Acadèmia
Pels articles omonims, veire Acadèmia (omonimia).
Una Acadèmia es una amassada de gents de letras, de saberuts o d'artistas reconeguts per lors pars. Aqueles dichas assembladas an per mission de velhar a las règlas, còdis e usatges dins lors disciplinas. Per aquò far, las acadèmias publican d'obratges tals coma de diccionaris, de las gramaticas, etc.
Evolucion del mot[modificar | modificar lo còdi]
« Çò que i a de certan es que las escòlas publicas son pas l'invencion de l'èra crestiana. En getant un agach retrospectiu sus l'istòria generala dels tempses antics, se vei que los qu'an un còp èra pausat las basas de las republicas e de las monarquias, an totjorn pres un suènh particular de propagar la coneissença de las sciéncias e de las letras. Es fòrça dificil uèi de remontar a l'origina de las coneissenças umanas e es encara mai dificil de ne seguir l'encadenament e de ne desembolhar los progrèsses per las primièras edats. »
— Félix Chavernac, Istòria de l'Universitat d'Ais, Edicion 1889
Durant l'Antiquitat[modificar | modificar lo còdi]
Lo mot Acadèmia es estat emplegat a l'origina per designar l'escòla filosofica que Platon a fondada a Atenas en 387 abC Es l'Acadèmia de Platon.
En Euròpa[modificar | modificar lo còdi]
L'Acadèmia del dessenh de Florença espelís en Itàlia cap a 1563 a l'iniciativa de Giorgio Vasari. Puèi, lo tèrme es emplegat en França a partir del XVIIe sègle per designar una institucion avent una mission dins lo domeni cultural. L'Acadèmia francesa fondada en 1635 per Richelieu n'es un exemple, mentre que l'Acadèmia reiala de pintura e d'escultura seguís en 1648 l'exemple italian de l'Acadèmia de Sant Luc a Roma.
Per metonimia, una acadèmia es un dessenh de nud segon un modèl viu, tal coma se practica dins l'ensenhament de las bèlas arts dins las Acadèmias.
Las acadèmias protestantas als XVIe e XVIIe sègles[modificar | modificar lo còdi]
Los protestants franceses obrisson dels « acadèmias », instituts d'ensenhament superior, après l'edicte de Nantas (1598). Aquelas acadèmias, instituïdas sul modèl de l'acadèmia fondada per Calvin a Genèva en 1559[1] son al nombre d'uèch[2] : s'agís de l'Acadèmia de Die[3],[4], l'Acadèmia de Montalban e de Puèglaurenç[5], l'Acadèmia de Saumur, l'Acadèmia de Sedan, l'Acadèmia de Montpelhièr, de Nimes, d'Ortès (1566-1620)[6] e d'Orange (1573). Aquelas acadèmias son concebudas sul modèl de l'Acadèmia protestanta d'Estrasborg[7] que balharà ela meteissa naissença a l'universitat strasbourgeoise.
L'edicte de Fontainebleau, que revòca en 1685 l'edicte de Nantas met fin a aquela possibilitat per çò que concernís las acadèmias protestantas francesas[8].
D'acadèmias son egalament fondadas dins d'autres païses europèus, a la meteissa epòca, coma l'Acadèmia de Lèida als Païses Basses, l'Acadèmia reformada de Gant, l'Acadèmia de Genèva, l'Acadèmia de Lausana, o mai tardivament, l'Acadèmia de Neuchâtel (1838). Aquestas son, dempuèi, vengudas de las universitats.
A l'ora d'ara[modificar | modificar lo còdi]
Una acadèmia es egalament una circonscripcion administrativa francesa dels ministèris de l'educacion, de l'ensenhament superior e de la recèrca, aital coma d'autras institucions educativas.
La plaça de las acadèmias en França pendent l'istòria[modificar | modificar lo còdi]
En França, las acadèmias son de pèças mèstras de las institucions francesas. La primièra acadèmia de França es lo collègi del Gaujós Saber de Tolosa fondada a l'Edat Mejana[9], venguda Acadèmia dels jòcs florals jos Loís XIV e totjorn en activitat uèi. Al nivèl del poder central, la primièra creada es l'acadèmia de musica e de poesia de Baïf reconeguda per Carles IX en 1570. Mas es l'Acadèmia francesa fondada per Richelieu qu'es considerada coma la primièra institucion culturala d'aquel genre mesa en plaça pel poder reial.
