4 de
de 1er | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 31 |
Cronologias tematicas
Abreviacions / Veire tanben
- (° 1852) = nascut en 1852
- († 1885) = mòrt en 1885
- a.s. = calendari julian
- n.s. = calendari gregorian
- Calendari
- Calendari perpetual
- Lista de calendaris
- Naissenças del jorn
Lo es lo 338e jorn de l'annada del calendari gregorian, 339e quand es bissextila. Demòra 27 jorns abans la fin de l'annada.
Èra generalament l'equivalent del 14 frimari del calendari republican francés, oficialament nommat jorn de l'avet .
Eveniments
VIIIe sègle
- 771 : a la mòrt de son fraire jove Carloman, corégent, Charles ven lo sol mèstre del reialme franc.
XIIe sègle
- 1110 : fin del sètge de Sidon.
- 1137 : mòrt de Lotari II, emperador del Sant Empèri Roman Germanic. Sul tròne imperial li succedís son adversària, Conrad III de Hohenstaufen.
XIIIe sègle
- 1259 : ratificacion del tractat de París, entre Enric III d'Anglatèrra e Loís IX de França (document çai contra).
XIVe sègle
- 1370 : victòria de Du Guesclin, a la batalha de Pontvallin.
XVIe sègle
- 1533 : en Russia, annadit de tres ans, Ivan IV succedís, coma tsar, a son paire Vassili III.
XVIIe sègle
- 1629 : Loís XIII de França nomma Richelieu "duc e par, lòctenent general comandant l'armada d'Itàlia"[1].
- 1642 : Richelieu se morís a miègjorn.
- 1676 : victòria suedesa decisiva a la batalha de Lund, pendent la guèrra de Scanie.
XVIIIe sègle
- 1795 : batalha de Sant-James, pendent la Chouannerie.
XIXe sègle
- 1808 : Napoleon Bonaparte dintra dins Madrid.
- 1829 : "a las Índias", William Cavendish-Bentinck defend lo sacrifici de las veusas, o sati.
- 1851 : après son còp d'estat dos jorns de per abans, Louis-Napoleon Bonaparte espotís un soslevament republican a París.
- 1864 : victòria de Judson Kilpatrick, a la batalha de Waynesboro, pendent la guèrra de Secession.
- 1871 : una lei monetària prussiana instituís lo marc coma moneda unica de l'Empèri alemand.
- 1884 : revolucion Kapsin en Corèa, provocada per las flors progressistas.
XXe sègle
- 1942 : la Carlson's patrol pren fin, pendent la batalha de Guadalcanal.
- 1972 : a Onduras, reversament del president Ramón Ernesto Cruz Uclés pel general Oswaldo López Arellano.
- 1975 : la Republica democratica populara de Laos es proclamada.
- 1977 : Jean Bédel Bokassa se corona "emperador de Centrafrica".
- 1981 : creacion de l'Intelligéncia Community, als Estats Units.
- 1982 : adopcion d'una constitucion novèla en "Republica populara de China".
- 1999 : maridatge del prince Felip de Belgica e de Mathilde d'Udekem d'Acoz.
XXIe sègle
- 2005 : Charles Konan Banny, governador de la Banca centrala dels Estats d'Africa de l'oèst (BCEAO), es designat coma Primièr ministre de Còsta d'Evòri pels mediators Olusegun Obasanjo, president de l'Union africana e de Nigèria, e Thabo Mbeki, president d'Africa del Sud, entre sortir de lor visita a Abidjan.
- 2013 :
- Xavier Bettel ven Primièr ministre de Luxemborg, dirigissent lo segond governament sens conservadors dempuèi la guèrra.
- Didier Burkhalter es elegit president de la Confederacion soïssa.
- 2016 :
- l'ecologista Alexander Van der Bellen es elegit President d'Àustria , al despens de son darrièr adversari en liça, vengut el de l'extrèma-drecha.
- Eleccion presidenciala en Ozbequistan.
- 2017 : mòrt de l'expresident de la Republica d'Iemèn, Ali Abdallah Saleh, pendent la batalha de Sanaa contra las Houthis.
- 2020 : a Montenegro, l'aprobacion del governament del Primièr ministre conservator Zdravko Krivokapić (fòto) met fin a tres decennias de dominacion socialista[2].
