Diccionari

Modificar los ligams
Un article de Wikipédia, l'enciclopèdia liura.
Page d’aide sur l’homonymie

Pels articles omonims, veire Diccionari (omonimia).

Diccionari en latin constituït de mantun volum, òbra d'Egidio Forcellini (1771).

Un diccionari /dik.sjɔ.nɛʁ/[1] Escotar es un obratge de referéncia contenent un ensemble de mots d'una lenga o d'un domeni d'activitat generalament presentats per òrdre alfabetic e fornissent per cadun una definicion, una explicacion o una correspondéncia (sinonim, antonim, cooccurrence, traduccion, etimologia).

Lo present article concernís los diccionaris unilingües que descrivon o normalizan una lenga. Aquestes son a distinguir d'autres tips d'obratges de referéncia : los diccionaris de noms pròpris ; las enciclopèdias o diccionari de causas ; los diccionaris de traduccion bilinguas ; los diccionaris dels sinonims ; los diccionaris tematics especializats (diccionari del drech, del comèrci, diccionari de geografia, diccionari umoristic[2], diccionari medical, etc.).

Etimologia[modificar | modificar lo còdi]

Lo substantiu masculin[3],[4],[5] diccionari es un manlèu[3],[4] al latin medieval dictionarium[3],[4],[5], derivat del latin dictio. Primièr escrich amb un sol n, es derivat del latin dictio : « accion de dire, prepaus, mòde d'expression ».

Sa primièra utilizacion[6] remonta a Jean de Garlande dont lo Dictionarius cum commento pareis en 1220.

Diccionari es atestat al XVIe sègle[3] : segon lo Tresaur de la lenga francesa informatizat[4] (TLFi), sa mai anciana ocurréncia coneguda se tròba dins lo Jardin de plasença e flor de retorica.

Contengut dels diccionaris[modificar | modificar lo còdi]

Lo diccionari d'italian Petrocchi.

Los autors d'un diccionari devon determinar a la partença las categorias de mots a retenir, en foncion dels limits impausats per l'editor e del public mirat. Cal decidir de plaça a far als neologismes, als tèrmes rars o arcaïcs, al vocabulari scientific e tecnic, als mots d'un emplec purament regional, al vocabulari d'origina estrangièra, als mots grossièrs e al vocabulari popular e argotic[7].

Una dintrada, tanben apelada vedeta, o mot vedeta, compren normalament : (a) la lexia, o mai pichona unitat portaira de significacion, sas derivats affixaux e sos compausats (poma, pomièr, patana) ; (b) los morfèmas gramaticals, valent a dire los mots voids qu'indican los rapòrts entre los mots plens, portaires de significacion o sémantèmes ; (c) la prononciacion ; (d) las marcas d'usatge ; (e) dels exemples.

Las entresenhas lingüisticas son de tres òrdres :

Definicion[modificar | modificar lo còdi]

Un diccionari deu primièr balhar la definicion del mot. Aquela operacion, fòrça mai complèxa que n'a pas l'aire, es « sens contèste l'element de l'article del diccionari qu'es lo mai dificil a realizar »[8]. Ocupa los logicians dempuèi de sègles e es egalament estudiada per la lingüistica, la semiotica e la psycho-sociologia. Segon lo metòde fondat per Aristòtel, definir consistís a descobrir los atributs essencials, en identificant las diferéncias e en remontant, pas a pas successius, a la categoria superiora. Atal, se definiriá l'accepcion principala del mot can coma un animal de la classa dels mamifèrs, òrdre dels carnivòrs e familha de las canidés. En procedissent atal, cal evidentament velhar a encambar pas sul sens d'autres mots. En teoria, segon aquel metòde, los divèrses objèctes del mond se poirián emboitar dins un arbre binari, mas aquò es pas valid que pels objèctes matematics, lo lengatge uman comportant un espaci de « jòc » essencial a la compreneson[8].

Dins la practica, las definicions incorpòran tanben de proprietats non essencialas, mas qu'ajudan lo legidor a identificar çò dont es question. Atal, una definicion de can va inclure que l'animal pòt servir coma can de garda, de caça, de trach, etc. Aquelas notacions son de natura enciclopedica, tot coma lo fach qu'aima roganhar un òs. De nombroses diccionaris intègran aquelas donadas enciclopedicas pel mejan d'exemples.

