Odontologia
Deu pas èsser confondut amb Estomatologia.
L'odontologia es la sciéncia médico-cirurgicala cobrissent l'estudi de l'organ dentari (esmalt, dentina, popa dentària), dels maxillars (òs maxillar, òs mandibular) e dels teissuts atenents[1]. Los teissuts atenents als sètis anatomics dentaris e maxillars integrats al domeni de l'odontologia ocupan l'integralitat de la cavitat orala e mantuna lòtja anatomica adjacenta[2]. Se distinguís sustot lo parodonte (cement, gengiva, òs alveolar, ligament alvéolo-dentari, espaci desmodontale), la mucosa bucala (mucosa alveolara, jugale, vestibulaire, palatina, linguala), las glandas salivàrias (glandas parotidas, submandibulaires, sublingalas e accessòrias), la lenga e las articulacions temporo-mandibularas. La practica de l'odontologia compòrta la prevencion, lo diagnostic e lo tractament de las patologias congenitalas o aquesidas, realas o supausadas de l'ensemble d'aquelas estructuras anatomicas oro-facialas[3]. Aquela especialitat medico-cirurgicala es exercida per de practicians, nommats cirurgians-dentistas o mètges-dentistas, l'apellacion variant segon los païses[3],[4]. Los mètges stomatologistes pòdon egalament exercir l'odontologia dins l'encastre de lor exercici professional[4].
Los tèrmes odontologia, medecina dentària, cirurgia dentària, art dentari e dentisterie son sinonims, lor emplec podent variar segon lo país o lo contèxt[5]. En França, l'exercici de la profession de cirurgian-dentista es designat dins lo Còdi de la santat publica pels tèrmes « odontologia », « art dentari » e « cirurgia dentària »[6],[7]. Jos l'impulsion de l'Associacion dentària francesa (ADF), l'Organizacion internacionala de normalizacion (ISO) a decretat lo pendent l'ISO TC106/SC3 portant sus la nòrma ISO 1942 « Medecina bucco-dentari – Vocabulari » l'obsolescéncia del tèrme « art dentari » per designar l'odontologia, o substituïssent al profièch de « medecina bucco-dentària »[8]. Las nacions emplegant lo tèrme « art dentari » membres de l'ISO e del CEN (sustot França) an donc l'obligacion de cambiar lor legislacion per se conformar a la novèla nòrma en vigor dempuèi la fin de 2010 e introduire l'apellacion « medecina bucco-dentària » per designar l'exercici de l'odontologia[8].
L'odontològ es un professional de santat medical abilitat a practicar l'odontologia[9]. Aquel tèrme sabent es correntament emplegat per designar lo cirurgian-dentista, aquelas doas apellacions essent sinonimas[9].
L'odontophobie (de grèc ancian ὀδούς, ὀδόντος / odoús, odóntos, « dent » e φόβος / phóbos, « esglasi, paur ») designa la fòbia dels suènhs bucco-dentaris e del cirurgian-dentista.
Etimologia[modificar | modificar lo còdi]
Lo tèrme « odontologia » es aparegut en 1771 dins la literatura francesa. Es constituït de la reünion del mot « odonte » e del sufix « -logie »[9]. Lo nom comun « odonte » correspond al tèrme sabent designant l'organ dentari. Es eissit del grèc ancian ὀδούς, ὀδόντος / odoús, odóntos, « dent »[9]. Al tèrme « odonte » es associat lo sufix « -logie », del grèc ancian λόγος / lógos, « lo discors »[9]. Literalament, l'odontologia se definiguèt coma lo discors relatiu a l'organ dentari e los teissuts atenents[10].
Lo tèrme « odontològ » es aparegut en 1829 dins la literatura francesa[9]. Es compausat de la reünion del nom comun « odontologia » e del sufix substantiu « -iste », indicant una filiacion a una practica, a un mestièr[9]. Literalament, se definiguèt coma lo practician exercissent l'odontologia. Aquel tèrme es sinonim de cirurgian-dentista[9].