- 2021 : en Gambia, l'eleccion presidenciala a luòc per tal d'elegir lo president de la Republica per un mandat de cinc ans. S'agís de la primièra eleccion presidenciala liura e competitiva dempuèi l'independéncia del país en 1965. E es Adama Barrow qu'empòrta l'escrutinh[3].
Arts, cultura e religion
- 1154 : eleccion del papa Adrien IV (Nicolas Breakspear, de son vertadièr nom).
- 1563 : barradura del concili ecumenic de Trent.
- 1786 : fondacion de la mission Santa Barbara.
- 1884 : primièra publicacion de las Aventuras de Huckleberry Finn, per Mark Twain.
- 1926 : inauguracion del bastiment novèl del Bauhaus, transferit a Dessau-Roßlau.
- 1964 : sortida de l'album musical Beatles for Sala, al Reialme Unit.
- 1980 : lo grop de ròck Led Zeppelin se dissòlv.
Sciéncias e tecnics
- 1639 : primièra observacion d'un transit de Vènus.
- 1996 : lançament de Mart Pathfinder.
- 2018 : la mission de la NASA OSIRIS-REX atenh l'asteroïd Bénou.
Economia e societat
- 1791 : The Observar es lo primièr jornal del dimenge al mond.
- 1868 : obertura del procès de las empoisonairas de Marselha.
- 1872 : lo Mary Celeste es descobèrt abandonat al larg de las Açores.
- 1909 : inauguracion del Baloard Grand de la metropòli de Lilla.
- 1928 : arrestacion de la banquièra Marthe Hanau.
- 1952 : mesa en plaça d'un anticiclòn provocant lo smòg grand de Londres.
- 1995 : lo ministre francés dels espòrts e ancian atlèta Guy Drut desvèla lo nom del grand estadi bastit a Sant Danís primièr pel Mondial de fotbòl de 1998 (fin finala "Estadi de França")[4].
- 2008 : una meteissa equipa de braqueurs, que se'n prendrà a la fin de 2016 a l'estarleta Kim Kardashian, desvalisa, un segond còp dempuèi 2007, la prestigiosa joielariá Harry Winston, avenguda Montaigne a París, amb la complicitat d'una vigília (900 jòias raubadas, per 79 milions d'Euros, dont 279 pèças retrobadas dempuèi ; los autors seràn arrestats e condemnats a de penas anant fins a 15 ans de preson pels recidivistas)[5].
Naissenças
XVIe sègle
- 1595 : Jean Capelan, poèta e critic francés († ).
XVIIe sègle
- 1646 : Alain Emmanuel de Coëtlogon, marin francés († ).
XVIIIe sègle
- 1735 : Josephus Nicolaus Laurenti, mètge e naturalista austrian († ).
- 1750 : Henri Grégoire, avesque constitucional e òme politic francés († ).
- 1795 : Thomas Carlyle, istorian e critica britanica († ).
XIXe sègle
- 1808 : Ernest Panckoucke, estampaire, librari e editor francés († ).
- 1835 : Samuel Butler, escrivan britanic († ).
- 1855 : Charles de Samblanx, religaire bèlga († ).
- 1856 : Constance Stone, mètja australiana († ).
- 1865 : Edith Cavell, infirmièra britanica († ).
- 1866 : Wassily Kandinski, pintre francés d'origina russa († ).
- 1868 : Charles-Henri Dumesnil, oficièr de marina francesa († ).
- 1869 : Henri Leclercq, teologian e istorian de la Glèisa catolica franco-bèlga († ).
- 1875 : Rainer Maria Rilke (René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke diguèt), poèta austrian († ).
- 1880 : Pedro Segura i Sáenz, cardinal espanhòl, arquevesque de Toleda de 1937 a 1957 († ).
- 1888 : Mimie Wood, bibliotecari e secretària neozelandesa († ).
- 1889 :
- Lloyd Bacon, cineasta american († ).
- Abdelhamid Ben Badis, ensenhant e figura emblematica del movement reformista musulman argerian († ).
- 1892 : Francisco Franco, general e dictator espanhòl, caudillo d'Espanha de 1939 a 1975 († ).
XXe sègle
- 1901 : Gabriel Despland, òme politic soís († ).
- 1902 : Maurice Bayen, fisician francés († ).
- 1903 : William Irish (Cornell Woolrich diguèt), escrivan american († ).
- 1904 : Herman Autrey, trompetista e cantaire de jazz american († ).