Es rar qu'una sola definicion agote totes los senses d'un mot. Lo mai sovent, un mot va aver mantuna accepcion, valent a dire mantuna significacion, fenomèn que se designa pel tèrme de polisemia. Dins d'unes cases, un mot pòt quitament designar doas realitats opausadas, coma lo mot « òste » que pòt significar, segon lo contèxt, la persona qu'aculhís o la qu'es aculhida[9]. Sovent, la diferéncia de sens proven d'un emplec figurat puslèu que literal o dels desplaçaments de senses d'un domeni d'activitat a un autre. Atal, lo sens del mot « fugida » vària segon qu'es utilizat en drech, ne pintura, en aeronautica, en economia, en plombariá o en politica[10]. Un diccionari deu non solament identificar los divèrses senses del mot, mas encara los classar d'una faiçon tanben coerenta e significativa que possibla. Pòt egalament comportar un repertòri indexat per ne facilitar l'utilizacion.

Preséncia d'exemples[modificar | modificar lo còdi]

Los exemples son apareguts en francés amb lo diccionari de Richelet, en 1680 (veire çai jos). An una tripla utilitat :

  1. Esclairan lo sens d'un mot per son emplec en contèxt : « Citam lo cas de can definit atal : « Animal domestic, dont existís de nombrosas raças, que garda l'ostal o los tropèls e qu'ajuda l'òme a caçar. » La definicion evòca las principalas activitats que poiriam apelar « professionalas » del can, mas senhala pas dos aspèctes fondamentals, familiars als mainatges : lo can laira, lo can mòrd. Dins un diccionari en mai grand format, auriam pogut ajustar de frasas del tip seguent : lo can dormís dins son cabanòt ; lo can rena en roganhant un òs ; lo can fa lo polit per aver un sucre, etc. Gràcias a de tals exemples, non solament la definicion del can es precisada, mas se presenta al legidor mantuna situacion a l'encòp concrèta […] e lingüisticas […] ont apareis l'animal »[11].
  2. Los exemples meton en evidéncia los rapòrts sintaxics d'un mot amb d'autres, coma la causida de la preposicion acceptada per un vèrb (ajudar qualqu'un a, dins, per), la plaça de d'unes adjectius, etc.
  3. Los exemples atiran l'atencion suls cases ont lo mot fa partida d'una locucion, d'un clichat : una discussion animada, un solelh radiós, pèrdre la fàcia, etc.[12].

Donadas etimologicas[modificar | modificar lo còdi]

L'etimologia es apareguda dins los diccionaris franceses amb Originas de la lenga francesa (1650), de Coble, que « descobriguèt sol, e de faiçon intuitiva, l'origina d'un fum de mots franceses »[13]. Las basas d'una etimologia scientifica son estadas pausadas pel filològ alemand Friedrich Christian Diez (1794-1876). Lo domeni es ara cobèrt per l'obratge monumental de Walther von Wartburg (1888-1971), gràcia a lo qual « dispausam d'informacions indiscutiblas, dins quasi totes los cases, sus l'etimologia dels mots franceses »[14].

L'istòria del mot es sovent mai instructiva que l'etimologia, perque permet de veire l'evolucion de las significacions al fil dels sègles, mas aquelas donadas son sovent plan fragmentàrias dins los diccionaris corrents.

La datacion es egalament una donada interessanta, qu'indica la data a la quala un mot es estat emplegat en francés pel primièr còp dins un tèxt.

Prononciacion[modificar | modificar lo còdi]

De las indicacions sus la prononciacion dels mots son vengudas correntas amb lo Diccionari de la lenga francesa (1863) de Littré[15]. Divèrses procediments de transcripcion fonetica son estats utilizats, amb mai o mens de bonaür, per divèrses diccionaris. En 1967, lo Pichon Robert a adoptat l'A.P.I. o alfabet fonetic internacional, que, en mai d'èsser estandardizat pels diccionaris de diferentas lengas, presenta tres avantatges :

  1. cada son es notat per un sol signe, totjorn identic ;
  2. cada signe a pas qu'una sola valor fonetica ;
  3. los signes representen çò qu'es realament prononciat[16].

