Aisne (departament)

Aisne
Administracion
País	França
Region	Nauts de França
Creacion del departament	4 de març de 1790
Capluòc (Prefectura)	Laon
Sosprefecturas	Castèl-Thierry Sant Quintin Soissons Vervins
President del conselh departamental	Nicolas Fricoteaux (UDI)
Prefècte	Thomas Campeaux
Coda INSEE	02
Còdi ISO 3166-2	FR-02
Còdi Eurostat NUTS-3	FR221
Demografia
Gentilici	Axonais
Populacion	527 468 ab. (2021)
Densitat	72 ab./km2
Geografia
Coordinadas	49° 30′ nòrd, 3° 40′ es
Superficia	7 369 km2
Subdivisions
Arrondiments	5
Circonscripcions legislativas	5
Cantons	21
Intercomunalitats	19
Comunas	798
Ligams
Sit web	aisne.com

Aisne (/ɛn/) es un departament francés dont lo nom ven del riu omonim. Apartenís a la region Nauts de França. L'INSEE e La Pòsta li atribuïsson lo còdi 02. Sa prefectura es Laon.

Gentilici

Los abitants del departament d'Aisne son apelats los Axonais e Axonaises. Aquel gentilici es format sul nom cèlta del riu Aisne : Axona.

Geografia

Carta d'Aisne.

Aisne es entornejada pels departaments del Nòrd, de la Somme, d'Oise , de Sèina e Marna, de Marna e de las Ardenas, aital coma per Belgica.

Segon lo recensament de 2003, la susfàcia boscosa del departament es de 123 392 ectaras, siá 16,6 % per una mejana metropolitana de 27,4 %.

Vilas principalas : Laon (prefectura), Sant Quintin, Soissons, Castèl-Teiric, Tergnier, Chauny, Hirson, Villers-Cotterêts, La Fère, Vervins e Guisa.

Cors d'aiga : l'Escaut (que pren sa font près del Catelet), Aisne, Marna , l'Ourcq , la Vesle, la Somme que pren naissença a Fonsomme, Oise, la Sarra. Dins lo sud del departament, se tròba lo Surmelin, la Verdonnelle e la Dhuys (aquel riu foguèt canalizat dins l'aqüaducte de la Dhuis de 131 km per alimentar en aiga potabla París dempuèi lo 1^er octobre de 1865, e unicament lo pargue de lésers de Marna-la-Val mai recentament).

Lo ponch culminant del departament se situa al Nòrd-èst de Hirson dins lo bòsc domanial de Sant Miquèl al lòcdich « la Resèrva » près de la frontièra bèlga a 289 m d'altitud.

• Paisatges d'Aisne :
• 
  Rogny, dins lo nòrd-èst.
• 
  Coucy-lo-Castèl-Auffrique, dins lo centre-oèst.
• 
  Molon-lo-Waast, dins lo centre.
• 
  Castèl-Teiric e Marna , dins lo sud.

Departaments limitròfs d'Aisne

	Nòrd Província de Hainaut (Belgica)
Somme Oise		Ardenas (Grand-Es) Marna (Grand-Es)
Sèina e Marna

Transpòrts

Canals : lo departament es traversat per de nombrosas canals (per exemple la canal de Sant Quintin, 93 km).

Lo departament es traversat per quatre linhas de camin de fèrre a la partença de París, las doas primièras de la gara del Nòrd e los dos autres de la gara de l'Èst :

• la linha de París a Maubeuge, que desservís sustot las vilas de Chauny, Tergnier e Sant Quintin ;
• la linha de París a Laon, que desservís sustot las vilas de Soissons, d'Anizy-lo-Castèl e de Laon (prefectura) ;
• la linha de París a Estrasborg, que desservís sustot la vila de Castèl-Teiric ;
• la LGV Es europèa.

En 1873, lo departament d'Aisne possedissiá ja dètz camins de fèrre representant un desvolopament total de 382 km.

Istòria

Aisne e los governaments generals qu'ocupavan son territòri abans 1790 : los de Champanha, d'Illa de França e de Picardia.

Carta d'Aisne (1790).