- 1905 : Emílio Garrastazu Médici, òme politic e militar brasilian, president de la Republica de Brasil († ).
- 1906 : Moysés Kuhlmann, botanista brasilian († ).
- 1907 : Paul-Alexis Robic, poèta franco-breton († ).
- 1908 : Alfred Hershey, microbiologiste e genetician american († ).
- 1909 : Ester Annie Laurie « Bobbie » Heine, jogaira de tenís sud-africana († ).
- 1910 :
- Alex North (Isadore Soifer diguèt), compositor american de musicas de films († ).
- Ramaswamy Venkataraman, òme politic indian, expresident d'Índia († ).
- Thelma White, actritz americana († ).
- 1911 : Eva von Sacher-Masoch, aristocrata austriana († ).
- 1912 : Gregory Boyington, pilòt de caça american († ).
- 1913 :
- Claude Renoir, director de la fotografia francés († ).
- Mark Robson, realizator e montaire d'origina quebequesa († ).
- 1914 : Fan Ming (Hao Keyong / 郝克勇 diguèt), general chinés, comandant de l'Armada populara de liberacion chinesa († ).
- 1915 : Edward « Eddie » Heywood, Jr., pianista e compositor de jazz american († ).
- 1917 : Paul Morèla, escrivan e jornalista francés († ).
- 1919 : Jean Bozzi, naut-foncionari francés († ).
- 1921 : Edna Mae « Deanna » Durbin, actritz e cantaira americana († ).
- 1922 : Gérard Philipe (Gérard Philip diguèt), actor francés († ).
- 1923 : Fañch « François » Morvan, agricultor e cantaire breton brittophone tradicional dels Fraires Morvan o Ar Vreudeur Morvan († ).
- 1924 :
- Jacques Thébault, actor francés de doblatge († ).
- Toni Fisher (Marion Colleen Nolan dicha), cantaira americana († ).
- Jean Gratton, avesque quebequés († ).
- 1925 : Albert Bandura, psicològ canadian e professor emerit († ).
- 1927 :
- Gaetana « Gae » Aulenti, arquitècta (dont d'interior) e teoriciana italiana d'arquitectura († ).
- René Fallet, escrivan e scenarista francés († ).
- William Labov, lingüista american.
- Rafael Sánchez Ferlosio, escrivan espanhòl († ).
- 1931 :
- Alexander Peter « Alex » Delvecchio, hockeyeur professional canadian.
- Denise Marie Renée « Corinne » Marchand, actritz e cantaira francesa.
- 1932 :
- Louis François Deguelt, cantaire francés († ).
- Michele Lupo, cineasta italian († ).
- Roh Tae-woo, general e òme d'Estat sud-corean († ).
- 1933 :
- Horst Buchholz, actor alemand († ).
- Jean Renard, autor-compositor, realizator artistic e productor francés de cançons.
- 1934 : Victor French, actor american († ).
- 1935 : Andréa Parisy, actritz francesa († ).
- 1936 : Jacques Perrier, avesque catolic francés, de Tarba e Lorda dempuèi 2012.
- 1938 : Richard Meade, cavalièr britanic tripla campion olimpic († ).
- 1939 :
- Freddy Cannon (Frederick Anthony Picariello diguèt), cantaire american.
- Étienne Mourrut, òme politic francés († ).
- 1942 :
- Jean-Claude Lagrange, jogaire de rugbi de XV francés.
- André Laignel, òme politic francés.
- 1944 :
- Christopher « Chris » Hillman, cantaire e guitarrista american del grop The Byrds.
- Anna McGarrigle, autor-compositritz e interprèta quebequesa.
- Dennis Wilson, cantaire e musician american del grop The Beach Boys († ).
- 1945 : Roberta Bondar, astronauta canadiana.
- 1948 : Danièle Hazan, actritz francesa de doblatge († ).
- 1949 :
- Jeffrey Leon « Jeff » Bridges, actor american.
- Michel Pagé, òme politic quebequés († ).
- 1951 :
- Julio Robles, matador espanhòl († ).
- Gary Rossington, musician american del grop Lynyrd Skynyrd.
- 1952 :
- Farid Chopel, actor francés († ).
- Ronald Michael Sega, astronauta american.
- 1953 :
- Jean-Pierre Darroussin, actor francés.
- Richard David « Rick » Middleton, hockeyeur professional canadian.
- Jean-Marie Pfaff, fotbolaire bèlga.