Istòria[modificar | modificar lo còdi]
Los primièrs signes coneguts de la practica de l'odontologia remontan al primièr Òme, Homo habilis, qu'apareis i a mai o mens dos milions d'annadas. D'aquela epòca datan las primièras traças daissadas sus las dents jos forma de prigondas regas interdentaires[11],[12], a Mehrgarh dins l'actuala província paquistanesa del Balouchistan, près de la frontièra afgana. La sedentarizacion de l'Òme que marca la dintrada dins lo Neolitic vei arribar un prigond borroladís dins son regim alimentari. Pendent lo temps ont l'Òme met al ponch las novèlas tecnicas agricòlas per s'adaptar a son mòde novèl de vida, son estat de santat general se deteriora e, en consequéncia, sa santat dentària egalament. Lo taus ne sucre de son regim alimentari aumenta e entraina lo desvolopament de carias, qu'èran fins alara inexistentas en çò de l'Òme.
Aquel novèl estat sanitari s'a fach desvolopar las premícias de la cirurgia dentària. D'artisans talhant sustot de pichonas pèrlas en òs, cauquilhas o minerals coma la turquesa, dispausan d'espleches de granda precision que permeton de far de traucs de qualques desens de millimètres de diamètre. Aquestes an alara servit per talhar las dents dels membres de la comunautat malautas. Es aital que s'a retrobat, dins un cementèri contenent 225 tombas, las dents d'onze personas avent patit de talas operacions.
Los cercaires operant sul sit de Mehrgarh emeton l'ipotèsi que d'unas plantas anestesiantas aurián pogut èsser utilizadas a causa de l'intensa dolor d'una tala operacion se la dentina èra atencha.
Antiquitat[modificar | modificar lo còdi]
En Asia menora cap a -3000, l'origina de las carias es atribuïda a de vèrms ; aquela explicacion es admesa pendent mantun sègle per de nombrosas civilizacions (Egipte, Índia, Grècia, Africa, Orient Mejan, Euròpa e quitament America del Nòrd).
Lo papirus descobèrt per Edwin Smith (-3000), qu'es lo mai ancian document medical conegut, conten la descripcion de mantun tractament dentari. Lo mai important dels tèxtes medicals de l'Egipte antic, lo Papirus Ebers (-1600 ~ -1500), descrich egalament de las intervencions dentàrias. Las malformacions dentàrias en çò dels mainatges son tractadas per l'ingestion de mirgas escorgadas e cuèchas, aquel tractament es transmés e perpetuat per las civilizacions a l'entorn coma los grècs, los romans e los arabs. La tecnica de l'obturacion dentària èra egalament coneguda, amb sustot dels esclats de pèira o de l'aur .
De cases de practicas de suènhs dentaris son estats descobèrts dins un cementèri danés (-2500) e en America del Nòrd abans los primièrs contactes europèus. En Babylonie, lo Còdi de Hammurabi fach referéncia a mantuna procedura dentària, aital coma los fraisses podent èsser demandats pel practician.
En China, las dents èran blanquidas amb de polvera a basa de musc e del gengibre e las obturacions realizadas amb d'excrements de ratapenada.
De nombroses mètges grècs e romans an escrich sul tractament de las malautiás dentàrias. Se pòt citar sustot Ipocrates, Celse, Scribonius Largus, Plini l'Ancian o encara Claude Galien. Aqueste va èsser lo primièr a descriure amb precision l'anatomia de la boca amb lo nombre de dents, formas e estructuras. Descobrís sustot los nèrvis, los vaissèls compausant las dents, mas ça que la considèra aquestas coma d'òsses .
Pertocant la Roma antica, se sap pauc de causa sus la practica dels dentistas e cap de legislacion es pas estada retrobada. Se sap per contra que l'igièna dentària èra presenta, se nòte egalament l'utilizacion de curadents en òs e de bròssas a dents. Los problèmas d'alen èran amagats sustot per la masticacion de fuèlhas de mirra o encara per la refrescada de boca amb de vin. Los banhs de boca amb d'urina (venguda d'Espanha sustot e venduda a prèmi d'aur) èran considerats coma benefics. Pertocant los tractaments dentaris, las obturacions èran efectuadas amb l'ajuda de lausa pilada, entre autras. Las dents tiradas podián èsser remplaçadas per de dents escultadas d'evòri o en òs, fixadas per de ribans d'aur estacats a las dents adjacentas.