Aisne foguèt l'un dels 83 departaments creats en 1790. Son decopatge e son establiment foguèron fisats per Loís XVI a Jean Charles Joseph Hyacinthe de Sars, futur cònsol màger de Laon en 1800. Foguèt constituït de territòris eissits dels ancians Governaments militars puèi civils de l'Illa de França (Laonnois, Soissonnais, Noyonnais, Valois), de Champanha (Brie, Omois) e de Picardia (Thiérache, Vermandois). Es a precisar que los territòris eissits del Governament d'Illa de França son sovent estats citats coma essent eissits de la província de Picardia.

Carta datant de 1723 de la generalitat de Soissons, indicant la província d'origina de cada eleccion, totas son eissidas de Picardia a l'excepcion de Castèl-Teiric, provenent de la Brie.

Lo territòri del departament regropa la principala partida de la generalitat de Soissons creada en 1595 (eleccions de Soissons, Laon, Guisa...), e lo territòri de l'eleccion de Sant Quintin pres a la generalitat d'Amiens. La generalitat de Soissons comptava sèt eleccions : Clarmont-en-Beauvaisis, Crépy-en-Valois, Guisa, Noyon, Laon e Soissons que son eissidas de Picardia mentre que Castèl-Teiric es eissida de la Brie (país tradicional de Champanha).

De 1791 a 1793, los sièis districtes (Sant Quintin, Vervins, Laon, Chauny, Soissons e Castèl-Teiric) del departament d'Aisne forniguèron cinc batalhons de volontaris nacionals :

• 
  Carta de las principalas aglomeracions d'Aisne en 1950.
• 
  Carta de las linhas de camin de fèrre
  cap a 1950.
• 
  Carta economica del departament d'Aisne cap a 1950.

Al 1^er genièr de 2016 la region Picardia, a la quala apartenissiá lo departament, fusiona amb la region Nòrd-Pas de Calais per venir la novèla region administrativa Nauts de França.

Eraldic

Blasonnement : Copat, en 1 d'aur a las tres bendas d'azur e al 2 d'azur a la benda d'argent costejada de dos dobles cotices potencées e contra-potencées d'aur ; a la fasce ramada d'argent enquasernant sus la particion. Comentaris : lo blason d'Aisne combina las armas de l'ancian comtat de Ponthieu en 1 amb las de l'anciana província de Champanha en 2. La fasce ramada representa lo riu omonim.

Aquel blason es pas qu'una proposicion de Robert Louis, e a per ara pas de valor oficiala. Rampèla Picardia per un de sos comtats istorics a saber lo comtat de Ponthieu, malgrat que se siá pas jamai espandit sul territòri d'Aisne. Lo comtat istoricament picard del departament es en fach lo Vermandois que s'espandissiá sus Laon, Soissons e Sant Quintin a una certana epòca. La Brie a l'entorn de Castèl-Teiric es tanben remembrada per las armas del comtat de Champanha.

Politic

Mescla de zònas ruralas e de vilas obrièras, luòc de residéncia per d'unas familhas trabalhant a París o en Illa de França, Aisne es istoricament un departament puslèu orientat a esquèrra mas se constata, dempuèi las annadas 2000, una fòrta progression del vòte Front nacional e del taus d'absentisme.

Administracion

Aisne es dividida en cinc arrondiments que son subdividits en 21 cantons. Lo departament compta 798 comunas e cinc circonscripcions legislativas.

• Lista de las comunas francesas avent cambiat de nom pendent la Revolucion
• Lista d'ancianas comunas d'Aisne
• Lista de deputats d'Aisne
• Lista de senators d'Aisne
• Lista de conselhièrs departamentals d'Aisne
• Lista de circonscripcions legislativas d'Aisne
• Lista de prefèctes d'Aisne
• Lista d'intercomunalitats d'Aisne en 2019

Demografia

Las principalas aglomeracions del departament.

Aisne compren una sola vila mejana (Sant Quintin) e tres vilòtas (Soissons, Laon e Castèl-Teiric), a las qualas se pòt ajustar l'ensemble format per Chauny e Tergnier. Mas, i a encara fòrça autras aglomeracions de caractèr urban, perque Aisne èra densément poblada abans lo XIX^e sègle. Los vilatges son plan nombroses e puslèu pichons.

Aisne a perdut un pauc de sa populacion dins la segonda mitat del XIX^e sègle, a causa de l'exòde rural, pasmens limitat pel desvolopament industrial del nòrd del departament (Sant-Quentinois, Chaunois, Thiérache).