- 1954 :
- Gregory Hlady, actor quebequés d'origina ucraïniana.
- Timothy Henry « Tony » Todd, actor american.
- 1955 :
- Yasser Ayyash, arquevesque de l'archéparchie de Jerusalèm dels Melkites.
- Daniel Mach, òme politic francés.
- Olivier Caudron, musician francés († ).
- David Andrew « Dave » Taylor, hockeyeur professional canadian.
- Cassandra Wilson, cantaira de jazz americana.
- 1957 :
- Raul Boesel, pilòt de F1 e de corsas automobila d'endurança brasilian.
- Jean-Jacques Amsellem, realizator de television francés.
- 1958 : Renata Kokowska, atlèta polonesa.
- 1960 :
- Glynis Nunn, atlèta australiana campiona olimpica d'eptatlon.
- Wang Yifu, tiraire esportiu chinés dobla campion olimpic.
- 1963 :
- Françoise Cadol, actritz francesa de doblatge, votz de Sandra Bullock.
- Serguei Bubka (Сергій Назарович Бубка), perchiste ucraïnian.
- 1964 :
- Jean-Michel Blanquer, ministre francés de l'educacion nacionala, dempuèi 2017.
- Sertab Erener, cantaira de musica pop turca.
- Marisa Tomei, actritz americana.
- 1965 : Lodewijk Johannes « Rob » Harmeling, ciclista sus rota neerlandés.
- 1968 : Michael Ray « Mike » Barrowman, nadaire american.
- 1969 :
- Jay-Z (Shawn Corey Carter diguèt), rapaire e òme d'afars american.
- Patrick Masbourian, animator de ràdio e de television quebequés.
- Didier Mollard, sautaire a esquí francés.
- 1971 : Aimeric Caron, jornalista francés.
- 1972 :
- Jassen Cullimore, hockeyeur professional canadian.
- Howard Eisley, basketteur american.
- 1973 : Tyra Banks, actritz americana.
- 1974 :
- Anke Huber, jogaira de tenís alemanda
- Avril (Frédéric Magnon diguèt), musician e compositor francés de musica electronica.
- 1976 :
- Kristina Groves, patinaira de velocitat canadiana.
- David « Dave » Thomas, basketteur canadian.
- 1978 : Lars Bystøl, sautaire a esquí norvegian.
- 1980 : Antón Cortés (Antonio Cortés Varga diguèt), matador espanhòl.
- 1983 : Pieter-Jan van Lill, jogaire de rugbi namibian.
- 1984 :
- Fabrice Jeandesboz, ciclista sus rota francés.
- Bobby Anthony Walker, basketteur american.
- 1985 :
- Carlos Gómez, jogaire de beisbòl professional dominican.
- Sahar Moghadass, cantaira, musiciana e dançaira iraniana.
- Martín Rodríguez Gurruchaga, jogaire de rugbi argentin.
- 1986 : Martell Webster, basketteur american.
- 1987 : Orlando Jones, actor american.
- 1988 : Rémy Grosso, jogaire de rugbi de XV e de rugbi a sèt franceses.
- 1991 :
- Lomepal, rapaire e cantaire francés.
- Max Holloway, practicant american de MMA.
- 1992 : Jin, cantaire sud-corean.
- 1994 :
- Déborah Lukumuena, actritz francesa.
- Leandro Trossard, fotbolaire bèlga.
- 1996 : Diogo Jota, fotbolaire portugués.
- 1997 : Maxime Lopez, fotbolaire francés.
Decès
VIIIe sègle
- 749 : Jean Damascène, teologian crestian (° cap a 676).
- 771 : Carloman Ier, rei dels francs de 768 a 771, fraire de Carlesmanhe (° 751).
XIIe sègle
- 1131 : Omar Khayyam (عمر خیام), filosòf, matematician e astronòm pèrs (° ).
- 1137 : Lotari II, o III, del Sant Empèri o de Supplinbourg, duc de Saxònia, rei dels romans, emperador del Sant Empèri Roman Germanic (° junh de 1075).
XIIIe sègle
- 1214 : Guilhèm Ier lo Leon, rei d'Escòcia de 1165 a 1214 (° cap a 1143).
XIVe sègle
- 1334 : Joan XXII (Jacques Duèze), 196e papa de la Glèisa catolica, de 1316 a sa mòrt en Avinhon (° 1244).