La prononciacion es pas omogenèa, mas vària segon las regions e los grops socials. De mots coma escultor [skyltœ:ʀ] e ceba [ɔɳɔ] possedisson de letras que los locutors cultivats pronóncian pas, mas lo cas de dompteur es mens clar, las doas formas essent en usatge : [dɔ̃tœ:ʀ] e [dɔ̃ptœʁ]. L'autor d'un diccionari deu donc determinar la forma recomandada en se basant sus la prononciacion mai acceptada, qu'es pas necessàriament la mai espandida. Aquelas questions complèxas, que tòcan a la nòrma dins çò qu'a en mai intima e de mens conscient, an justificat la redaccion d'obratges especializats, tal lo Diccionari de la prononciacion francesa dins sa nòrma actuala (1964) de Léon Warnant.

Lematizacion[modificar | modificar lo còdi]

Seriá pas eficaç, per un diccionari de lenga, de retenir totas las formas plegadas dels mots, perque aquò menariá un fòrt taus de repeticion. Se d'unes mots an una forma unica, tals los advèrbis, fòrça autres, en efièch, existisson jos divèrsas formas, segon que son al singular o al plural, al masculin o al femenin, o se son de vèrbs a las formas conjugadas. Per resòlvre aquel problèma, se recor a una operacion de lematizacion, que consistís a regropar las formas ocurrentas d'un mot jos una meteissa adreça lexicala. S'aquela operacion pòt paréisser a primièra vista pro simpla, se tròba lèu complicada per las variacions ortograficas subrevengudas al fil del temps, quitament per la preséncia, dins una lenga evoluada, de divèrs homographies. Se se'n pòt far una idèa en consultant un diccionari istoric de lenga o un diccionari etimologic.

Classament alfabetic o ideologic ?[modificar | modificar lo còdi]

Lo classament alfabetic, que nos pareis uèi normal e caracteristic dels diccionaris, es pas totjorn estat considerat coma la solucion ideala. Lo Diccionari de l'Acadèmia francesa de 1694 aviá puslèu adoptat un classament per familha de mots : malesa es classat jos l'article content, ainat jos nàisser, enemic e enemistat jos amor, etc. Abandonat per la majoritat dels diccionaris, un sistèma similar a pasmens encara estat retengut per von Wartburg per son grand diccionari etimologic. Una solucion mejancièra es la del Lexis de las edicions Larousse (1979), que limita las familhas als tèrmes mai pròches, l'objectiu, perfièchament defendable al plan pedagogic, essent de far descobrir a un usatgièr los mots aparentats al que consulta. Aquel genre de preocupacion ven sens objècte amb los diccionaris electronics.

Òrdre dels lemas[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Òrdre alfabetic.

La tria alfabetica, qu'apareis coma una evidéncia per un utilizator francofòn contemporanèu, es pas universal.

  • Es reservat a las escrituras alfabeticas o logographiques.
  • Las lengas alfabeticas utilizan pas totas lo meteis alfabet (alfabet latin, grèc, cirillic...) ; dins un meteis alfabet, l'òrdre de las letras pòt variar segon la lenga (exemple per l'estonian , la sequéncia r s š z ž t).
  • Per las escrituras idéographiques, coma la del chinés, lo classament es mai dificil e subjècte a controvèrsia (d'unes signes avent diferentas lecturas : consultar lo Diccionari de sinogrammes). Dins d'unes cases, lo classament es encara mai dificil, perque existís pas de classificacion evidenta ; es lo cas dels diccionaris d'ieroglifs egipcians o maias, o dels diccionaris logographiques : lor unificacion es particularament dificila e s'apièja sus diferents estudis realizats per de cercaires diferents, a diferentas epòcas, amb de metòdes d'analisi plan diferentas e amb una coneissença sovent incomplèta o inexistenta del sistèma morphémique.

