Pierre Augustin Boissier de Salvatges
Pels articles omonims, veire Boissier.
| Naissença | |
|---|---|
| Decès | |
| Nacionalitat | |
| Activitats | |
| Parentèle |
Maximin de Hombres (pichon-nebot) |
Pierre-Augustin Boissier de Salvatges de la Crotz, nascut lo a Alès ont es mòrt lo , es un naturalista e lexicograf francés.
Biografia[modificar | modificar lo còdi]
Filh de François Boissier, senhor de Salvatges, e de Gilette Blachier, Boissier es l'abans-darrièr d'una nombrosa frairièra, dont lo celèbre mètge, François Boissier de Salvatges.
Lo religiós[modificar | modificar lo còdi]
Destinat a l'estat eclesiastic, Boissier va a París per estudiar la teologia en Sorbona. Canonge a la collegiala de Sumène en 1730, çò que l'engatjava pas brica del ponch de vista eclesiastica, recebèt la tonsura mas ne demorèt aquí. Tornèt a Alès en 1745 per se consacrar a d'estudis de sciéncias naturalas e de lexicografia. Foguèt pas ordenat prèire qu'en 1771, a l'edat de 61 ans, sus las instàncias de son avesque. En 1792, signèt, probablament jos l'influéncia de son nebot revolucionari Nicolas, lo jurament de la constitucion civila del clergat.
Lo naturalista[modificar | modificar lo còdi]
Boissier estudièt après que Pierre Balhs (1708-1790) l'i aguèt iniciat, las sciéncias naturalas. Admés, sus l'intervencion de son fraire, dins la Societat reiala de las sciéncias de Montpelhièr, en 1751, foguèt l'autor de nombroses memòris sus de subjèctes variats : fabricacion del vitriòl a Sant Julian-los-Rosièrs, sciéncias naturalas, etc. Mai tard, foguèt admés a l'Institut de Bolonha e a l'Acadèmia de las géorgophiles de Florença.
A portat l'article Telas pintradas a l'Enciclopèdia o Diccionari rasonat de las sciéncias, de las arts e dels mestièrs[1]. Efectua dos viatges en Itàlia per estudiar la sericicultura. Per tal d'ajudar los elevaires de vèrms a seda a evoluar cap a d'espleitacions mai racionalas, realiza d'experimentacions e procedís a de menimosas observacions. Avent multiplicat las visitas al près dels elevaires e las experiéncias personalas, expausa las divèrsas malautiás e los procediments melhors de melhorament dels elevatges dins dos obratges : memòria sus las muscardins e memòria sus l'educacion dels vèrms a seda. Aquelas doas memòrias son refonduts dins un libre entitolat L'Art d'auçar los vèrms a seda. Aqueles obratges, fruches de dètz ans d'òbras, contribuïguèron al progrès de la sericicultura en Lengadòc e Provença al XVIIIe sègle.
Segon la Biografia universala anciana e modèrna[2], es el que descobriguèt que lo miellat es una dejeccion dels pesolhs.
Lo lexicograf[modificar | modificar lo còdi]
Aimant a se servir de l'idiòma lengadocian, l'abat de Salvatges se picava quitament d'una mena de purisme en aquel genre. Per tal de preservar lo lengadocian de l'invasion dels francismes e de tota mescla, compausèt son Diccionari lengadocian (1re edicion Nimes, Michel Gauda, 1756, in-8° ; 2 edicion aumentada e seguida d'un Recuèlh de provèrbis e dichas, 1785, Nimes, Gauda, paire, fils e Cie, 2 panatòri. in-8° e Alès[3], reedicion 1820, 2 panatòri. in-8°) que foguèt l'òbra de sa vida. Comencèt d'i trabalhar tre 1745. Una primièra edicion pareguèt en 1756 en un volum, una segonda en 1785 en dos volums e enfin una postuma en 1820 dirigida e enriquida d'un nombre grand d'articles pel nebot-pichon de l'autor, lo baron de Hombres-Firmas.
Pierre Larousse ne parlava atal : « l'obratge es seguit d'un recuèlh de provèrbis, de maximas e de dichas e es enriquit, e es çò qu'en fach lo meriti, de nòtas criticas, istoricas, gramaticalas e d'observacions d'istòria naturala. Aquel obratge fa pròva de longas e laborieuses recèrcas, l'abat de Salvatges a pas realament res negligit per estudiar d'a fons lo patés de son país ; possava la precaucion fins a totjorn causir sas sirventas dins los vilatges de las Cevenas ont la tradicion dels lengatges vièlhs s'èra conservada melhor ; tanben s'auriá poguda aplicar a l'autor aquel cap a conegut : Molière amb capitada consultava sa sirventa. »
Nòtas e referéncias[modificar | modificar lo còdi]
- Veire aicí. Es classat a Salvatges dins la lista dels autors.