- 1341 : Janislaw, prelat polonés, arquevesque de Gniezno de 1317 a 1341 (° data desconeguda).
XVe sègle
- 1456 : Carles Ier, duc de Borbon e duc d'Auvèrnhe de 1434 a 1456 (° 1401).
XVIIe sègle
- 1623 : Jerôme de Angelis, missionari italian, cremat viu a Nagasaki (° 1567).
- 1642 : Armand Jean du Plessis de Richelieu, cardinal e òme d'Estat francés (° ).
- 1679 : Thomas Hobbes, filosòfa anglés (° ).
- 1696 : Meishō (明正天皇), emperadoira de Japon de 1629 a 1643 (° ).
XVIIIe sègle
- 1749 : Claudine Guérin de Tencin, femna de letras e salonnière francesa (° ).
XIXe sègle
- 1867 : Engelbert Sterckx, cardinal bèlga, arquevesque de Malines de 1832 a 1867 (° ).
- 1868 : Cúchares (Francisco Arjona Herrera diguèt), matador espanhòl (° ).
- 1886 :
- Charles Nicolas Friant, militar francés (° ).
- Johann Georg Meyer, pintre alemand (° ).
- Natalis de Wailly, istorian, archivista e bibliotecari francés (° ).
- Godefroid Xhrouet, comerçant bèlga (° ).
- 1893 : Eugenio Ruspoli, explorator e naturalista italian (° ).
XXe sègle
- 1902 : Charles Dow, jornalista financièr american (° ).
- 1923 : Maurice Barrès, escrivan e òme politic elegit a l'Acadèmia francesa en 1906 (° )
- 1927 : Alexander Kolowrat-Krakowsky, productor de cinèma austrian (° ).
- 1934 : Albert Besnard, pintre e gravaire francés (° ).
- 1945 : Thomas Hunt Morgan, genetician american, prèmi Nobel de fisiologia o medecina en 1933 (° ).
- 1952 : André Lefaur, actor francés (° ).
- 1968 : Archie Mayo (Archibald L. Mayo diguèt), realizator american de cinèma (° ).
- 1969 : Fred Hampton, activista del movement Black Panther (° ).
- 1975 : Johanna « Hannah » Arendt, filosòfa alemanda (° ).
- 1976 :
- Thomas Richard « Tommy » Bolin, guitarrista de ròck american del grop Deep Purple (° ).
- Benjamin Britten, compositor britanic (° ).
- 1979 : Maurice Dorléac, comedian francés (° ).
- 1980 :
- Francisco Sá Carneiro, òme politic e avocat portugués, Primièr ministre de Portugal en 1980 (° ).
- Édouard Ramonet, òme politic francés, ministre del Comèrci e de l'Industria de 1958 a 1959 (° ).
- 1987 : Rouben Mamoulian, cineasta american d'origina georgiana (° ) .
- 1993 : Frank Zapèt, cantaire, compositor e guitarrista american (° ).
- 1995 : Robert Parrish, realizator american (° ).
- 1997 :
- Richard Vernon, actor britanic (° ).
- Joseph Wolpe, psiquiatre american (° ).
- 1998 : Henry d'Anty, pintre francés (° ).
- 1999 :
- André Amborg, pintre francés (° ).
- Dominique Roulet, scenarista, realizator e romancièr francés (° ).
XXIe sègle
- 2002 : Jean-Pierre Perreault, coregraf quebequés (° ).
- 2004 : Carl Esmond, actor austro-american (° ).
- 2005 : Gloria Lasso (Rosa Coscolin Figueres dicha), cantaira francesa d'origina espanhòla (° ).
- 2006 : Joseph Ki-Zerbo, istorian, assagista e òme politic burkinabe (° ).
- 2007 :
- Chad Butler dich « Pimp C », rapaire american (° ).
- Norval Morrisseau, pintre canadian (° ).
- Microchip Reese, jogaire de poquèr american (° ).
- Patato Valdés, musician de jazz e percussionista cuban (° ).
- 2009 :
- Edward Smith « Eddie » Fatu, mai plan conegut amb lo nom de « Umaga », catcheur american (° ).
- Jérôme Martin, avesque francés (° ).
- Jordi Solé Tura, òme politic espanhòl (° ).
- Viatcheslav Tikhonov, actor sovietic puèi rus (° ).
- Stephen Toulmin, filosòf britanic (° ).