Las acadèmias italianas de la Renaissença[modificar | modificar lo còdi]
L'acadèmia es una institucion culturala que coneis son apogèu en Itàlia pendent la Renaissença. Lo Vocabolario delli Academici della Crusca, imprimit a Venècia en 1612, la definís coma « una amassada d'òmes estudioses ». Amedeo Quondam precisa que « una acadèmia apareis jos una forma institucionala solament quand […] se balha un ensemble de règlas (escrichas o parladas: en qualque mena codificadas e implicitament/explicitament acceptadas ». L'acadèmia es pas simplament un grop d'expèrts dins un domeni especific de coneissenças que se retròban per discutir e aprigondir lors sabers, e de còps per los divulgar, l'identitat de l'acadèmia es estructurada a l'entorn de quatre moments fondators : la causida de son nom, lo nom de sos membres, la creacion d'un emblèma (per èx. un blason) e l'elaboracion d'estatuts . Abitualament, lo « primièr acte de l'acadèmia que desira adoptar una organizacion estructurada (orala o escricha), o que tot almens vòl far conéisser son existéncia a las autras, es de concebre un signe d'identitat, una marca per permetent sa reconeissença immediata coma acadèmia ». Abitualament, los membres de l'acadèmia portavan de pseudonims en rapòrt amb son nom, o almens amb la meteissa semantica, que lor permetián de s'identificar coma en essent membre[10].
Las acadèmias apareisson dins los endreches ont de personas qu'avián de coneissenças dins un domeni particular se retrobavan e ne debatián. Foguèron primièr de luòcs de conversacions cultivadas abans de se transformar al XVIIe sègle en institucions d'ensenhament superior. Dins un primièr temps, estatisticament, las acadèmias privadas foguèron mai nombrosas que las acadèmias publicas. Las relacions entre los cercles academics e lo poder politic son plan variables, podent anar del l'aprobacion e de l'ajuda, e mai sul plan financièr, a un sosten efectiu. Los mejans de finançament èran plan divèrses. Dins d'unes cases, las ressorsas provenián de la prodigalitat d'un prince o d'un nòble mecènas, mas podián tanben venir de cotizacions dels membres[10].
En Itàlia, las acadèmias èran principalament d'acadèmias literàrias. Al XVIIe sègle, aquestas representavan 72,6 % de totas las acadèmias, seguidas per aquelas dévolues als exercicis de chevalerie de la noblesa, al teatre, a las sciéncias, a la musica, als collègis, al juridic e per acabar, figuran las acadèmias eclesiasticas. Aparegudas pendent la Renaissença en Itàlia, s'i desvolopèron considerablament e se disseminèron. Amedeo Quondam remarca que las acadèmias foguèron en fach « principalament una istòria italiana », remarca que repren d'Alembert dins la definicion del mot « Acadèmia » de son Enciclopèdia. I nòta que « Itàlia a mai d'acadèmias que la rèsta del mond. I a pas de vila d'una certana importància ont i a pas pro d'estudiants per constituïr una acadèmia e que, de fach, ne constituís pas ». Al XVIIIe sègle, Itàlia es percebuda pels europèus coma lo país de las acadèmias[10].
Acadèmias internacionalas[modificar | modificar lo còdi]
L'Academia Europaea espelís en 1998, siá 93 ans après l'Akademio d'Esperanto (Acadèmia de la lenga experimentala) que s'avera èsser la primièra acadèmia internacionala.
Acadèmias talmudicas[modificar | modificar lo còdi]
Las acadèmias talmudicas an existit del IIIe al XIe sègle en Babylonie a l'entorn dels rabins d'aquela epòca e an permés lo desvolopament del Talmud e mai generalament de la pensada josieva.
Lista de las acadèmias mai celèbras[modificar | modificar lo còdi]
En França, las mai conegudas son :
- Acadèmia francesa
- Acadèmia dels Jòcs florals, probable la mai anciana societat literària coneguda del mond occidental
- Acadèmia de las Bèlas arts
- Acadèmia de las arts e tecnicas del cinèma que decernís cada annada un trofèu apelat Cesar
- Acadèmia reiala de pintura e d'escultura, en França jos l'Ancian Regim
En general :
- 1563 : Acadèmia del dessenh de Florença, Accademia dell'Arte del Disegno venguda Accademia di Belle Arti di Firenze
- 1577 : Accademia di San Luca, acadèmia de las bèlas arts de Roma
- 1583 : Accademia della Crusca, acadèmia de la lenga italiana (toscana inicialament), la mai anciana acadèmia lingüistica d'Euròpa
- 1585 : Acadèmia nacionala Santa Cecília, acadèmia musicala de Roma
- 1603 : Acadèmia de las Lyncéens, acadèmia scientifica de Roma
- 1608 : Acadèmia Delia, acadèmia de chevalerie de Padoa
- 1635 : Acadèmia francesa, fondada per Richelieu
- 1648 : Acadèmia de las bèlas arts
- 1652 : Academia Naturae Curiosorum dicha Leopoldina, acadèmia scientifica del Sant Empèri
- 1657 : Accademia del Cimento, a Florença, l'acadèmia de l'Experimentacion scientifica
- 1660 : Royal Society, acadèmia scientifica de Londres
- 1663 : Acadèmia de las inscripcions e polidas-letras
- 1666 : Acadèmia de França a Roma - Villa Médicis
- 1666 : Acadèmia de las sciéncias, fondada per Colbert
- 1671 : Acadèmia reiala d'arquitectura
- 1690 : Acadèmia d'Arcadia, acadèmia literària de Roma
- 1700 : Acadèmia reiala de las sciéncias de Prússia
- 1713 : Acadèmia reiala espanhòla, acadèmia lingüistica de la lenga espanhòla
- 1725 : Acadèmia de Sant Petersborg
- 1731 : Acadèmia d'Edimborg (Escòcia).