Dins una tomba gallesa de l'Auba (cap a -300), l'INRAP a descobèrt l'esquelèt d'una femna portant a la mandibula superiora una protèsi de fèrre en plaça d'una dent mancanta. La defunta, d'un estatut social naut, dispausava d'un vertadièr pivòt. I aviá segurament al cap una dent artificiala, benlèu d'evòri o en òs[13].
Edat Mejana[modificar | modificar lo còdi]
Al- Razi, l'un dels mai grands mètges pèrses, aconselha una igièna dentària estricta amb lo netejatge de las dents après cada repais. L'un dels paires de la cirurgia modèrna, Abu Al- Qasim, dins son òbra màger Al- Tasrif i presenta de tecnicas de détartrage, de cauterizacion e es lo primièr a descriure l'extraccion dentària, mas unicament a realizar quand totes los autres tractaments mens invasius an mal escasut.
En Euròpa pendent l'Edat Mejana i aurà pas de descobèrta màger. La practica de la medecina ven alara lo monopòli de la Glèisa.
Renaissença[modificar | modificar lo còdi]
Lo limit entre la medecina e la supersticion es pas encara neta. Mas pauc a cha pauc, al risc de lor vida, los scientifics aquerisson de coneissenças en anatomia e en medecina.
La Renaissença vei lo desvolopament de l'estampariá, una revolucion intellectuala, artistica e scientifica (Michel Ange, Vinci, Raphaël, Rabelais, Montaigne, Ronsard, Du Bellay). Coneis de descobèrtas en farmacologia, cirurgia, urologia, obstetrica, oftalmologia.
Los barbièrs se retròban dins una posicion dificila. Per aumentar lors coneissenças, devon necessàriament dissecar. Solament n'an pas lo drech. Los mètges los prenon alara coma assistents.
Leonardo da Vinci (1452-1519) descrich los rapòrts de las raices dels caissals amb los sinus maxillars. Balha los primièrs dessenhs exactes qu'ajam de dents. Ensaja de los classar.
André Vésale (1514-1564) descrich la cavitat pulpaire. Crei, coma Celse, que las dents permanentas se desvolopan sus las raices de las dents de lach. Èra lo mètge personal de Charles Quint e de Felip II d'Espanha. Foguèt perseguit per l'inquisicion e se moriguèt dins la misèria. S'opausèt a las idèas recebudas e metèt en evidéncia las errors ancianas. Foguèt un mètge grand e un cirurgian grand. Gràcias al microscòpi?, mostrèt l'estructura de la dent, establiguèt sa diferenciacion amb l'òs e revelèt la foncion de la popa.
Se deu a Bartolomeo Eustachi (cap a 1510-1574) lo primièr libre d'anatomia consacrat a las dents. Al contra de Galien, crei pas que sián d'òsses. Distinguís una substància extèrna corticala dura coma de marme e una substància intima compacta.
I a pasmens una totala abséncia d'estructura terapeutica. Lo dentista operator existís pas. La sola odontologia operatòria es la del propagator e del barbièr.
Cal confessar que los problèmas de santat preocupan pas fòrça las populacions.
Per n'acabar amb aquel periòde, cal pas oblidar de mencionar Ambroise Paré (1516-1590), nascut près de Laval. Foguèt barbièr a Laval puèi a París. Admés a l'Ostalariá-Dieu de París en 1533, ven companh cirurgian. Obrís una botiga en 1539. La confrariá de St-Còme o demanda. Ven bachelièr en 1554, licenciat puèi mèstre-cirurgian d'Enric II e de Carles IX. Va prepausar de novèlas tecnicas. Reconeis l'art dentari coma una vertadièra especialitat. Mas pensa, el tanben, que las dents son d'òsses. Preconiza la ligature de las dents mobilas amb de fils d'aur o d'argent. Descriu tanben los pulpites mas balha pas de tractament.