Aspècte normatiu o descriptiu[modificar | modificar lo còdi]

Los diccionaris de lenga se pòdon classar en doas categorias, segon que son de tip descriptiu o normatiu, aquel darrièr cas essent lo mai frequent. Un diccionari descriptiu s'estaca aitant que possible a descriure una lenga tala coma es escricha e parlada dins tota sa diversitat ; un diccionari normatiu tempte al contra d'establir la nòrma e d'orientar l'usatge, en utilizant d'expressions coma « a evitar » o « locucion viciosa » :

« la màger part dels diccionaris franceses an un caractèr normatiu : lor tòca vertadièra es pas de presentar un tablèu fidèl e autentic del francés a una certana epòca, mas de constituïr un recuèlh de mots acceptats, fixats, l'omission d'un mot essent, dins la pensada de fòrça lexicografs, una condemnacion implicita. L'ostracisme se manifèsta dins totes los domenis : mots tecnics, estrangièrs, populars, etc. Aquel estat d'esperit es flagrant dins lo Diccionari de l'Acadèmia, mas es tanben lo de Littré[17]. »

Estandardizacion dels diccionaris[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Lexical markup framework.

L'Organizacion internacionala de normalizacion trabalha per tal de definir un quadre comun normalizat per l'elaboracion dels lexics del tractament automatic de las lengas.

Istòria del diccionari[modificar | modificar lo còdi]

L'Antiquitat a pas agut de diccionari de lenga al sens pròpri, mas a mes al ponch de las listas de mots organizadas en foncion de la primièra sillaba. Progressivament son apareguts de protodictionnaires o formas intermediàrias del diccionari tal coma o coneissèm dempuèi la fin del XVIIe sègle. Los diccionaris bilingües son egalament apareguts a una data plan anciana, mas es pas evident qu'ajan precedit los protodictionnaires[18].

Sumèr[modificar | modificar lo còdi]

Las primièras listas de mots apareisson a Sumèr, cap a la fin del IVe millenari abC Elles son utilizadas a de fins pedagogicas, per tal de formar d'escribas, profession plan valorizada[19]. S'a atal trobat una seria de 42 tauletas comportant 14 000 noms classats en foncion de lor primièr element.

Après l'arribada dels accadians, dels lexics bilingües sumerian-akkadian se multiplican. S'a tanben trobat un ensemble de 24 tauletas datant dels entorns de l'an 2000 abC, comportant mai o mens 10 000 dintradas ont son meses en correspondéncia mots sumerians e akkadians e que sembla a una mena d'enciclopèdia del mond de la cultura e de la natura, organizada thématiquement[20].

Egipte[modificar | modificar lo còdi]

S'a egalament trobat en Egipte anciana de las listas de mots organizadas de faiçon tematica, talas l'Onomastica del Ramesseum, redigit cap a 1750 abC, e l'Onomastica d'Aménopé, redigit cap a -1100. Aquel proto-diccionari (luènh ancessor del diccionari) aviá per vocacion « non pas d'aprene a escriure als mainatges, mas de prepausar un programa d'instruccion de l'umanitat fondat sus l'organizacion del mond »[21].

En matèria de diccionaris bilingües, s'a retrobat que de tròces d'un diccionari akkado-egipcian redigit cap a 1400 abC Cal esperar lo periòde alexandrin (de -323 a -30) per veire s'espandir los glossaris tematics grècs-còptes[22]. En 580 de nòstra èra, lo Glossari de Dioscore sembla aver remanejat una onomastica grèca anciana[23].

Divèrses recuèlhs de glòsas o de scholies (comentaris lingüistics sus de tèxtes), designats amb lo nom de scala, pareisson pendent aquel periòde e dins los sègles que seguisson, servent d'etapas intermediàrias dins la mesa al ponch del diccionari.

Antiquitat grèca[modificar | modificar lo còdi]

Lo corrent sofista portat sus l'art de convéncer, desvolopa lo besonh de precisar lo sens dels mots e l'utilizacion d'un vocabulari precís e adaptat.