Plan afectat per la Primièra Guèrra Mondiala, lo departament a vist sa populacion aumentar leugièrament per retrobar mai o mens son nivèl de 1900. Dempuèi un trentenat d'annadas, lo declin industrial a entrainat una estagnacion de la populacion (526 346 abitants en 1968, 535 489 en 1999). Sol lo Sud-oèst del departament, pròche de l'aglomeracion parisenca, coneis encara la creissença demografica.

Evolucion demografica

En 2021, lo departament comptava 527 468 abitants, en diminucion de 2,08 % respècte a 2015 (França fòra Maiòta : +1,84 %).

Evolucion de la populacion  [ modificar ]

1791	1801	1806	1821	1826	1831	1836	1841	1846
407 905 425	981 442	726 459	666 489	460 513	000	527 095	542 213 557	422

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (1)

1851	1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891
558 989 555	539 564	597 565	025	552 439 560	427 556	891 555	925 545	493

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (2)

1896	1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946
541 513 535	583 534	495 530	226 421	515 489	022	489 368 484	647 453	411

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (3)

1954	1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2011
487 068	512 920 526	346 533	862 533	970 537	259 535	489 537	061	541 302

Evolucion de la populacion  [ modificar ], seguida (4)

2016	2021	-	-	-	-	-	-	-
536 136 527	468	-	-	-	-	-	-	-

(Fonts : SPLAF - populacion totala del departament dempuèi sa creacion fins en 1962 − puèi basa INSEE − populacion sens dobles comptes de 1968 a 2006 puèi populacion municipala a partir de 2006.)

Istograma de l'evolucion demografica

Piramida de las edats

Piramida de las edats del departament d'Aisne en 2020 en percentatge

Òmes	Classa d'edat	Femnas
0,6	90 o +	1,8
6,5	75-89 ans	9,5
17,8	60-74 ans	18,4
20,3	45-59 ans	19,6
18,2	30-44 ans	17,5
17,1	15-29 ans	15,4
19,5	0-14 ans	17,8

Piramida de las edats de la region Nauts de França en 2020 en percentatge

Òmes	Classa d'edat	Femnas
0,5	90 o +	1,5
5,5	75-89 ans	8,4
15,6	60-74 ans	16,8
19,8	45-59 ans	19,1
19,1	30-44 ans	18,5
19,2	15-29 ans	17,6
20,2	0-14 ans	18,1

Populacion de las comunas

Lista de las quinze comunas las mai pobladas del departament

Nom	Còdi INSEE	Intercomunalitat	Superficia (km2)	Populacion (darrièra pop. legala)	Densitat (ab./km2)	Modificar
Sant Quintin	02691	CA del Sant-Quentinois	22,56	52 958 (2021)	2 347
Soissons	02722	CA GrandSoissons Aglomeracion	12,32	28 705 (2021)	2 330
Laon	02408	CA del País de Laon	42,00	24 021 (2021)	572
Castèl-Teiric	02168	CA de la Region de Castèl-Teiric	16,55	15 204 (2021)	919
Tergnier	02738	CA Chauny-Tergnier-La Fère	17,95	13 431 (2021)	748
Chauny	02173	CA Chauny-Tergnier-La Fère	13,28	11 496 (2021)	866
Villers-Cotterêts	02810	CC Retz-en-Valois	41,71	10 454 (2021)	251
Hirson	02381	CC dels Tres Ribièiras	33,77	8 662 (2021)	256
Bohain-en-Vermandois	02095	CC del País del Vermandois	31,74	5 721 (2021)	180
Gauchy	02340	CA del Sant-Quentinois	6,24	5 204 (2021)	834
Guisa	02361	CC Thiérache Sambre e Oise	16,13	4 533 (2021)	281
Belleu	02064	CA GrandSoissons Aglomeracion	4,53	3 693 (2021)	815
Sant Miquèl	02684	CC dels Tres Ribièiras	42,20	3 252 (2021)	77
Crouy	02243	CA GrandSoissons Aglomeracion	10,38	2 999 (2021)	289
Fresnoy-lo-Grand	02334	CC del País del Vermandois	15,07	2 934 (2021)	195

Unitats urbanas

Segon lo decopatge efectuat en 2010 per l'INSEE , trenta doas unitats urbanas son centradas sus una comuna del departament : quinze comunas isoladas, sèt aglomeracions bi-comunalas, e dètz pichonas aglomeracions compausadas de tres a uèch comunas. Las unitats urbanas regropant mai de 5 000 abitants son :

