Kirkouk
Pels articles omonims, veire Kirkouk (omonimia).
.svg){kind=icon}
Aquel article es un escapol pertocant una localitat iraquiana.
Podètz partejar vòstras coneissenças en lo melhorant (coma ?) segon las recomandacions dels projèctes correspondents.
| Kirkouk Kerkük, Karkuk (ar) كركوك (ku) Kerkûk | |
 Plan de Kirkouk en 2003 | |
| Administracion | |
|---|---|
| País |  Iraq
|
| Província | Kirkouk (At-Tā'mīm) |
| Demografia | |
| Gentilici | Kirkoukien [1] |
| Populacion | 1 200 000 ab. (estimacion de 2008) |
| Geografia | |
| Coordinadas | 35° 28′ 12″ nòrd, 44° 23′ 45″ es |
| Altitud | 346 m |
| Localizacion | |
modificar  |
|
Kirkouk es una vila del nòrd d'Iraq , capitala de la província omonima.
Uèi, es un dels mai grands centres petrolièrs d'Iraq.
La vila e sa periferia son abitadas en 2020 per près de dos milions de personas[2].
Geografia[modificar | modificar lo còdi]
La vila, situada près del Zagros entre Bagdad e Mossol, es asagada per la Khasa, un riu sasonièr, afluent de Tigre.
Populacion[modificar | modificar lo còdi]
L'encyclopédiste otoman Shamsaddin sami, autor del Qamus al- A’lam publicat a Istambol en 1897[3], descrich la demografia de Kirkouk de la sòrta : « los curds representan los tres quarts de la populacion. Lo quart restant es compausat de turcmèns, d'arabs e autres. I vivon egalament 760 josieus e 500 Assyro-Caldèus ».
Lo recensament de 1957 realizat pel governament iraquian presenta las chifras seguentas : 187 593 curds, 109 620 arabs, 83 371 turcmèns e 10 000 crestians caldèus[4].
A partir de las annadas 1980, lo regim de Saddam Hussein s'engatja dins un procediment d'arabizacion que lo conduch a caçar o desplaçar las populacions non-arabas de Kirkouk e a i plaçar dels arabs del Sud d'Iraq. Aquestes son incitats a se venir installar en luòc e plaça dels curds contra d'avantatges financièrs e en natura (ostal, tèrra, etc.). Lo netejatge etnic es d'autre biais una mirada màger del genocidi curd perpetrat pel regim iraquian (genocidi mai conegut amb lo nom d'Anfal )[5].
A la casuda del regim de Saddam Hussein en 2003, de nombroses curds caçats de lors tèrras tornan s'installar a Kirkouk. Dempuèi, los curds serián tornats venir majoritaris a Kirkouk, seguits dels arabs e de las minoritats turcmèna e crestiana.
Istòria[modificar | modificar lo còdi]
L'istòria de Kirkouk remonta a l'antica Mesopotamia. S'es desvolopada sul sit de l'antic Arrapha, una de las principalas vilas de l'empèri néo-assirian[6].
Lo nom de Karka remonta a l'epòca ellenistica[6].
Lo tell que recobrís son sit arqueologic es dominat per una mosquèa pichona, Nābi Daniel, ont la tradicion vei la tomba del profèta Daniel[6].
A la debuta del XVIe sègle, Kirkouk apartenissiá a Pèrsia séfévide. Es conquistada en 1554 pels otomans que ne fan la capitala d'una província, l'eyalet de Chahrizor, absorbit mai tard pel de Bagdad.
Es presa pels britanics pendent la campanha de Mesopotamia en [7].
Deu son aviada modèrna al XXe sègle en seguida de la descobèrta, lo , del mai vast jaç petrolifèr d'Iraq que menèt a la creacion d'Iraq Petroleum Company (IPC).
Kirkouk dempuèi 1945[modificar | modificar lo còdi]
Dins las annadas 1990, Kirkouk es l'una de las vilas iraquianas tocada per la politica d'arabizacion decidida per Saddam Hussein dins l'encastre de l'operacion Anfal. La casuda d'aquel darrièr e l'adopcion d'una constitucion novèla preveson la tenguda d'un referendum (article 140), destinat a abolir totas las mesuras presas pel regim de Saddam e a restablir l'equilibri demografic prevalent abans aqueste, en exigissent lo restacament del Kirkouk a la Region autonòma de Curdistan[8].
La vila de Kirkouk a una granda valor simbolica pels curds qu'afirman i èsser installats dempuèi l'epòca dels ancians Hourrites. Mas es tanben reivindicada pels arabs sunnitas, que la volrián restacar a una « region sunnita » del nòrd-oèst d'Iraq, e pels turcmèns[9].
Pasmens, las eleccions localas, largament determinadas pels factors etnics, an balhat la comuna a un partit curd, l'Union patriotica de Curdistan (UPK)[10].
