Lexicologia

La lexicologia es la disciplina de la lingüistica consacrada a l'estudi dels mots. S'interèssa a lor natura, a lor etimologia mas tanben a las relacions sistemicas (sustot semanticas) que los caracterizan.

Especificament, es l'estudi de la significacion de las unitats que constituïsson lo lexic d'una lenga. Lo lexic conten totes los lexèmas (una unitat de sens e son que religa las formas diferentas) d'una lenga que se coneis o qu'apareisson dins un diccionari. L'estudi comprendriá lor natura e lor foncion coma simbòl, lor significacion, la relacion de lor sens a l'epistemologia en general e las règlas de lor composicion a partir d'elements mai pichons (morfèmas e fonèmas). Aquò implicariá egalament de relacions entre los mots, podent per exemple concernir la semantica (l'amor e afeccion) la derivacion (exactament e inexactament) o la distincion sociolingüistica (carn e carn). En brèu, aquò poiriá implicar totes los procediments implicats dins l'analisi de l'ensemble del lexic d'una lenga especifica.

Lo tèrme es estat inventat dins las annadas 1970. De per abans, existissiá ja dels lexicologues, mas pas oficialament. La lexicologia informatica es un domeni connèx (al meteis títol que la lingüistica informatica es ligada a la lingüistica) que tracta d'estudi informatic dels diccionaris e de lor contengut.

Una disciplina aparentada a la lexicologia es la lexicografia : estúdia los mots, mas en relacion amb los diccionaris e mai precisament, l'inclusion dels mots dins los diccionaris. De còps, la lexicografia es considerada coma una partida o una branca de la lexicologia. La diferéncia entre lexicologia e lexicografia pòt èsser considerada coma una diferéncia entre la teoria e la practica.

L'apròchi estructuralista descompausa las unitats ne semenas e practica l'analisi componentielle (o sémique), valent a dire l'analisi de las unitats de senses. La lexicométrie, o estatistica lexicala es l'estudi quantitatiu del vocabulari.

Semantica lexicala

Domeni

Existís de nombroses tips de relacions semanticas entre los mots, per exemple, l'omonimia . La semantica invocada especificament en lexicologia s'apèla la semantica lexicala. La semantica lexicala es diferenta de la semantica d'unitats mai grandas (frasas, frasas e tèxtes complèts (o discorses)). Aquò implica pas lo meteis gra de complexitat que la semantica compositionnelle ; pasmens, la nocion de « mot » pòt èsser fòrça complèx, en particular dins las lengas aglutinantas.

Diferents camps d'estudis, mas totjorn ligats a la lingüistica, incluson d'autras formas de semantica, coma la semantica culturala e la semantica informatica. La semantica de calcul pòt far referéncia a la lexicologia computationnelle o a la logica matematica.

Apròchis conceptuals

De per son nom, sembla consistir en l'estudi del lexic d'una lenga. Lo concèpte de lexic, amassa virtual de totes los mots d'una lenga, orienta la lexicologia dins una direccion qu'exprimís plan la definicion de Ferdinand de Saussure quand parla de « la lexicologia o sciéncia dels mots », abans de precisar que la lexicologia estúdia los mots « tals coma son enregistrats dins lo diccionari ».

Al concèpte de lexic, los lexicologues preferisson la realitat dels vocabularis. D'aquel ponch de vista, la definicion balhada per Georges Matoré : « estudi analitic dels faches de vocabulari », torna en qualque mena la lexicologia dins lo camp dels usatges reals, dins la contingéncia de las practicas lingüisticas ordinàrias. Es çò que mòstran plan las tèsis grandas de lexicologia citadas en bibliografia.

Es çò que mòstra tanben lo programa de recèrca exprimit per Robert-Léon Wagner : « Comprene coma e perqué — las doas questions son solidàrias — dins un domeni del lexic balhat, a una epòca balhada, un mot emplena las foncions que s'espèra d'el ».

Estudi dels vocabularis, la lexicologia crosa donc l'ensemble de la lenga, los interlocutors, las societats e lors istòrias respectivas. Coma l'escrich Roland Eluerd : « Una tala complexitat, que pòt pas èsser embarrada dins d'estructuras tròp formalas, relèva de l'usatge al sens ont l'ausisson Peirce e Wittgenstein ». La question « Coma parlam ? » es inseparable de la question : « De qué parlam ? »

Estructuracion lexicologique

Dins aquel encastre, dos versants apareisson. D'un costat l'estructuracion en partida formalisable de las unitats estudiadas per la fonologia, la morfologia e la semantica lexicalas. Per aquela darrièra, lo trabalh de sistematizacion pòrta suls combinatòris sintagmatics e paradigmatics dont participan l'omonimia, la polisemia e la monosémie, la superordination (hyperonymie e hyponymie), la sinonimia e l'antonymie.