Reng	Nom de l'unitat urbana	Populacion municipala (2012)	Nombre de comunas (dont vilas-centres)
1	Sant Quintin	65 501	6
2	Soissons	42 602	8
3	Laon	29 537	3
4	Tergnier	22 906	7
5	Castèl-Teiric	21 051	6
6	Chauny	17 719	6
7	Villers-Cotterêts	10 669	1
8	Hirson	10 228	2
9	Charly-sus-Marna	7 023	5
10	Bohain-en-Vermandois	5 841	1
11	Guisa	5 182	1

Airas urbanas

Segon lo decopatge efectuat en 2010 per l'INSEE , Aisne compta onze airas urbanas. 134 comunas del departament apartenisson a las airas urbanas de Reims (67), París (66) e Ham (1).

Reng	Nom de l'aira urbana	Populacion municipala (2012)	Nombre de comunas
1	Aira urbana de Sant Quintin	111 474	99 (dont una en soma )
2	Soissons	63 298	63
3	Laon	52 555	75
4	Castèl-Teiric	34 750	35
5	Tergnier	22 906	7
6	Chauny	20 196	10
7	Hirson	10 416	3
8	Guisa	6 602	4
9	Bohain-en-Vermandois	5 841	1
10	Vervins	4 724	7
11	Lo Nouvion-en-Thiérache	2 801	1

Economia

En 2019, lo taus de caumatge es de 12,2 % e 19 % dels abitants vivon al dejós del lindal de pauretat.

Cultura

Lenga

Lo departament compren mantuna zòna lingüistica : picard al nòrd ; champanhés dins lo sud ; francés d'Illa de França, al centre e al sud.

Aquela copadura lingüistica explicava probable la dificultat pels abitants del Sud d'Aisne de s'identificar coma apartenissent a la region Picardia.

Segon Abel Hugo, en 1835, la lenga francesa èra en usatge dins tot lo departament, a l'excepcion de qualques cantons reculats ; lo francés èra a aquela epòca parlat pro corrèctament. Qualques annadas de per abans, lo lengatge de las campanhas èra fòrça mai ruf.

Gastronomia

• Cosina rustica. Lo Nòrd del departament es una zòna d'elevatge, s'i tròba de produches a basa de lach de vaca coma lo maroilles o la confitura de lach. Se tròba egalament d'especialitats tipicament picardas, coma la ficèla picarda, mena de pescajon voludat addicionat de formatge fondut, bechamèl, cambajon e campairòls. Lo fetge gras es un produch desvolopat en Thiérache ; es de qualitat.
• Lo pòrc d'antan d'Aisne, lo pòrc de las planas e lors derivats (cambajon sec d'Aisne, tripas de Thiérache, entre autras) son reconeguts.
• Dins tot lo departament, de productors abalisson de las polalhas bordièras e presentan lors derivats (pastisses, tarrissas, filets, confits, copa), sus la ret « Benvenguda a la Bòria ».
• Lo gibièr.
• Dins los condiments, se tròba lo confit de cebas d'Aisne, lo vinagre de pomat de la Thiérache.
• Los « Demoranças », las « Tavèrnas de Païses », la torta als pòrres, la sopa e lo velosat a la coja, la crèma soissonnaise o sopa de Soissons, la tarta al maroilles, lo fialat polidet al maroilles, lo pòrc al lach, las tripas al maroilles e al pomat, lo conilh al pomat, escaluènhas e cebas, lard fumat e campairòls, de la Thiérache, lo sautat de conilh a la picarda, l'ensalada al lard, las polpetas de dindonneau a la picarda, lo soissoulet o caçolet a las mongetas de Soissons e rit bordièr, lo hochepot picard o pòt al fuòc regional, las raujòlas de Coucy o rissolles laonnoises, lo formatge maincamp de Quierzy, lo formatge Chauny, los formatges de Thiérache : lo dalfin, la bagueta de Thiérache, lo lausange, los chucs de poma e de pera, lo poiré.
• La mongeta de Soissons, los pavats de Laon, los crostejam picards del Sant-Quentinnois, los bescuèches P'tio Crac'lin de Bohain-en-Vermandois, los cugnots o fogassets de Sant Quintin, las confituras e geladas artisanalas.
• La cultura de fruches rogs (fragas, cerièras, fragostas) comença de s'i desvolopar dins lo Laonnois e la Thiérache.
• D'eveniments ritman l'actualitat gastronomica del departament : fièras als formatges (La Capelle), a la botifarra (Sant Quintin). Las tastas sus las brocantas e mercats son de nombrosas escasenças de descobrir de produches locals dins un ambient tradicional.
• Dins lo Sud, las mongetas de Soissons, los campairòls de París e la rota toristica del champanhe, ont d'unes champanhes produches dins la region de Castèl-Teiric son al meteis títol que lo maroilles reconeguts per una apellacion d'origina contrarotlada (AOC).
• Lo pomat bordièr de Thiérache e son aiga-de-vida, la « Folia Douce » (aperitiu a basa de fruches rogs), o petejant al pomat, la fabricacion de la cervesa (sustot artisanala).
• D'elevatges d'abelhas.