Se tròba de recuèlhs de glòsas destinats als escolans, ensenhants e al public letrat ; son de pichons lexics estacats a las òbras de grands escrivans fornissent d'explicacions suls mots rars o dificils. Al Ve sègle abC, Protagoras d'Abdère compila una lista dels mots rars en çò d'Omèr . D'autres glossaris son deguts a Democrit, Timée de Locres, Philémon d'Atenas (361-262), Philétas de Còs, Zénodote (320-240). Callimaque de Cirena (310-240) a daissat una òbra considerabla, comportant sustot de glossaris tematics. Eratostènes (276-194) se definís coma un filològ e desvolopa aquela disciplina segon de principis rigoroses. Aristofanes de Bizanci (257-180) es un sabent astronòm e matematician que s'interèssa tanben a la comèdia e a la critica dels tèxtes ; un de sos obratges s'entitolava Peri Lexeon (Suls mots), un autre èra un diccionari dels noms pròpris balhats a de cortesanas dins la comèdia[24]. Aristarc de Samotràcia (220-143) redigís un lexic omeric. Cratès de Mallos redigís dels glossaris. A l'èra crestiana, se nòta los noms d'Apollonios lo Sofista, de Pamphile d'Alexandria, de Héliodore, e d'Aelius Herodianus que jògan un ròtle important dins l'evolucion del diccionari per lors estudis lexicografics.

Antiquitat romana[modificar | modificar lo còdi]

Los romans an mostrat un interès plan viu per la lenga. Se coneis d'aquel periòde diferents obratges de descripcion de la lenga semblant de près o de luènh a de diccionaris.

  • Varron, en mai d'un important obratge enciclopedic, a redigit un tractat entitolat De lingua latina (Sus la lenga latina), que fornís l'etimologia de nombroses mots.
  • Lo De Verborum significatione (De sens dels mots) de Verrius Flaccus al Ier sègle abC èra una mena de grand diccionari en vint libres, compilacion de glòsas anterioras. L'autor s'interessava sustot als mots rars trobats dins los tèxtes literaris, a las nuanças dins l'emplec dels mots e a l'etimologia, aital coma als provèrbis e locucions usualas. Organizat segon un òrdre alfabetic, aquel obratge serà abondosament utilizat durant de nombroses sègles, sustot per Isidòr de Sevilha.

La debuta de l'èra crestiana es marcada pel fòrt desvolopament de las glòsas dels autors latins e de la jurisprudéncia. La tendéncia es afortida per l'aparicion del codèx que favoriza l'estudi dels tèxtes. Aqueles recuèlhs de granda dimension contunhan donc de mesclar los mots e las causas, los noms pròpris e los extraches. Demest las glòsas mai celèbras :

  • L'Onomasticon de Julius Pollux (IIe sègle) es la mai importanta soma lexicala de l'epòca. Los mots i son classats per subjèctes, l'obratge prepausa de sinonims. Aquel obratge compòrta de nombrosas citacions literàrias aital coma de donadas enciclopedicas sus la religion, lo drech, l'anatomia, las sciéncias e las tecnicas, lo comèrci, la cosina, los jòcs, etc.
  • Nonius Marcellus compausa un lexic enciclopedic en vint libres.
  • L'avesque sirian Philoxène de Mabboug redigís cap a 480 un glossari bilingüe latin-grèc.
  • Fulgence redigís a la debuta del VIe sègle una Expositio sermonum antiquorum[25] dins la quala explica d'ancians mots latins.

Malgrat las mancas e errors, aqueles obratges demòran essencials per la lexicografia e la lexicologia latina.

Mond arab[modificar | modificar lo còdi]

Khalil ibn Ahmad (718-791) redigís lo primièr diccionari de la lenga araba, lo Kitab al- Ayn (Lo libre sorsa). En seguida d'aqueste, una dotzena de diccionaris arabs son redigits fins al XVe sègle. Aqueles obratges son particularament interessants per lors importantas rubricas de citacions, que renvian a de gramaticas, dels tèxtes religioses, dels obratges poetics, o encara dels provèrbis[26].

China[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Diccionaris chineses.

Lo chinés s'es format plan d'ora e son escritura a pauc evoluat. Lo primièr diccionari conegut, l'Er ya data probablament del IIIe sègle abans l'èra comuna. Lo primièr diccionari largament espandit, lo Shuowen Jiezi es estat publicat a la debuta del IIe sègle. 9353 ideogramas, dont 1163 a doblas significacions, avián lor prononciacion e èran amassats dins l'ancessor del Shingi, obratge en 44 volums. Veire Diccionari de sinogrammes.

Índia[modificar | modificar lo còdi]

L'Amarakosha foguèt lo primièr lexic sanscrit, redigit per Amarasimha, probablament al IVe sègle a la cort dels emperadors Gupta.