- Louis-Gabriel Michaud, Biografia universala anciana e modèrna, tòm 38, p. 87, nòta 1, consultabla sus Gallica.
- Diccionari lengadocian-françois. Contenent un recuèlh de las principalas fautas que cometon las habitans de las províncias meridionalas, Nimes, Gauda paire e fils, (legir en linha)
Obratges[modificar | modificar lo còdi]
- Abat de S***. Diccionari lengadocian-françois o causida dels mots lengadocians mai dificils a tornar en François. Contenent un recuèlh de las principalas fautas que cometon dins la diccion, & dins la Prononciacion Françoise, los Abitants de las Províncias Meridionalas del Reialme, coneguts a París amb lo nom de Gascons. Amb un pichon Tracha de Prononciacion & de Prosodia Lengadociana. Obratge enriquit dins qualques unes de sos articles de nòtas istoricas e gramaticalas, e d'observacions de fisica e d'istòria naturala. panatòri. 1 A-D., reedicion de la primièra edicion de 1756, IEO París, 2016 (en linha)
- Abat de S***. Diccionari lengadocian-françois o causida dels mots lengadocians mai dificils a tornar en François. Contenent un recuèlh de las principalas fautas que cometon dins la diccion, & dins la Prononciacion Françoise, los Abitants de las Províncias Meridionalas del Reialme, coneguts a París amb lo nom de Gascons. Amb un pichon Tracha de Prononciacion & de Prosodia Lengadociana. Obratge enriquit dins qualques unes de sos articles de nòtas istoricas e gramaticalas, e d'observacions de fisica e d'istòria naturala. panatòri. 2 E-Z., reedicion de la primièra edicion de 1756, IEO París, 2016 (en linha)
- Diccionari lengadocian-françois, contenent un recuèlh de las principalas fautas que cometon, dins la diccion & dins la prononciacion françoiſes, los abitants de las províncias meridionalas, conegudas un còp èra ſous la denominacion generala de la Lenga-d'Òc, Nimes, Gauda, paire, fils e Cie, 1785, Legir en linha. "Obratge ont se balha amb l'explicacion de plan dels tèrmes de la lenga romança, o de l'ancian lengadocian, la de fòrça noms pròpris, un còp èra noms comuns de l'ancian lengatge ; & qu'eſt enriquit dins pluſieurs de ſes articles, de remarcas criticas, hiſtoriques, gramaticalas, & d'obſervations de phyſique & d'istòria naturala. Novèla edicion, corregida d'un fum de fautas, aumentada d"mai o mens dètz mila articles, & en particular d'una nombreuſe colleccion de provèrbis lengadocians & provençals. Publicat anonimament : “per Mr L. D. S.”, reedicion de la segonda edicion de 1785 Genèva, Slatkine, 1971.
- Pierre Trinquier, Provèrbis e dichas de la lenga d'òc, Premsas de Lengadòc, Max Chaleil editor, 1993 (edicion del Recuèlh de provèrbis e dichas (1785) publicat en complement del Diccionari lengadocian-francés amb traduccion, comentari, lexic e indèx).
- Memòrias sus l'educacion dels vèrms a seda… Devesit en tres partidas, amb un tractat sus la cultura dels Amorièrs, & sus l'origina del Mèl, Nimes, Gauda, 1763.
- Observacions sus l'origina del mèl, Nimes, Gauda, 1763.
- L'Art d'auçar los Vèrms a Seda. Précedemment balhat jol títol de Memòrias sus l'educacion dels Vèrms a Seda. Novèla edicion mesa dins un òrdre melhor e aumentadas d'observacions, fachas en Itàlia. Seguit de la Cultura de las Muriers e d'Observacions sus l'origina del Mèl, Nimes, Gauda, 1788.
Annèxes[modificar | modificar lo còdi]
Fonts[modificar | modificar lo còdi]
- « de Salvatges (Pierre, August) », dins Ivan Gaussen (préf. André Chamson), Poètas e prosators de Gardon en lenga d'òc : dempuèi los trobadors fins a nòstres jorns, París, Las Letras Polidas, coll. « Amics de la lenga d'òc », (BNF 33021783), p. 99.
- « Per la Revolucion : l'abat Boissier de Salvatges », dins Jean Thomas, Pèiras preciosas de la Glèisa de Nimes : de Revolucion a la separacion de la Glèisa e de l'Estat (1789-1905), t. 2, Nimes, Lacour, (ISBN 2-86971-014-3), p. 139-150.
- Louis-Gabriel Michaud, Biografia universala anciana e modèrna, t. 38, Lira en linha, p. 87.