Odontologia modèrna[modificar | modificar lo còdi]
La practica de l'odontologia modèrna comença amb las òbras de Pierre Fauchard e son òbra màger, Lo Cirurgian dentista, o Tractat de las dents (1728)[14], ont presenta sustot la pausa de dents artificialas e l'utilizacion de la fraga per talhar las dents. Malgrat aquò, aquel instrument es encara mes de costat al profièch del tradicional martèl e del burin. Calrà esperar lo XXe sègle per que lo desvolopament d'espleches especifics prenga vertadièrament son amplor. Establís egalament una relacion estrecha entre l'estat de santat general d'una persona e sa santat dentària, e vei dins lo sucre l'una de las causas de las carias. Pertocant la politica de tractament, preconiza l'utilizacion dels plombatges per emplenar las cavitats e atal limitar los degalhs alimentaris s'i podent cunhar. Mas al costat d'aquelas avançadas, preconiza los banhs de boca amb d'urina .
Una avançada tecnica importanta aguèt luòc en 1789, ont un apoticari aguèt l'idèa d'utilizar la porcelana en plaça de l'evòri d'ipopotam per fabricar de dents artificialas. Aquò permetèt atal de los tornar fòrça mai duradisses, mentre que las d'evòri se descompausavan.
Las òbras de Louis Pasteur en bacteriologia permeton de far prene consciéncia de l'importància de l'esterilizacion . Mas aquela practica met un certan temps per dintrar dins las costumas de las odontologues, per èsser pas vertadièrament aplicada qu'al XXe sègle.
Lo desvolopament de l'anestesia , amb las òbras del dentista Horace Wells, qu'en 1844 experimenta sus el meteis lo protoxyde d'azòt, permet de melhorar la qualitat e lo confòrt dels pacients. A l'ora d'ara, lo protoxyde d'azòt es associat a l'oxigèn amb lo nom de MEOPA e permet una sedacion conscienta del pacient.
Los primièrs corses d'odontologia son balhats cap a 1807 per Carl Ringelmann a Nurembèrg en Alemanha. La primièra escòla especificament dedicada a aquela branca de la medecina es obèrta en 1839 a Baltimore (Maryland) als Estats Units[15]. Lèu, d'autras escòlas espelisson pertot dins lo mond. Longtemps desvolopada primièr dins las universitats americanas, puèi europèas, qu'an contribuït a la recèrca e sustot al desvolopament de materials mai sofisticats (particularament en implantologie), l'odontologia es uèi ensenhada e practicada dins la màger part dels païses europèus, sud-americans e nòrd-americans sus las meteissas basas, en tenent pasmens compte dels besonhs especifics de cada region.[Interpretacion personala ?] Atal dels païses avent conegut de fòrts mestissatges, tals coma Argentina amb sas èrsas d'emigracion europèa als XIXe e XXe sègles, met un accent particular sus las questions de morfologia dentomaxillofaciale mentre que Brasil, motivat per un mercat de la cirurgia estetica plan actiu, es vengut un menaire mondial en implantologie estetic e en orthodontie[16].
Especialitats[modificar | modificar lo còdi]
Lo subjècte es en fach mai vast que çò que se poiriá creire a primièra vista : estudiar la dent consistisca a conéisser la faiçon dont nais (embriologia), la faiçon dont viu dins l'environament bucal (masticacion, fonacion, degluticion & sciéncia de l'oclusion dentària) e la faiçon dont se morís (caria dentària non sonhada abotissent a una necròsi de la dent per exemple).
La dent es pas autonòma dins la cavitat bucala, es un organ a despart entièra qu'es traversat per un flux sanguin (vascularizacion) e de las terminasons nervosas (sensibilitat). Evolua en simbiòsi amb l'òs dins lo qual es implantada e depend tanben de la gengiva que l'environa. La dent es somesa a de poderosas constrenchas masticatòrias, degudas als muscles manducateurs inserits sus la maissa inferiora. Es en mai immergida de longa dins la saliva e los liquids alimentaris, dont l'aciditat pòt presentar de variacions considerablas.
Per extension l'odontologia es l'estudi de tot çò que concernís la fisiologia, la patologia, la terapeutica de las dents, de lors teissuts de sosten, tals la gengiva, l'òs maxillar e mandibular, aital coma de secrecions salivàrias (1/2 tona per an).