Edat Mejana[modificar | modificar lo còdi]

  • Isidòr de Sevilha (560-636) redigís cap a la fin de sa vida las Etymologiae, enòrma compilacion del saber antic en vint libres, comprenent sustot un libre consacrat a las etimologias. L'etimologia es una dimension essenciala de la reflexion lingüistica anciana, perque se supausava qu'aquesta permetiá de remontar a la vertadièra natura del mot.
  • L'avesque goth Ansileube redigís cap a 680-690 « lo mai grand dels repertòris medievals latins », lo Libèr Glossarum ont son rengadas per òrdre alfabetic environ 50 000 glòsas[27]. D'autres glossaris importants son lo Glossari de Reichenau (VIIIe sègle), un lexic latin-romanic comptant près de 5 000 parelhs de lemas e glòsas[28]. Lo Glossari de Cassel (IXe sègle), fòrça mens important, amassa 265 mots romanics pels quals fornís d'equivalents en lenga germanica.
  • La Soudèt es una enciclopèdia en grèc atribuïda a Soudèt, realizada a Bizanci al Xe sègle. Conten 30 000 dintradas recaptadas segon la faiçon dont las letras grècas èran alara prononciadas.
  • Papias, dich lo Vocabulista, qu'auriá viscut en Lombardia al XIe sègle, « provòca una revolucion dins la dictionnairique latina medievala en introdusent de novèls paramètres dins la mecanica de redaccion dels diccionaris »[29]. Recor a la derivacion, ajusta de donadas gramaticalas, indica de sinonims e perfecciona lo classament alfabetic, tot en explicant longament son metòde en introduccion. Aquel obratge serà conegut sòus de nombroses títols, tals Alphabetum Papie, Breviarium Papiae, Elementarium doctrinae rudimentum, etc.
  • Jean de Garlande redigís lo Dictionarius (1220), recuèlh de mots latins classats per subjèctes a l'intencion dels escolans[30]. Es lo mai ancian emplec conegut del mot « dictionarius », ancessor dirècte de nòstre « diccionari ».
  • Joan de Gènoa, tanben conegut amb lo nom de Giovanni Balbi redigís cap a la fin del XIIIe sègle lo Catholicon (dont lo sens literal es Somme o Totalitat), vasta compilacion que manlèva als obratges de Papias e d'Isidòr de Sevilha, e dont la quatrena partida es un diccionari latin alfabetic. Aquel obratge introdutz los remandaments a l'interior d'un meteis obratge. N'existís près de dos cents manuscrits, signe de sa capitada.

Renaissença[modificar | modificar lo còdi]

Reedicion de 1558 del Diccionari d'Ambroise Calepin, primièr paregut en 1502.

Se tròba totjorn pas a la Renaissença de diccionari al sens ont l'ausissèm uèi, perque son pas monolingües.

  • En 1464, Jehan Lagadeuc publica lo Catholicon breton, primièr diccionari trilingüe del mond (breton-francés-latin), lo primièr diccionari breton e primièr diccionari francés.
  • Lo 15 de junh de 1487, Louis Cruse àlias Garbin acaba a Genèva l'impression d'un vocabulari latin-francés[31].
  • En 1502 es publicat lo Dictionarium latinum per Ambrogio Calepino. Primièr concebut coma diccionari unilingüe del latin, aquel obratge serà desvolopat per son autor en un Diccionari poliglòt (ebrèu, grèc, latin e italian) d'una erudicion prodigiosa e que serà mantun còp reeditat[32].
  • L'estampaire grand e erudit Robert Estienne s'inspirarà del « Calepin » per crear son Dictionarium seu Linguae latinae thesaurus (1531), ont lo latin es parcialament traduch. En 1539, Estienne publica lo Diccionari francés-latin, autrament dich los Mots franceses amb las faiçons d'usar d'iceux, virats en latin. Obratge que balharà « una impulsion certana als estudis de vocabulari »[33]. Son Diccionari serà reeditat fins al Thrésor de la Lenga Francoise de Jean Nicot, que servirà de basa màger al primièr Diccionari de l'Acadèmia, en 1694. Es lo primièr obratge a portar lo nom de "Diccionari", e a utilizar lo francés coma lenga de dintrada.

