Vastin Lespy

Foncions
Secretari general; Prefectura de Pirenèus Atlantics (d)
President d'onor (d); Escòla Gaston Fèbus
Naissença	6 de febrièr de 1817; Pau (Pirenèus Atlantics)
Decèsses	21 de febrièr de 1897 (a 80 ans); Pau (Pirenèus Atlantics)
Nom de naissença	Jean Désiré Victor Lespy
Nacionalitat	francesa
Activitats	Lingüista, lexicografa, ensenhant de segondari
Redactor a	Revista de las Lengas Romanicas (d)

S'aquel bendèl es pas mai pertinent, retiratz-o. Clicatz aicí per ne saber mai.

Aquel article cita pas pro sas fonts (novembre de 2015).

Se dispausatz d'obratges o d'articles de referéncia o se coneissètz de sits web de qualitat tractant de tèma abordat aicí, mercé de completar l'article en balhant las referéncias utilas a sa vérifiabilité e en los ligant a la seccion « Nòtas e referéncias ».

En practica : Qualas fonts son esperadas ? Coma ajustar mas fonts ?

Jean Désiré Vastin Lespy, dich Vastin Lespy^[1], nascut lo 6 de febrièr de 1817 a Pau (Pirenèus Atlantics), mòrt lo 21 de febrièr de 1897 dins aquela meteissa vila es un erudit francés autor d'una òbra importanta sus la filologia e la lenga bearnesas.

Biografia[modificar | modificar lo còdi]

Après d'estudis de letras, es professor al Collègi de Pau (1836-1870)^[2], puèi secretari de la prefectura dels Basses-Pirenèus (1870-1873) ; publica de nombroses obratges de lingüistica e collabòra regularament a de revistas sabentas, sustot la Revista d'Aquitània e lo Bulletin de la Societat de las Sciéncias, Letras e Arts de Pau^[2].

Entre 1858 e 1880 publica diferenta versions de sa gramatica bearnesa e soslinha que dintra aquelas doas edicion"[...] es estat fa de composicions del meteis genre sus d'autre dialèctes de la lenga d'òc. Me seriá benlèu permés de dire que la gramatica bearnesa es pas estada completament inutila als autors d'aquelas òbras". Metent atal en perspectiva son òbra béarnisante dins la renaissença granda de la lenga d'òc^[3].

Amb Paul Raymond, archivista del departament dels Basses-Pirenèus, publica un important diccionari, lo Diccionari del bearnés ancian e modèrn^[4], basat sus de recèrcas aprigondidas dins los documents ancians, enriquit de sa coneissença d'autres parlars e dels filològs de son temps tals Frederic Mistral. Aquel obratge foguèt laureat del concors (annada 1886) ^[5] organizat per l'Acadèmia de las inscripcions e polidas-letras.

Amb Paul Raymond egalament, es lo fondator de la Societat dels bibliofils de Bearn.

Es enterrat a Auloron-Senta Maria, al cementèri vièlh de Santa Crotz, dins la tomba de la familha de Dufourcq - Galtier d'Auriac.

Òbras[modificar | modificar lo còdi]

Las Illustracions de Bearn. Pau, Veronèse, 1856
Gramatica bearnesa, seguida d'un vocabulari bearnés-francés, 1858 ; París, Maisonneuve, 1880
Nòtas per l'istòria de la cançon .... París, J.-B. Dumoulin, 1861
Las Mascas dins Bearn : 1393-1672, Pau, Léon Ribaut, 1875, 72 p. (lira en linha) (reedicion Pyrémonde-Princi Néguer, 2005)
Provèrbis del país de Bearn ; enigmas e contes populars. París, Maisonneuve e cie, 1876
Racontes d'istòria Santa en Bearnés traduches e publíés pel primièr còp sul manuscrit del sègle XV (amb Paul Raymond). Pau, L. Ribaut, 1876
Un baron bearnés al sègle quinzen (amb Paul Raymond). Pau, 1878
Lous gentius de Bearn ont Rèbe de l'abat Puyoo. Pau 1879.
Diccionari bearnés ancian e modèrn (amb Paul Raymond), Montpelhièr, 1887
Navarrot, Xavier, Lo Cançonièr d'Auloron, Navarrot : causida de cançons de Navarrot, Pau, Impr. Garet, 1890, 95 p. (lira en linha)
Dichas e provèrbis de Bearn, parémiologie comparada, Pau, Garet, 1892 ; Limarc, Baiona, 1979
Lo rainal de La Fontaine. Conferéncia del 5 de genièr de 1865. Pau, Veronés
Las femnas segon los provèrbis. Conferéncia 7 de decembre de 1865. Pau, Veronés.
Las mariòtas a Pau. Conferéncia.1875
Remarcas dur la Toponimia de Bearn. Conferéncia
Sul nom dels abitants de Pau. Conferéncia
D'ont venon qualques diminutius franceses. Conferéncia
Qualques òmes e qualques causas de Bearn. Conferéncia
Inauguracion de l'estatua d'Enric IV. Conferéncia
Roma. Conferéncia del 5 de decembre de 1867. Pau, Veronés.
Un curat bearnés al sègle dètz e ochen. Pau, Léon Ribaut, 1880. 2 tòms
Lo rainal de las faulas de La Fontaine. Pau, Garet, 1888.
Grammar and vocabulary of the language of Bearn.Roger Gordon Molyneux. Leon Ribaut / Henry Prowde. 1888.

