps d'espic e d'olivièrs, vastas planas fluvialas.

En Ròse-Aups, l'aiga es presenta jos totas sas formas : nèu e glacièrs, fluvis, rius e lacs. Ròse-Aups possedís tres dels cinc mai grands lacs de França (lac Léman, lac de Le Bourget e lac d'Anecí).

Totes los espòrts a l'aire liure son accessibles : l'escorreguda, la BTT, lo parapente, lo canoa, etc. Ròse-Aups, segonda region golfique francesa amb mai de 60 trajèctes, possedís egalament los mai grands domenis skiables del mond (Las Pòrtas del Solelh, Las Tres Vals, Paradiski, o encara l'Espaci Killy e a aculhit tres còps los Jòcs Olimpics d'ivèrn.

Mantuna vila presenta un fòrt interès arquitectural : Lion (classada al patrimòni mondial de l'UNESCO ), Valença, Grenòble, Chamberí, Anecí, Ais-los-Banhs, Sant Estève e Viena.

Embessonatge e cooperacion descentralizada

Las regions de Timboctó (a Mali) e Ròse-Aups son unidas per una convencion de cooperacion que remonta a 1986. Una convencion tercenala de renovelament es estada signada per Jean-Jack Queyranne, president del conselh regional de Ròse-Aups e Mohamed Ibrahim, president de l'amassada regionala de Timboctó en octobre de 2009. La cooperacion pòrta sustot sus una ajuda al procediment de descentralizacion a Mali, sus d'accions al benefici de l'accès a l'aiga e lo desvolopament de l'agricultura.

La region dels Nauts-Bacins (al Burkina Faso vesin) es egalament unida a la region Ròse-Aups per un acòrdi de cooperacion similara.

Veire tanben

Bibliografia

• Sylviane Cousin, Claude Royer, François Sigaut, introduccion de Jean Cuisenier, Lo guida del patrimòni rural : 400 musèus e colleccions d'agricultura, Besançon, Los guidas de la manufactura, 1991, 382 p. (ISBN 2-7377-0237-2)
  400 musèus, ecomusèus, colleccions d'agricultura presentats per l'associacion francesa dels musèus d'agricultura : Segonda edicion revista e actualizada. Obratge publicat amb lo concors de la Direccion dels Musèus de França (D.M.F.) : 22. Ròse-Aups, pp. 353 a 372
• Charles-Laurent Salch, Atlàs de las vilas e vilatges fortificats en França, Debuta del V^e sègle a la fin del XV^e sègle, Estrasborg, Edicions Publitotal, 1^er novembre de 1987, 495 p.
  01-Ain p. 257 ; 07-Ardecha, p. 272 ; 26-Droma, p. 308 ; 38-Isèra, p. 338 ; 42-Léger, p. 343 ; 69-Ròse, p. 405 ; 73- Savòia, p. 413 ; 74-Nauta-savoie, p. 413 e Cartas n° 8, 9, 13 e 14

Articles connèxes

• Region francesa
• Multitud'

Ligams extèrns

• Conselh regional de Ròse-Aups
• Ròse-Aups Torisme : Lo sit oficial del torisme en Ròse-Aups
• Ròse-Aups Ret Entrepresa Euròpa : Ajuda a las associacions, a l'innovacion e transferiments de tecnologias en Euròpa aital coma a las nòrmas e reglamentacions
• La chaine Dailymotion de la Region Ròse-Aups
• Portail regional de l'INSEE
• Dossièr tematic de l'INSEE Estatistics demografics e socialas [PDF]
• Mèdias: França 3 Alps, documentari de 52 min (Patrice Morel 2012)
• Notícias d'autoritat :

  • VIAF
  • ISNI
  • BnF (donadas)
  • IdRef
  • LCCN
  • GND
  • Israël
  • Tchéquie
  • WorldCat