L'aprigondiment de las coneissenças medicalas a conduch los odontològs a dividir lors activitats en mantuna disciplina :
- odontologia conservatritz - suènhs sus la corona dentària : tractament de las carias, hyperesthésie dentinaire, etc. ;
- endodontie - suènhs a l'interior de las raices dentàrias : tractament endodontiques (dévitalisation)… ;
- endodontie cirurgicala - cirurgia de l'extremitat de las raices dentàrias : exérèse de granulomes e quistes, etc. ;
- occlusodontie o sciéncia de l'oclusion dentària, dont la gnathologie, l'oclusion neuromusculaire e l'occlusodontologie : lo ròtle de la dent e de totes los teissuts que l'entornejan dins la foncion manducatrice del complèx stomatognathique. Las foncions occlusales reflèxes, innadas o aquesidas, condicionan la bona marcha de l'aparelh manducateur, de cap a la gravetat terrèstra, a las disciplinas scientificas e a las especialitats medicalas. Tractament dels problèmas de contactes dentaris, de dolors, de cruissiments de l'articulacion temporo-mandibulara e de las tensions al nivèl dels muscles masticateurs e cervicals ;
- odontologia cirurgicala - cirurgia en rapòrt amb las dents : avulsion de dents de saviesa, ulhals incluses, etc. ;
- protèsi - tot çò que concernís la reconstitucion de las pèrdas de substància de las dents o lo remplaçament de las dents absentas : coronas, bridges, protèsis amoviblas… ;
- parodontologie o parodontie - tractament de las malautiás parodontales (patologias dels teissuts entornejant las dents) ;
- cirurgia : avulsion (extraccion) de dents de saviesa o d'ulhals incluses o enclavadas o de tot organ dentari tròp desanat per èsser restaurat ;
- implantologie - remplaçament de las dents absentas per de las « raices » artificialas en titani, fixadas dins l'òs ;
- orthodontie o ortopedia dento-faciala : tractament de l'alinhament de las dents e de l'engranatge de las maissas ;
- pédodontie (o odontologia pediatrica) - suènhs dentaris en çò dels mainatges ;
- gérodontologie - suènhs dentaris de la persona plan annadida ;
- odontologia médico-legala - odontologia aplicada a la criminalistique ; especialitat a la quala es recorrut per identificar de victimas d'accidents o d'actes criminals sus la basa de lor dentadura dins los cases ont de còsses plan damatjats son retrobats[17], o per efectuar una comparason entre de mossegadas constatadas sus de victimas e las dentaduras de suspèctes.
Practic[modificar | modificar lo còdi]
- En França, l'odontologia es practicada pels cirurgians-dentistas, mai qualques mètges stomatologues. Las especialitats reconegudas dempuèi 2012 son l'orthodontie (mai precisament apelada ortopedia dento-faciala), la cirurgia orala e la medecina bucco-dentària. Los estudis se fan dins d'UFR d'Odontologia.
- En Belgica, es practicada per las « practicians de l'Art dentari » : dentistas, mètges-dentistas e mètges stomatologues. L'ancian diplòma de dentista, abans la reforma de Bolonha, èra « licenciat en sciéncia dentària », çò qu'abotissiá a la denominacion de « dentista LSD ».
Tres títols professionals particulars son estats creats : al costat del dentista generalista, dos títols d'especialista, lo de dentista especialista en parodontologie e lo de dentista especialista en orthodontie.
Al contra de França, Belgica coneis pas uèi cap de « Òrdre dels dentistas ». Los ròtles d'aqueste son parcialament exercits per las Comissions medicalas provincialas[18], creadas en 1817 dins caduna de las províncias bèlgas, e dont un ròtle istoric èra de mirar los diplòmas. Lo Conselh de l'Art Dentari constituís un autre organ oficial que d'iniciativa al sus demanda del Ministre remet dels vejaires sus çò qu'interèssa l'Art dentari.
Quatre associacions son representativas de tota la profession dentària bèlga : Verbond der Vlaamse Tandartsen (VVT) e Vlaamse Beroepsvereniging Tandartsen (VBT) del costat neerlandofòn del país[19], Societat de medecina dentària asbl[20]- Associacion dentària Bèlga Francofòna (SMD) e Cambra sindicalas dentàrias asbl (CSD) del costat francofòn[21].
- A Brasil, los suènhs dentaris son principalament prodigats dins de clinicas privadas susvelhadas per las autoritats. Lo nombre de dentistas practicant es lo mai naut al mond[22] mas l'accès als suènhs es emprentat de d'unas inegalitats. La formacion dels dentistas dura cinc a sèt ans e pòt èsser seguida d'una especializacion.