Diccionaris gascons[modificar | modificar lo còdi]

La lenga regionala de Gasconha, al sens d'aira dels parlars gascons encara plan vius (en particular dins las campanhas) al XIX^e sègle e dins la primièra mitat del XX^e sègle, a fach alara l'objècte d'òbras independentas de mantun erudit bilingüe : otra Vastin Lespy (e Paul Raymond) per Bearn^[2]^,^[4], Vincent Foix escriu lo Diccionari gascon-francés (Landas)^[6] per la Chalòssa vesina e Landas, Justin Senac-Montcauv lo Diccionari gascon-francés, dialècte del departament de Gèrs: seguit d'un compendi de gramatica gascona^[7]^,^[8] per Armanhac e Gèrs. Simin Palay (ajudat de correspondents locals) a entreprés puèi un diccionari del gascon e del bearnés modèrns^[9] cobrissent l'ensemble de las varietats de gascon, que mena a plan en tres edicions.

Aquel còrpus de lexics e d'exemples a demandat a cada autor la definicion de nòrmas lexicograficas per son obratge, nòrmas comunas en partida solament. D'una part de las diferéncias de prononciacion existisson per de meteisses mots (tractament de la vocala finala atòna, per exemple) segon los luòcs, d'autra part las evolucions localas secularas an menat una diversitat de formas. Calrà esperar l'Atlàs lingüistic e etnografic de Gasconha (menat, sustot per Jacques Alhèras e Jean Séguy, a l'entorn de las annadas 1950-60) per una cartografia fina dels parlars.

Aqueles diccionaris son d'espleches precioses de coneissença de las lengas vivas regionalas sus las decennias a l'entorn de 1900, enriquits de nombroses documents d'archius. En particular, lo Diccionari bearnés ancian e modèrn (de Vastin Lespy e Paul Raymond) conten totes los mots necessaris per establir una lista Swadesh del gascon bearnés : lo lingüista Morris Swadesh a establit la lista Swadesh modèla, de près de 200 mots dins la partida del lexic mai conservada, per èsser utilizada en lingüistica comparada. Tot parièr, lo diccionari de Vincent Foix permet d'establir una lista Swadesh del gascon landés.

Mai generalament, aqueles diccionaris d'erudits son una basa sus la quala s'apiejaràn las òbras d'elaboracion dels còdis d'ortografia gascona, primièr per las felibressas (grafia modèrna - felibrenca, del nom del Felibritge fondat pel poëte provençal Frederic Mistral), puèi per l'aplicacion de la grafia - classica - occitana al gascon.

Complements[modificar | modificar lo còdi]

Bibliografia[modificar | modificar lo còdi]

(fr + òc-gascon) François Pic e al., Vastin Lespy (1817-1897) : actes del collòqui de Pau (10 e 11 d'octobre de 1997), Pau, Edicions Marrimpouey, 1998, 183 p. (ISBN 2-85302-129-7)
Xavier Ravier e Bernard Moreux (editor scientific) (préf. Pierre Bourdieu), « Vastin Lespy, parémiologue bearnés », Quasèrns de l'Universitat de Pau e dels Païses d'Ador « Lengas en Bearn », n^o 13,‎ 1989, p. 31-41 (ISSN 0247-8463)