- 1752 : Acadèmia de Marine a Brest
- 1757 : Acadèmia de las Sciéncias de Turin
- 1761 : Acadèmia d'Agricultura de França
- 1768 : Royal Academy, acadèmia reiala britanica de las bèlas arts
- 1776 : Acadèmia de las bèlas arts de Brera, a Milan
- 1795 : Acadèmia de las sciéncias moralas e politicas
- 1886 : Acadèmia reiala de lenga e literatura neerlandesas (Gant)
- 1904 : American Academy of Arts and Letters
- 1906 : Real Academia Galega (Acadèmia reiala de la lenga galiciana) ;
- 1907 : Institut d'Estudis Catalans (Acadèmia de la lenga e de las sciéncias catalanas) ;
1920: Acadèmia reiala de lenga e de literatura francesas de Belgica
- 1922 : Acadèmia de las sciéncias d'otramar (França)
- 1976 : Euskaltzaindia (Acadèmia de la lenga basca).
- 1983 : Acadèmia de l'aire e de l'espaci
- 1996 : Liechtenstein Physical Society
- 1996 : Academy of Interactiva Arts and Sciéncias
Dins la cultura[modificar | modificar lo còdi]
En defòra de l'Institut de França e de las cinc acadèmias (veire per aquestas las paginas Wikipédia correspondentas), d'autras acadèmias son representadas dins la cultura :
Literatura[modificar | modificar lo còdi]
- La comèdia-vaudevila L'academician de Pontoise (1848) d'Antoine-François Varner e Varin[11].
Nòtas e referéncias[modificar | modificar lo còdi]
- Marianne Carbonnier-Burkard, cf. fonts.
- Malgrat que Sedan, Ortès e Aurenja fagan pas partida, a aquela epòca, del territòri francés.
- Eugène Arnaud, Istòria de l'acadèmia protestanta de Die en Daufinat al XVIIe sègle, París, Grassart, 1872.
- Michel Nicolas, « l'acadèmia de Die e qualques unes dels professors que i an ensenhat 1604-1684 », Bulletin de la Societat de l'istòria del protestantisme francés, panatòri. 5, nòs 4-6, , p. 179-188 (legir en linha, consultat lo ).
- Michel Nicolas, Istòria de l'anciana Acadèmia protestanta de Montalban (1598-1659) e de Puèglaurenç (1660-1685), edicion E. Forestié, 1885.
- Pierre Daniel Bourchenin, p. 107.
- Diccionari Larousse en linha, p. 6
- Yves Krumenacker, « las Acadèmias protestantas en França al XVIIe sègle », sègle Dètz e seten, no 293, , p. 243-256 (legir en linha, consultat lo ).
- « Acadèmia dels jòcs florals. Tolosa », sus data.bnf.fr (consultat lo )
- (en) Giovanni Battista Tomassini, The Italian Tradicion of Equestrian Art, Franktown, Virginia, USA, Xenophon Press, , 288 p. (ISBN 9780933316386), The mystery of the Academy of Nàpols (pagina 207)
- « Varner e Varin,L'Academician de Pontoise, Beck, París, 1848. »
Veire tanben[modificar | modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | modificar lo còdi]
- Las Acadèmias dins l'Euròpa Umanista : ideals e practics : Actes del Collòqui internacional de París, 10-13 de junh de 2003, Droz, , 704 p., 17.5 x 25 cm (ISBN 978-2-600-01175-4, presentacion en linha)
- Frances Yates, Las Acadèmias en França al XVIe sègle, PUF, 1996.
- Acadèmias protestantas als XVIe e XVIIe sègles
- Pierre Daniel Bourchenin Estudi sus las acadèmias protestantas en França als XVIe e XVIIe sègles, París, Grassart, 1882.
- Marianne Carbonnier-Burkard, Las acadèmias reformadas als XVIe e XVIIe sègles, Musèu protestant, [legir en linha].
- Yves Krumenacker, « las Acadèmias protestantas en França al sègle XVII », sègle Dètz e seten, no 293, , p. 243-256 (legir en linha, consultat lo ).