Personalitats ligadas a Aisne

Reis e reinas

• Carlesmanhe, rei dels francs e emperador, luòc de naissença supausat a Quierzy.
• Berthe al pè grand o Bertrade de Laon (v720-783), nascuda près de Laon, esposa de Pépin lo Brèu e maire de Carlesmanhe.
• Carloman I^er, rei dels francs e fraire de Carlesmanhe, es nascut a Soissons en 751 e mòrt en 771 a Samoussy.
• Lotari (rei dels francs) (941-986), nascut a Laon, rei dels francs de 954 a 986.
• Clodovèu I^er, rei dels francs, per son ròtle dins l'episòdi del vas de Soissons.
• Francés I^er, a l'origina de l'ordenança de Villers-Cotterêts (1539) sus l'usatge de la lenga francesa.

Personalitats istoricas

• Charles Martel, cònsol màger del Palais, pepin de Carlesmanhe, mòrt en 741 dins la residéncia reiala de Quierzy.
• Enric I^er de Guisa (1550-1588), diguèt lo Balafré, duc de Guisa, cap la Liga catolica e principal opausant a Enric III e Enric IV pendent las guèrras de Religion (França).
• Thomas de Marle, senhor de Coucy.
• François-Noël Babeuf, dich Grac Babeuf (1760-1797), es natiu de Sant Quintin.
• Camille Desmoulins (1760-1794), revolucionària, es natiu de Guisa.
• Antoine Fouquier-Tinville (1746-1795), acusator public del tribunal revolucionari es nascut a Hérouël uèi Foreste, près de Sant Quintin.
• Saint-Just, de son nom complèt Louis Antoine de Saint-Just (1767-1794), revolucionari pròche de Robespierre a viscut una partida de sa joventut a Blérancourt e endacòm mai dins Aisne.
• Nicolas de Condorcet (1743-1794), un filosòf, matematician e politològ natiu de Ribemont.
• Guillaume-Benoît Houdet, avocat, deputat e cònsol màger de Castèl-Teiric (1800-1805).
• Jean Charbonnel (1927-2014), nascut a La Fère, òme politic.
• Jacques Pelletier (1929-2007), nascut a Villers-en-Prayères, òme politic.

Escrivans

• Jean de la Font es natiu de Castèl-Teiric.
• Alexandre Dumas es natiu de Villers-Cotterêts.
• Jean Racine es natiu de la Ferté-Milon.
• Henri Martin (1810-1883), nascut a Sant Quintin, istorian, assagista, romancièr, òme politic.
• Madeleine Zillhardt (1863-1950), escrivana e decoratritz, es nativa de Sant Quintin.
• Nadine de Rothschild (1932-), nascuda a Sant Quintin, actritz e femna de letras.
• Philippe Tèst (1928-2023), nascut a Wassigny, jornalista, escrivan, critic literari e dramatic, patron de premsa.
• Albert Denisse (1868 -1946), bierraire e autor d'un testimoniatge sus l'ocupacion d'Aisne pendent la Guèrra Granda
• Champfleury (escrivan), Jules François Félix Husson, diguèt Fleury, dich Champfleury (1821-1889), nascut a Laon, escrivan, jornalista, critic d'art, dramaturg, novelaire e romancièr

