Varossa
Per l'article omonim, veire Varossa (formatge).
| Varossa | |||
 Maulion de Varossa | |||
| Massís | Pirenèus | ||
|---|---|---|---|
| Païses |  França |
||
| Region | Occitània | ||
| Departament | Pirenèus Nauts | ||
| Comunas | Loras de Varossa, Maulion de Varossa | ||
| Coordenadas geograficas | 42° 58′ nòrd, 0° 34′ es[1] | ||
| Geolocalizacion sus la carta : Pirenèus
Geolocalizacion sus la carta : Pirenèus Nauts
| |||
| Orientacion aval | nòrd-èst | ||
| Longor | 20 km | ||
| Tip | Vallée glaciari | ||
| Escorrement | Orsa | ||
| Via d'accès principala | D 925 | ||
modificar  |
|||
Varossa es una val pirenenca de mejana montanha dins lo Sud-oèst de França, comprenent la val de l'Orsa , un afluent esquèr de Garona, dins lo departament de Pirenèus Nauts. Lo territòri de Varossa intègra egalament la val pichona de Siradan. Aquel terrador es geograficament e economicament plan ligat a l'arrondiment de Sent Gaudenç, dins la pròcha Nauta Garona.
Las principalas ciutats son Loras de Varossa e Maulion de Varossa.
Toponimia[modificar | modificar lo còdi]
Son nom, d'un gascon prat-latin Barroça, es basat sus la raiç basca ibar que significa « val » e d'una varianta barrada del sufix toponimic -oç[réf. necessari]. D'autres[Que ?] an prepausat d'i veire lo nom « Orsa » del riu.
Lo fons lingüistic basc es fòrça perceptible per toponims coma l'Orsa , Loras de Varossa, Isaort, Sarp, Orda, Esbarèish o Sòst.
Los romans an daissat de noms de domenis coma Antishan, Samuran.
Lo gascon es percebut dins los noms de Creishèths (pichon precipici), Brauvaca (mugís dura), Trobath (trobat ?) o Casarilh (pichon masatge).
Lo nom d'Ilhèu rampèla lo de la val d'Ilhéou.
Geografia[modificar | modificar lo còdi]
Situacion[modificar | modificar lo còdi]
Topografia[modificar | modificar lo còdi]
Varossa correspond principalament al bacin de l'Orsa , al nòrd-èst del mont Nascut (2 147 m). S'inserís entre las vals de la Pica, a l'èst, e la de la Nistòs, al nòrd-oèst. Desboca sus la val de Garona a nautor de Barbasan. La val pichona de Siradan, que rejonh dirèctament Garona dempuèi lo platèl de Casarilh, es egalament baroussaise, cap d'obstacle significatiu la separant pas de la val principala.
Barrat en ivèrn, lo pòrt de Balès (1 755 m), correntament manlevat pel Torn de França dempuèi 2007, permet de rejónher la val d'Oueil dins Luishonés, al sud.
Idrografia[modificar | modificar lo còdi]
Lo mont Las (1 729 m), al centre de Varossa, separa l'Orsa en dos afluents : l'Orsa de Sòst e l'Orsa de Harrèra. Los dos torrents confluent a Maulion de Varossa, l'Orsa passa alara entre lo mont Sacon a l'oèst e la montanha de Gert a l'èst.
Geologia[modificar | modificar lo còdi]
I a 50 000 a 60 000 ans, la val es estada envasida pel glacièr de Garona coma ne fan pròva d'impausants depausses glaciaris qu'an creat un escanament a mi-val : lo varrolh de Trobath.
La nauta val es cobèrta de bòsques mentre que la partida centrala se prèsta plan a las pradas. Lo paisatge carstic nos balha a apreciar l'avenc de Banda dins lo qual l'Orsa de Harrèra cabussa en cascadas.
Lo calcari dolomitic èra tirat d'ancianas carrièras a Teve. A l'oèst del mont Sacon, lo mineral de magnèsi èra tirat per alimentar l'usina metallurgica de Marinhac qu'a barrat definitivament en 2009[2]. La carrièra es tornarmai esplechada dempuèi qualques annadas[precision necessària].
La val es presentada coma lo país de las fonts tant aquestas son nombrosas e abondantas. D'unas son captadas per l'aprovesiment en aiga potabla del sud de Nauta Garona e d'una partida de Gèrs.
Climat[modificar | modificar lo còdi]
Territòri forestièr plan verdolent, Varossa recep de precipitacions que butan tre los primièrs contrafòrts en creant diferents micro-climats.
Fauna e flòra[modificar | modificar lo còdi]
Per endreches, una vegetacion particulara pòt èsser favorizada, coma los casses-verds a Bagiri e a Bertren. En mai, la pluviometria permet una fòrta creissença del bòsc e son extension.
Profechant dels vastes bòsques, lo cèrvi es l'animal emblematic de la val. Es estat introduch en 1958 en provenença del bòsc de Chambord e a prosperat. De nombroses naturalistas, o encara dels grops de curioses enquadrats per d'acompanhaires experimentats[3], arriban entre la mitat de setembre e a la mitat d'octobre per ausir o brama del cèrvi de letz.
Vias de comunicacion e transpòrts[modificar | modificar lo còdi]
Comunas[modificar | modificar lo còdi]
_1.jpg)
Istòria[modificar | modificar lo còdi]
La cauna de Trobath fa pròva d'un poblament ancian. De perquisicions an revelat de silexes, dels arpons, un propulsor, de las sagaias de fusta de cervids, datant de 15000 a 8000 abC S'i a descobèrt de nombrosas rèstas de cagaròls qu'èran utilizats coma resèrva alimentària pels Pirenencs de l'epòca. Es tanben una cauna ornada de faiçon modèsta.