- 2010 :
- Roger Boury, fotbolaire francés (° ).
- Jacques Lafleur, òme politic francés (° ).
- 2011 : Sócrates (Sócrates Brasileiro Sampaio de Souza Vieira de Oliveira diguèt), fotbolaire brasilian (° ).
- 2012 :
- Jean Bollack, filosòf, filològ e critica francés (° ).
- Besse Cooper, degana de l'umanitat (° ).
- 2015 :
- Salvatore « Robert » Loggia, actor e realizator american (° ).
- Hubert Coudane, professor d'universitat, resistissent e sindicalista francés (° ).
- 2016 :
- Tadeusz Chmielewski, realizator e scenarista polonés (° ).
- Gotlib (Marcel Gottlieb diguèt), autor de bendas dessenhadas franceses (° ).
- Jean-Loup Passek, escrivan e critic de cinèma francés (° ).
- 2017 :
- Armenak Alachachian, basketteur armenian (° ).
- Robert Alt, bobeur soís (° ).
- Mitch Fadden, hockeyeur sus glaç canadian (° ).
- Henning Jensen, fotbolaire danés (° ).
- Shashi Kapoor, actor e productor indian (° ).
- Christine Keeler, dançaira e modèl britanic (° ).
- Manuel Marín, òme d'Estat espanhòl (° ).
- Jean-François Parent, engenhaire e urbanista francés (° ).
- Gregory Rigters, fotbolaire surinamien (° ).
- Ali Abdallah Saleh, òme d'Estat iemenita (° ).
- Carles Santos Ventura, musician, pianista e compositor espanhòl (° ).
- 2018 :
- Maurice Cosandey, engenhaire civil soís (° ).
- Nh. Dini, escrivana e feminista indonesiana (° ).
- Selma Engel-Wijnberg, deportada de la segonda guèrra mondiala e autora de jornal intim neerlandesa (° ).
- Sidy Lamina Neguèsse, patron de premsa senegalés (° ).
- Georges Mauvois, escrivan e òme politic francés (° ).
- 2019 :
- Javier Aguirre, realizator espanhòl (° ).
- Leonard Goldberg, productor american de cinèma e de television (° ).
- Rosa Morena, actritz e cantaira de flamenco espanhòla (° ).
- Margaret Morgan Lawrence, psiquiatra e psicanalista americana (° ).
- Tetsu Nakamura, mètge japonés (° ).
- Bob Willis, jogaire de criquet anglés (° ).
- 2020 :
- Ole Espersen, òme politic danés (° ).
- Narinder Singh Kapany, fisician indo-american (° ).
- William Kittredge, romancièr american (° ).
- François Leterrier, realizator, scenarista e actor francés (° ).
- 2021 :
- Guy Azaïs, Paul Lannoye, Xavier Ziani.
- Pierre Rabhi.
- 2022 :
- Patrick Tambay, Hamadi Bousbiaâ,
- Dominique Lapierre, Karl Merkatz.
Celebracions
- Nacions Unidas : jornada internacionala de las bancas[6].
- Andalosia (Espanha, Union Europèa) : fèsta nacionala o Día de la Bendarà d'Andalucía (ès) (l'endeman del jorn de las lenga e cultura bascas en consequéncia de la San Francisco de Xavier / E(t)chever(r)i).
- Índia : Navy day o « jorn de la marina »[7].
- Polonha (UE) : Barbórka o « jorn dels menors »[8].
- Tònga : anniversari de la naissença de George Tupou Ièr (ne fotografia çai contra). (Tupou Day (en)).
Celebracions religiosas
- Fèstas religiosas romanas : Bona Dea o « bona divessa » dins la Roma antica e la nuèch del 3 al 4 december, a partir de la primièra mitat del IIIe sègle abC e -272 (cf. santa-Barbe quitament 8 de decembre per l'Immaculada-Concepcion crestiana ?).
- Crestianisme : memòria de las dotze (pichons) profètas amb lectura de Héb. 11, 32(-40) e de Mt. 5, 17(-24) dins lo lectionnaire de Jerusalèm.
Sants de las Glèisas crestianas
Catolicas[9] e ortodòxas[10]
- Ada (VIIe sègle), religiosa près de Soissons e al Mans [11].
- Barbara d'Eliopòlis (IIIe sègle) — o « Barbe » —, martira, patrona dels menors, dels pompièrs, dels artilhièrs, e totas professions ligadas al fuòc e als explosius (cf. santa-Barbe).