Invencion del diccionari monolingüe définitionnel[modificar | modificar lo còdi]

1612 Vocabolario dell'Accademia della Crusca

Lo primièr diccionari europèu entièrament consacrat a una lenga viva e prepausant per cada dintrada una definicion es lo Tesoro de la lengua castellana o española de Covarrubias paregut en 1611[34]. La lenga italiana es la primièra a se balhar un diccionari monolingüe redigit per una acadèmia lingüistica : lo Vocabolario dell' Accademia della Crusca, dont la primièra edicion pareis a Florença en 1612. En francés, calrà esperar Richelet per que paresca lo primièr diccionari monolingüe de lenga francesa (1680). La lenga anglesa, malgrat que provesida de divèrses diccionaris, deurà esperar 1755 per se veire dotada d'un diccionari exaustiu de la lenga anglesa amb lo Dictionary of the English Language.

Diccionaris de la lenga francesa[modificar | modificar lo còdi]

Article detalhat : Diccionaris de lenga francesa.

Nòtas[modificar | modificar lo còdi]

  1. ↑ Prononciacion en francés de França retranscricha segon la nòrma API.
  2. ↑ Per exemple : Diccionari de las idèas recebudas, Lo Baleinié, Diccionari de la bestiesa, Diccionari del Drac, Las Jòias del Yiddish, The Meaning of Liff, The Meaning of Tingo, etc.
  3. ↑ a b c e d « Diccionari », dins lo Diccionari de l'Acadèmia francesa, sus Centre nacional de ressorsas textuelles e lexicalas [consultat lo 10 de febrièr de 2017].
  4. ↑ a b c e d Informacions lexicograficas e etimologicas de « diccionari » dins lo Tresaur de la lenga francesa informatizat, sul sit del Centre nacional de ressorsas textuelles e lexicalas [consultat lo 10 de febrièr de 2017].
  5. ↑ a e b Dintrada « diccionari » dels Diccionaris de franceses [en linha], sul sit de las Edicions Larousse [consultat lo 10 de febrièr de 2017].
  6. ↑ TLFI, ligam
  7. ↑ Matoré 1968, p. 200-221.
  8. ↑ a e b Matoré 1968, p. 231.
  9. ↑ Definicion d'òste sul CNRTL.
  10. ↑ Definicion de fugida.
  11. ↑ Matoré 1968, p. 252-53.
  12. ↑ Matoré 1968, p. 253.
  13. ↑ Matoré 1968, p. 254.
  14. ↑ Matoré 1968, p. 255.
  15. ↑ Matoré 1968, p. 260.
  16. ↑ Matoré 1968, p. 261.
  17. ↑ Matoré 1968, p. 200.
  18. ↑ Fornièr 2003, p. 122.
  19. ↑ Fornièr 2003, p. 70 e suiv..
  20. ↑ Fornièr 2003, p. 78.
  21. ↑ Fornièr 2003, p. 116.
  22. ↑ Fornièr 2003, p. 118.
  23. ↑ Fornièr 2003, p. 119.
  24. ↑ Fornièr 2003, p. 164-165.
  25. ↑ Expositio sermonum antiquorum, BNF.
  26. ↑ Fornièr 2003, p. 133.
  27. ↑ Fornièr 2003, p. 268.
  28. ↑ Fornièr 2003, p. 315.
  29. ↑ Fornièr 2003, p. 273.
  30. ↑ Matoré 1968, p. 50.
  31. ↑ A. Lőkkös, Catalòg dels incunables imprimits a Genèva, 1478-1500 (Genèva, 1978), p. 84.
  32. ↑ Matoré 1968, p. 58-59.
  33. ↑ Matoré 1968, p. 60.
  34. ↑ Marie Leca-Tsiomis, Los diccionaris en Euròpa, Dètz e ochena Sègle, panatòri. 38, 2006, p. 5.

Veire tanben[modificar | modificar lo còdi]

Suls autres projèctes Wikimedia :

Existís una categoria consacrada a aqueste prepaus : Diccionari.

Bibliografia[modificar | modificar lo còdi]

Diccionaris repertoriats sus wikisource

Articles connèxes[modificar | modificar lo còdi]

Ligams extèrns[modificar | modificar lo còdi]

Aquel document proven de « https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=dictionnaire&oldid=212581684 ».