Artistas

• Los Fraires Le Nain, pintres del XVII^e sègle, son nascuts a Laon.
• Maurice Quentin de la Torre, pintra, es natiu de Sant Quintin. Es representat sus l'ancian bilhet de 50 francs Quentin de la Torre, amb l'ostal de la comuna de Sant Quintin (probable jòc de mots cinquanta/Sant Quintin)
• Paul e Camille Claudel son natius del Tardenois.
• Henri Matisse, pintre, a passat son enfança a Bohain-en-Vermandois.
• Léon Lhermitte (1844-1925), pintre naturalista, nascut a Mont-Sant Paire, paire del neurològ e psiquiatre Jean Lhermitte (1877-1959) e rèiregrand de l'actor Thierry Lhermitte.
• Jenny Zillhardt (1857-1939), pintra, es nativa de Sant Quintin.
• Achille Jacopin es un escultor nascut en 1874 e mòrt en 1958 a Castèl-Teiric.

Industrials

• Jean-Baptiste André Godin (1817-1888), un industrial e filantròp francés, creator del familistère de Guisa.
• Émile Dewoitine (1892-1979), nascut a Crépy (Aisne), Industrial e constructor aeronautic francés, considerat coma lo paire fondator de las usinas tolosanas aerospacialas.

Mètges

• Christian Cabrol, cirurgian cardiac (primièra transplantacion europèa en 1968), nascut lo 16 de setembre de 1925 a Chézy-sus-Marna.
• Suzanne Noël, (1878-1924), nascuda a Laon, doctora en medecina, cirurgiana, pionièra de la cirurgia estetica reparadoira de las nafras de guèrra (1914-1918) e membre del movement femenin Soroptimist.

Militars

• Émile Driant (1855-1916), nascut a Neufchâtel-sus-Aisne, oficièr de la Guèrra Granda, deputat de Nancí e eròi de Verdun, mòrt al camp d'onor.
• Lo general Robert Nivelle, a l'origina de la batalha del Camin de las Dònas.
• Charles de Gaulle, qu'a comandat pendent la batalha de Montcornet.

Òmes e femnas politicas

• Jean Pierre-Bloch
• René Dosière
• Xavier Bertrand

Mèdias

• Kamini
• Nomi, actritz nascuda a Sant Quintin.
• Sebastian Cauet, animator nascut a Sant Quintin e qu'a viscut a Marle.
• Philippe Etchebest (1966-), nascut a Soissons, cap cosinièr e animator de television.

Autras personalitats

• Jean Mermoz (1901-1936), nascut a Aubenton, aviator.

Torisme

La catedrala Notre-Dame de Laon.

La catedrala Sent Gervasi-e-Sant-Protais de Soissons.

En general, s'admet lo decopatge toristic d'aquel departament picard en cinc zònas, del nòrd al sud :

• lo Sant-Quentinois ;
• la Thiérache ;
• lo Laonnois ;
• lo Soissonnais ;
• l'Omois.

Lo torisme fluvial concernís en partida la canal de Sant Quintin amb son tonejatge electric e sos dos tunèls (Lesdins e Riqueval / Vendhuile), e en partida la canal de l'Ourcq amb Pòrt a las Pèrcas.

En 2007, una infrastructura granda d'albergament toristic, Center Pargues, s'es implantada sul lac de l'Ailette , a dos pas de nombroses ponches toristics coma la catedrala de Laon, lo camin de las Dònas e lo castèl de Coucy.

Demest los nombroses luòcs a descobrir, se pòt citar :

• castèl de Villers-Cotterêts ;
• roïnas del castèl medieval, amb espectacle de rapaces a Castèl-Teiric ;
• castèl de Condé a Condé-en-Brie ;
• castèl de Coucy a Coucy-lo-Castèl-Auffrique ;
• catedrala Notre-Dame de Laon ;
• catedrala Sent Gervasi-e-Sant-Protais de Soissons ;
• abadiá de Sant Nicolau-a los-Bòsques e son priorat, lo Tortoir ;
• abadiá Sant Vincenç de Laon, abadiá Sant Martin de Laon, capèla dels Templièrs de Laon ;
• abadiá Notre-Dame de Longpont ;
• abadiá Sant Joan-de las-Vinhas de Soissons ;
• roïnas de l'abadiá de Vauclair ;
• las glèisas fortificadas de Thiérache, dont la de Parfondeval Sent Medard, abadiá de Sant Miquèl-en-Thiérache ;
• camin de las Dònas: la cauna del Dragon, lo platèl de Califòrnia, lo fòrt de la Malmaison, la bòria de Hurtebise, lo monument dels basques, lo vièlh Craonne ;
• fantaumas de Landowski a la Mòta Chalmont d'Oulchy-lo-Castèl ;
• familistère de Godin a Guisa.