- Bertoaire († 614), Abadessa.
- Clamenç d'Alexandria († v. 215), patriarca, teologian.
- Cyran († cap a 657), archidiague de Tors.
- Félix de Bolonha († v. 431), avesque.
- Héraclas d'Alexandria († 247), patriarca - festejat lo 14 de julhet en Occident.
- Jean l'Endevinaire (VIIIe sègle), avesque e paire de la Glèisa.
- Maruthas († 449), avesque - festejat lo 6 e lo 16 de febrièr en Orient.
- Melitios († 330), avesque.
- Sòl († 794), Ermita.
- Théodore de Cyr († v. 450), Avesque.
- Théophane († 815), martir.
Sants o benaüroses catolics[9]
- Adolph Kolping († 1865), benurós prèire alemand, fondator de nombrosas associacions d'ajuda e de sostens als artisans e ouvriés[12].
- Annon de Colonha († 1075), avesque.
- Bernat de Parma († 1133), Avesque.
- Christian († 1245), benurós monge cistercian.
- François Galvez († 1623), benaürós franciscan espanhòl martir.
- Jean Calabria († 1954), prèire italian.
- Jérôme de Angelis († 1623), benaürós jesuita italian martir.
- Osmond († 1099), avesque.
- Pierre de toscana († 1289), benaürós italian membre del Tèrç-Òrdre franciscan.
- Simon Yempo († 1623), benaürós jesuita japonés martir.
Sants ortodòxes
- Gennade de Novgorod († 1505), avesque.
- Séraphim de Phanarion († 1601), avesque e martir.
Tradicions e supersticions
Tradicions
- Santa Barba o fèstas de pompièrs quitament d'autres mestièrs ligats als fuòcs (internacionalament Sant Florian dels 4 de mai e en França 13 als 15 de julhet dels bals populars dels 14 de julhet o bals dels pompièrs).
- « Blats de la Santa Barba » en Provença.
Dichas
- « A la santa-Barbe, solelh pauc arde. »[13]
- « Per la santa-Barbe, l'ase se fa la barba. »[14]
- « Qu'es santa-Barbe, qu'es Nadal ; qu'es Nadal, qu'es l'an. »[15].
Astrologia
- Signe del zodiac : 12e jorn del Sagitari.
Toponimia
- Los noms de mantuna via, plaças, sits o edificis de païses o regions francofònas contenon aquela data jos divèrsas grafias : veire Quatre-de Decembre .
Nòtas e referéncias
- Max Gallo, Richelieu, la fe dins França, Villeneuve d'Ascq & Mayenne, XO editàvem, , 370 p. (ISBN 978-2-84563-381-0), partida V : "Se vos aviái perdut..." (1627-30), « Capítol 24 (pagina 230) ».
- (en) « New Montenegro government wins confidéncia vòte », sus aa.com.tr (consultat lo ).
- RFI, « Gambia : las missions d'observacion saludan una eleccion calma e transparenta », sus rfi.fr, (consultat lo ).
- Talhièr de creacion Sud-oèst, « Tot çò que cal saber sul film "The Big Lebowski" », sus francebleu.fr, (consultat lo ).
- Patricia Tourancheau e Rocco, L'estela, las papys e las jòias, París, XXI (revista mook), n°49, Dins l'intimitat del sègle, , dossièr 2, pagina 59 sus 212 (ISBN 978-2-35638-160-6, ISSN 1960-8853).
- « A/74/L.38 - F - A/74/L.38 », sus undocs.org (consultat lo ).
- Maritimesecurity.asia.
- LePost.
- nominis.cef.fr Nominis : calendari gregorian dels sants e prenoms crestians del 4 de decembre.
- www.forum-orthodoxe.com Fòrum ortodòx francofòn : sants pel 4 de decembre del calendari eclesiastic ortodòx.
- « Sant Ada of Lo Mans », sus Catholicsaints.info, (consultat lo ).
- « Benurós Adolphe Kolping », sus Nominis (consultat lo ).
- Gabrielle Cosson, Diccionari de las dichas dels terradors de França, París, Larousse, , 380 p. (ISBN 978-2-03-585301-1, presentacion en linha), p. 35.
- Dichas d'òc e provèrbis de Provença, per Marie Mauron.
- Sants e dictam de jorn.
Articles connèxes