Descripcion lexicologique

L'autre versant, intrinsècament rebèl a tota sistematizacion o formalizacion es lo de la descripcion de las ocurréncias ordinàrias e atestadas (çò ponch es capital) dins lors dimensions istoricas e socialas, antropologicas e individualas.

Camps d'estudi

Aquel trabalh comença a pena. De camps entièrs dels vocabularis d'ièr e d'uèi demòran sens estudis serioses. S'aquò condusiá a creire que s'i avançarà qu'amb prudéncia perque los usatges reals nos escapan encara, i auriá pauc de risques. Mas l'idèa que preval generalament es que se compren plan los mots emplegats, e aquela idèa obrisca la via a totes los contra-sentes.^{[réf. necessari]} Dins aquel trabalh, la lexicologia dispausa d'un orizont largament comun amb los istorians que balhan a l'escambi lengatgièr sa dimension collectiva e retalhan atal la presa en compte de l'usatge (Régine Robin, Jacques Guilhaumou, Denise Maldidier).

Nòtas e referéncias

• (en) Aquel article es parcialament o en totalitat eissit de l'article de Wikipédia en anglés entitolat « Lexicology » (veire la lista dels autors).

Veire tanben

Articles connèxes

• Onomastic
• Diccionari
• lexic, lema, lexèma
• Lexicografia, Morfologia
• Morfèma
• Fonèma
• Semantic
• Derivacion
• Sociolingüistica

Bibliografia

• Obratges teorics :
  • Roland Eluerd, La Lexicologia. París, PUF, coll. « Que sabi ? », 2000.
  • Georges Matoré, Lo Metòde en lexicologia. París, Didier, 1973.
  • Henri Mitterand, Los Mots franceses. París, PUF, coll. « Que sabi ? »,1996.
  • Marie-F. Mortureux, La lexicologia entre lenga e discors. París, SEDES, 1997.
  • Jacqueline Picoche, Precís de lexicologia francesa. París, Nathan, 1977.
  • Alain Rey, La lexicologia. Lecturas. París Klincksieck, 1970.
  • Robert-Léon Wagner, Los Vocabularis franceses. I, II, París, Didier, 1967-1970.

• Tèsis e òbras :
  • Jacques Dubois, Lo Vocabulari politic e social en França de 1869 a 1872. París, Larousse, 1962.
  • Roland Eluerd, Los Mots del fèrre e dels Lums. Contribucion a l'estudi del vocabulari de la siderurgia (1722-1812). Honoré Champion, París, 1993.
  • Louis Guilbert, La Formacion del vocabulari de l'aviacion. París, Larousse, 1965.
  • Georges Matoré, Lo Vocabulari e la societat jos Louis-Philippe. Genèva, Droz, 1951. Reedicion Slatkine, 1967.
  • Georges Matoré, Lo Vocabulari e la societat medievala. París, PUF, 1985.
  • Georges Matoré, Lo Vocabulari e la societat del XVI^e sègle. París, PUF, 1988.
  • Marie-F. Mortureux, Lo Foncionament e la vulgarizacion d'un discors de vulgarizacion scientifica al XVIII^e sègle per l'òbra de Fontenelle. París, Didier, 1983.
  • Bernard Quemada, Introduccion a l'estudi del vocabulari medical. París, Las Letras Polidas,1955.
  • Peter Wexler, La Formacion del vocabulari dels camins de fèrre en França (1778-1862). París-Lilla, Droz-Giard, 1955.
• Béatrice Stumpf (Grunder) 2009, Lexicografia e lexicologia istorica del francés ; tèsi de doctorat en sciéncias del lengatge, sostenguda lo 20-11-2009 jos la direccion de Jean-Paul Chauveau - Nancy-2

Ligams extèrns

• Notícia dins un diccionari o una enciclopèdia generalista :

  • Gran Enciclopèdia Catalana
• Notícias d'autoritat :

  • BnF (donadas)
  • LCCN
  • GND
  • Japon
  • Espanha
  • Israèl
  • Tchéquie
  • Letònia
• esplech del Centre nacional de recèrcas textuelles e lexicalas