A l'Edat Mejana, Varossa se destaca de Comenge per rejónher lo comtat d'Aure e formar lo país de las Quatre-Vals.
En 1848, Varossa es lo teatre d'una revòlta. Aviada per la casuda de Louis-Philippe e l'aveniment de la Segonda Republica, aquela insurreccion tròba son origina a Sòst. Los abitants, armats de divèrses instruments, exprimisson lor desacòrd de cap a la remesa en question dels dreches tradicionals d'usatge de las ressorsas forestièras. La responsa de l'armada e dels gendarmas quatre jorns mai tard es brutala, entrainant la dispersion dels insurgents e l'arrestacion de 98 d'entre eles[4],[5].
Activitats[modificar | modificar lo còdi]
Usina d'embotelhatge de l'aiga[modificar | modificar lo còdi]
Creada en març de 1993 sus la comuna de Harrèra a l'iniciativa del Sindicat de las aigas Varossa - Comenge - Save, l'usina d'embotelhatge de las aigas de la font Santa-Nérée a conegut una montada en poténcia fins en 1995 amb 25 milions de botelhas produchas per an comercializadas amb lo nom de Clusa. A emplegat fins a 25 salariats, venent lo mai important emplegaire d'aquela val pauc poblada. La ressorsa essent venguda instabla, a barrat en julhet de 2009. Una obertura novèla de l'usina, fòrça entretenguda e basada a Sarp, èra a l'estudi en 2015[6].
Un formatge caracteristic de la val[modificar | modificar lo còdi]
Fabricat al lach crus de feda o de vaca o de la mescla dels dos laches, lo formatge de Varossa es produch dins mantun vilatge de la val dont lo mai conegut per aquela produccion es Sòst.
Carrièras de marme[modificar | modificar lo còdi]
La val de Varossa es rica de diferentas varietats de marme. De nombrosas carrièras èran esplechadas dins lo passat. La comuna de Sòst aviá de carrièras de tres varietats de marme, blanc, ròsa e gris marbrat de ròsa e jaune. Las autras comunas avent agut una carrièra de marme son Anlar, Sàcoe, Sarp, Gembria, Isaort, Sant-Nérée, Maulion de Varossa, Trobath, Brauvaca e Harrèra.
Las esculturas mai celèbras realizadas amb lo marme de la val de Varossa son :
- lo bust de Dòna de Pompadour, per Jean-Baptiste Pigalle (1748 - 1751), marme de Sòst, expausada al Metropolitan Museum of Art a Nòva Iòrc ;
- lo tombèl de Markos Botzaris, eròi grèc de la guèrra d'independéncia (1821-1823), escultura de Dàvid d'Angieus de marme blanc de Sòst, expausada al Musèu nacional d'Atenas (Grècia) ;
- lo retaule màger de la catedrala d'Aush (Gèrs), colomnas de marme negre foetat de blanc provenent d'Isaort ;
- la cheminièra de la comuna de Valentine ne marme de Gembria ;
- la cheminièra de l'apartament de Napoleon III ne marme de Trobath expausada al musèu del Louvre a París.
Proteccion environamentala[modificar | modificar lo còdi]
Amb una febla pression umana, Varossa, sustot dins sa partida nauta, es un territòri ont l'environament apareis coma naturalament preservat amb de vastes domenis forestièrs sus almens 40 % de la susfàcia. De nombrosas espècias protegidas i tròban refugi. D'aquel fach, lo massís de Varossa (al sud de Maulion de Varossa) e l'anèl de la cima d'Antenac al Cap de Poi de Hourmiguéle son reconeguts zòna naturala d'interès ecologic, faunistic e floristique (ZNIEFF)[7], versant de departament de Pirenèus Nauts fins a la riba esquèrra de la Pica, en Nauta Garona.
Patrimòni arquitectural e cultural[modificar | modificar lo còdi]
Particularisme cultural[modificar | modificar lo còdi]
Varossa perpetua una tradicion ancestrala dins sas comunas : la fèsta del fuòc del solstici d'estiu, partejada solament dins un nombre limitat de localitats dels Pirenèus centrals en Aragon, Catalonha, dins Luishonés e en Andòrra.
Nòtas e referéncias[modificar | modificar lo còdi]
- Font : cartas IGN sus Géoportail
- Associacion Viure en Comenge, « Usina (èx. Pechiney) de Marinhac (Canton de Sent Beath) - Viure en Comenge », sus www.vivreencomminges.org (consultat lo )
- Christine Tellier, « Varossa : partissètz en escorreguda dins los bòsques escotar o brama del cèrvi », La Dépêche del miègjorn, (lira en linha)
- admin4199, « la revòlta de 1848 en Varossa », sus Escòla Gaston Febus, (consultat lo )
- Louis Clarenc, « los trebols de Varossa en 1848 », Annals del Miègjorn, panatòri. 63, no 16, , p. 329–348 (DOI 10.3406/anami.1951.5851, lira en linha, consultat lo )
- J.- Ch. Thomas, « Un espèr per l'usina d'embotelhatge ? », La Dépêche del miègjorn, (lira en linha)
- « Massís de Varossa e anèl de la Cima d'Antenac al Cap de Poi de Hourmigué », sus Inventari nacional del patrimòni natural (consultat lo )