- A Chile, l'odontologia es practicada, coma en França, pels cirurgians-dentistas al tèrme de 6 ans de formacion. Aquestes pòdon, après un minimum de 3 ans d'experiéncia pòst-formacion, postular a un programa d'especializacion de 3 a 4 ans dins un centre universitari (mesclant ensenhament e practic contunha). Las universitats abilitadas a formar son designadas per l'Estat après verificacion e contraròtles de qualitat.
- En Turquia, los mètges-dentistas son formats pendent tres ans en sciéncias de basa e tecnicas dentàrias abans de prene part pendent dos ans a las formacions clinicas practicas. Los suènhs son prodigats dins d'institucions publicas e privadas, las clinicas privadas prepausant generalament los estandards melhors.
Ensenhament[modificar | modificar lo còdi]
França[modificar | modificar lo còdi]
Veire tanben[modificar | modificar lo còdi]
Article connèx[modificar | modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | modificar lo còdi]
- Augustin Cabanas, Dents e dentistas per l'istòria, París, Laboratòris Bottu, 1928, dos tòms.
- Albert Bouland, Lucien Lebourg, Lo dessenh aplicat a las dents, La Setmana dentària, 1926 (192), 128 paginas.
Ligams extèrns[modificar | modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias[modificar | modificar lo còdi]
- http://atilf.atilf.fr/dendien/scripts/generic/cherche.exe?15;s=2456666430;;
- « la capacitat professionala del cirurgian oral », sus chirurgie-orale.fr (consultat lo ).
- (en) « EUR-Lex - 62012CJ0492 », sus europa.eu (consultat lo ).
- « eudental.eu/library/eu-manual.… »(Archive.org • Wikiwix • Archive.is • Google • Que far ?).
- http://www.ordre-chirurgiens-dentistes.fr/uploads/media/dipeuro_nov2014.pdf
- http://www.legifrance.gouv.fr/affichcode.do?idarticle=legiarti000018899595&idSectionTA=LEGISCTA000006171282&cidTexte=LEGITEXT000006072665&dateTexte=20150812
- http://www.legifrance.gouv.fr/affichcode.do?idarticle=legiarti000006913393&idSectionTA=LEGISCTA000006190565&cidTexte=LEGITEXT000006072665&dateTexte=20050811
- « ordre-chirurgiens-dentistes.fr… »(Archive.org • Wikiwix • Archive.is • Google • Que far ?).
- « ODONTOLÒG : Definicion d'ODONTOLÒGA », sus cnrtl.fr (consultat lo ).
- http://atilf.atilf.fr/dendien/scripts/generic/cherche.exe?15;s=1403830590;;
- Los "dentistas" preïstorics an utilizat de "fragas"… en silex !
- I a 9 000 ans : los mai ancians «dentistas» [PDF]
- « los expèrts del passat : lo mistèri de l'esquelèt a la dent de fèrre », sus Futura (consultat lo ).
- Segonda edicion del Cirurgian dentista, o Tractat de las dents (1746)
- Baltimore (Maryland) als Estats Units
- (en) « Subscribe to read - Financial Times », sus Financial Times (consultat lo ).
- L'un dels primièrs cases atestats de recorses a l'odontologia médico-legala a per contèxt l'incendi del Bazar de la Caritat, subrevengut a París lo 4 de mai de 1897 : Sofia-Charlotte, duquessa d'Alençon, poirà pas alara èsser identificada que sus la basa de sa dentadura. Un pauc mai tard, la meteissa annada, es egalament a l'odontologia que s'aurà recors dins l'afar Joseph Vaquièr, ont permetrà l'identificacion del jove Claudius Beaupied, dont lo còs, getat dins un potz, èra pas estat retrobat qu'al cap de cinc meses passats dins l'aiga.
- Comissions medicalas provincialas
- (nl) Verbond der Vlaamse Tandartsen
- Societat de medecina dentària asbl
- Cambra sindicalas dentàrias asbl
- « cfo.org.br/imprensa/saiu-na-im… »(Archive.org • Wikiwix • Archive.is • Google • Que far ?).