Nòtas e referéncias[modificar | modificar lo còdi]

↑ Notícia BnF
↑ ^{a b e c} Jacques Staes, « Biografia dels autors » : (fr + òc-gascon) Vastin Lespy e Paul Raymond, Diccionari bearnés ancian e modèrn, Marrimpouey novèla edicion, novembre de 1998, p. XIII-XIV
↑ Op. Cit, Avertiment, III
↑ ^{a e b} Autra novèla edicion : (fr + òc-gascon) Vastin Lespy e Paul Raymond, Diccionari bearnés : revist e aumentat de 970 nòtas per J. La Fita, Princi negue, 2001
↑ Gustave Schlumberger, « Comptes-renduts de las sessions de l'Acadèmia de las Inscripcions e Belles-Letras : rapòrt fach suls obratges enviats al concors () de l'annada 1886 », sus Persèu, 15 de julhet de 1887, p. 388-390
↑ (fr + òc-gascon) Vincent Foix, Diccionari gascon-francés : Seguit de son lexic francés-gascon e d'elements d'un Thesaurus gascon, Bordèu, Premsas universitàrias de Bordèu, novembre de 2003, 817 p. (ISBN 2-86781-302-6)
↑ (fr + òc-gascon) Justin Senac-Montcauv, « Diccionari gascon-francés, dialècte del departament de Gèrs: seguit d'un compendi de gramatica gascona », sus Gallica
↑ (fr + òc-gascon) Justin Senac-Montcauv, « Diccionari gascon-francés, dialècte del departament de Gèrs: seguit d'un compendi de gramatica gascona », sus Internet Archiva
↑ (fr+òc-gascon) Simin Palay, Escole Gastoû Febus, Diccionari del gascon e del bearnés modèrns, París, CNRS, 1991, 3^e éd. (1^re éd. 1932-1934), 1053 p. (ISBN 2-222-01608-8).

Veire tanben[modificar | modificar lo còdi]

Articles connèxes[modificar | modificar lo còdi]

Ligams extèrns[modificar | modificar lo còdi]

Notícias d'autoritat :
- VIAF
- ISNI
- BnF (donadas)
- IdRef
- LCCN
- GND
- Païses Basses
- Israèl
- Catalonha
- WorldCat
Ressorsa relativa a la recèrca :
- Persèu
« Vastin Lespy (1817-1897) », sus data.bnf.fr (BnF)
« Diccionari Bearnés ancian e modèrn », sus ieo.paris.free.fr

[1] Notícia BnF

[VL1-2] {a b e c} Jacques Staes, « Biografia dels autors » : (fr + òc-gascon) Vastin Lespy e Paul Raymond, Diccionari bearnés ancian e modèrn, Marrimpouey novèla edicion, novembre de 1998, p. XIII-XIV

[3] Op. Cit, Avertiment, III

[VL2-4] {a e b} Autra novèla edicion : (fr + òc-gascon) Vastin Lespy e Paul Raymond, Diccionari bearnés : revist e aumentat de 970 nòtas per J. La Fita, Princi negue, 2001

[5] Gustave Schlumberger, « Comptes-renduts de las sessions de l'Acadèmia de las Inscripcions e Belles-Letras : rapòrt fach suls obratges enviats al concors () de l'annada 1886 », sus Persèu, 15 de julhet de 1887, p. 388-390

[VF-6] (fr + òc-gascon) Vincent Foix, Diccionari gascon-francés : Seguit de son lexic francés-gascon e d'elements d'un Thesaurus gascon, Bordèu, Premsas universitàrias de Bordèu, novembre de 2003, 817 p. (ISBN 2-86781-302-6)

[7] (fr + òc-gascon) Justin Senac-Montcauv, « Diccionari gascon-francés, dialècte del departament de Gèrs: seguit d'un compendi de gramatica gascona », sus Gallica

[8] (fr + òc-gascon) Justin Senac-Montcauv, « Diccionari gascon-francés, dialècte del departament de Gèrs: seguit d'un compendi de gramatica gascona », sus Internet Archiva

[9] (fr+òc-gascon) Simin Palay, Escole Gastoû Febus, Diccionari del gascon e del bearnés modèrns, París, CNRS, 1991, 3^e éd. (1^re éd. 1932-1934), 1053 p. (ISBN 2-222-01608-8).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]