Pasmens, Turquia, que vei lo restacament de Kirkouk a Curdistan d'un plan marrit uèlh, fach pression per tal d'evitar la tenguda d'aquel referendum, inicialament previst lo , e qu'es estat reportat mantun còp. En efièch, après la casuda de l'Empèri otoman, la Turquia modèrna a totjorn cobejat de badas las regions septentrionalas d'Iraq (Kirkouk, mas tanben Mossol e Erbil). Sol un acòrdi entre Ankara e Bagdad autoriza l'armada turca a efectuar d'operacions militaras dins aquela zòna. Atal, i a agut, fins en , 24 operacions militaras turcas dins lo Nòrd d'Iraq[11].
En , pendent la segonda guèrra civila iraquiana, Kirkouk es menaçada per l'avança rapida dels jihadistas de l'Estat islamic[12]. Lo , los peshmergas curds ocupan la vila evacuada en prèissa per las tropas governamentalas iraquianas. Sola la polícia, constituïda d'arabas e de Curds originaris de la vila, rèsta sus plaça[13]. Massoud Barzani, president de la Region de Curdistan, anóncia que lo restacament de Kirkouk a Curdistan serà duradís, e, lo , demanda a las Nacions Unidas de supervisar un referendum venent[14].
A la debuta de 2016, una longa trencada jalonnée de pòstas fortificats separa Kirkouk de las zònas tengudas per l'Estat islamic. Protegís la vila dels atemptats-suicidis, mas fòrça abitants crenhon que venga pas una frontièra permanenta entre Curdistan e Iraq[15].
Lo , lo governament de Bagdad adreça un ultimatum als peshmergas, lor demandant de se retirar sus lors posicions d'abans 2014. Lo , las fòrças armadas iraquianas e las unitats de mobilizacion populara reprenon la vila de Kirkouk[16].
Lo governament turc a pas jamai romput amb un discors reivindicant la region de Kirkouk, coma la de Mossol, en consequéncia de lor apertenéncia a l'ancian empèri otoman[2].
Equipaments e infrastructuras[modificar | modificar lo còdi]
L'universitat de Kirkouk es obèrta en 2003.
Nòtas e referéncias[modificar | modificar lo còdi]
- https://www.gentilix.com/nom/habitants/3491/comment-s-appellent-les-habitants-de-kirkouk/
- Shahinez Dawood, « Kirkouk la disputada », sus Le Monde diplomatic,
- Shamsadin Sámi, Qamus al- A’lam, Istambol: Mihran Press, 1896, jos la dintrada 'Kirkouk'
- Associated Press, 13 de febrièr de 2007, In north, a new war may pit Kurd against Arab
- (en) « Genocide in Iraq: The Anfal Campaign Against the Kurds (Human Rights Watch Repòrt, 1993) », sus Human Rights Watch
- « KIRKOUK », sus Encyclopædia Universalis (consultat lo )
- Ian Rutledge, Enemy òm the Euphrates : the British Ocupacion of Iraq and the Great Arab Revolt 1914-1921, Nòva Iòrc, Saqi, 2014.
- « IRAQI CONSTITUCION » [PDF] (version del sus Internet Archiva)
- "Why Kirkuk is important to Kurds & Curdistan? oil, symbol solament history ? ", Ekurd Daily, 11 de setembre de 2011
- "Iraq election: What voters in Kirkuk say", Al Jazeera, 28 d'abril de 2014
- (tr) « Qué l'Operacion fòra frontièras ? »(Archive.org • Wikiwix • Archive.is • Google • Que far ?), sus www.ensonhaber.com
- Sus la frontièra entre tribús d'Iraq e curds, lefigaro.fr, 22 de junh de 2014
- "Dins Kirkouk la curda, entretant las «barbaras»", Libération, 22 de junh de 2014
- Jean Marcou, "Turquia prèsta a acceptar l'independéncia dels curds iraquians ?", Ovipot, 1er julhet de 2014
- "A Kirkouk, una trencada a doble talhant", Libération, 1er març de 2016
- « Iraq : los curds pèrdon lo contraròtle de Kirkouk », Le Monde.fr, (ISSN 1950-6244, lira en linha, consultat lo )
Veire tanben[modificar | modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | modificar lo còdi]
- Liam Anderson e Gareth Stansfield, Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromesa, University of Pennsylvania, 2009 [1]
Ligams extèrns[modificar | modificar lo còdi]
- Notícias dins de diccionaris o enciclopèdias generalistas :
- Anna Fifield, « la batalha per Kirkouk », sus Jeune Africa,
- Arthur Quesnay, « la construccion d'un jòc politic comunautari “pel naut” ? Lo cas de Kirkuk », suls Quasernets de l'Ifpo ,
- Allan Kaval, « Dins Kirkouk, la Jerusalèm curd », sus Le Monde diplomatic,
- (en) Michael Knights, « Kirkuk may be key to nacional reconciliacion in Iraq », sus Al Jazeera,
- Chloe Cornish, « la tragèdia dels sunnitas iraquians », sus IRIN,