Las manifestacions festivas, culturalas, commemorativas e esportivas

Dempuèi 2020, lo departament es labellisé Tèrra de Jòcs 2024, lo labèl de París 2024 a destinacion dels territòris, e aculhirà lo passatge del Relai de la flama

• Laon : Euromédiévales, Montada istorica, Jazz'titudes, Colors d'Estiu, Festenal de Laon, Mercat de Nadal.
• Sant Quintin : Fèstas del Bofon, Fièra a la Botifarra, Festenal del Libre e de la B.D., Mensdicha de Sant Quintin, Vilatge de Nadal, Sant Quintin Plaja.
• Coucy-lo-Castèl : Son e Lumière Coucy a la Meravilha, Las Senhorialas, Las Automnalas.
• Castèl-Teiric : Fèstas a Jean, Festenal del Patrimòni viu, Festenal Jean-de-la-Font, Espectacle de Rapaces.
• Guisa : Fèsta del Trabalh al Familistère, Las Ducalas de Guisa.
• Sant Miquèl-en-Thiérache : Festenal de l'Abadiá.
• Hirson : Festenal de l'Abadiala, Transfrontalièras.
• Finfa-Notre-Dame : Pelegrinatge.
• La Capelle : Fièra als Formatges.
• Marle : Festenal d'Istòria viva.
• Soissons : Festenal Soissons en Sc'Aisne, Fèsta de la Mongeta .
• Saint-Gobain : Festenal dels Vèrms Solidaris
• Chauny : Ròck'N Festenal
• Septmonts : Festenal Pic'Arts.
• Mérlieux-e-Fouquerolles : Fèsta del Libre.
• Festieux : Plouckstock Festenal
• Urcel : Festenal Woodrock
• Berzy lo Sec : Festenal de musica Berzyk
• Festenal de Musica en Omois.
• Festenal de las Catedralas de Picardia.
• Correguda dels Contes e Legendas en Thiérache.
• Jardins en Scèna en Picardia.
• Picardia Mouv'.
• Jornadas Europèas del Patrimòni.
• Fèsta de la Musica.
• Fèsta del Cinèma.
• Fèsta del Trabalh del 1^er mai.
• Fèsta Nacionala del 14 de julhet.
• Fèstas religiosas dels diferents cultes.
• Commemoracions del Sovenir de las Primièra e Segonda Guèrras mondialas.

Las residéncias segondàrias

En 2008, lo departament comptava 4,1 % de residéncias segondàrias. Aquel tablèu indica las principalas comunas d'Aisne dont las residéncias segondàrias e ocasionalas despassan 10 % dels lotjaments totals.

Comunas avent mai de 10 % de residéncias segondàrias en 2008 :

Vila	Populacion municipala	Nombre de lotjaments	Rés. segondaris	% rés. segondaris
Chamouille	0 0 0256	0 0 0628	0 0 0526	83,81 %
Neuville-sus-Ailette	0 0 0 086	0 0 0147	0 0 0110	74,86 %
Berny-Rivière	0 0 0596	0 0 0653	0 0 0396	60,69 %
Ressons-lo-Long	0 0 0762	0 0 0393	0 0 0 090	22,90 %

Veire tanben

Bibliografia

• Jacques-François-Laurent Devisme, Manuel istoric del departament d'Aisne, Laon : F. LEBLAN-COURTOIS, 1828 [1].
• Maximilien Melleville, Diccionari istoric del departament d'Aisne, Laon : en çò de l'autor & París : Dumoulin, 1865, panatòri. 1 [2] e panatòri. 2 [3].
• Matton, Diccionari topografic del departament d'Aisne, 1871 (BNF 36480720).

Articles connèxes

• Departament francés
• Comunautat de comunas de la Champanha Picarda
• Lista de ponts d'Aisne
• Sit natural d'Aisne
• Lista de comunas d'Aisne
• Lista de glèisas d'Aisne
• Lista d'ancianas comunas d'Aisne
• Lista de comunas francesas avent cambiat de nom pendent la Revolucion

Ligams extèrns

• Prefectura d'Aisne
• Conselh departamental d'Aisne
• Ressorsa relativa a la geografia :
  • INSEE (departaments)